Hüseyin Cahit Yalçın and Hippolyte Taine in the Focus of Positivism

Yıl 2024, , 277 - 290, 30.06.2024

Ogeday Dumlu Hayrunisa Topçu

https://doi.org/10.37999/udekad.1471259

Öz

Positivism is one of the philosophical movements that came to the fore in the 19th and 20th centuries. It started with the works of Saint-Simone and came to the fore with the works of Auguste Comte. A French thinker named Hippolyte Taine, one of Comte's followers, applied positivist views to the field of literature, especially criticism. In the basis of his thought the claim that literary works have the feature of social documents and that various elements such as plot and character in literary works do not emerge by chance exists. He supported this claim with the concepts of race, milieu, and moment. The mentioned concepts cover the innate characteristics of people, the environment in which people live and the current period. The relationship between these concepts and positivism is that they are interconnected with the principle of causality and point to the whole of the literary work. Positivism was also a view adopted among Ottoman intellectuals in the 19th century. In this study, 29 writings of Hüseyin Cahit Yalçın, one of the writers of Servet-i Fünûn, are analyzed in the light of Hippolyte Taine's views and positivism. It has been determined that especially the concepts of art and criticism in these articles are evaluated in the light of positivist perception.

Anahtar Kelimeler

Positivism, Hippolyte Taine, Hüseyin Cahit Yalçın, Servet-i Fünûn

Pozitivizm Odağında Hüseyin Cahit Yalçın ve Hippolyte Taine

Öz

Pozitivizm, 19. ve 20. yüzyıllarda öne çıkan felsefi akımlardandır. Saint-Simone’un çalışmalarıyla başlamış, Auguste Comte’un çalışmalarıyla öne çıkmıştır. Comte’un takipçilerinden Hippolyte Taine isimli Fransız düşünür, pozitivist görüşleri edebiyat, özellikle de eleştiri alanına uygulamıştır. Onun düşüncesinin temelinde edebiyat eserlerinin toplumsal bir belge özelliği taşıdığı ve edebiyat eserlerindeki olay örgüsü, karakter gibi çeşitli unsurların tesadüfen ortaya çıkmadığı iddiası vardır. Bu iddiasını ırk, muhit, an kavramlarıyla desteklemiştir. Adı geçen kavramlar; kişilerin doğuştan gelen özelliklerini, insanın yaşadığı ortamı ve içinde bulunulan dönemi kapsar. Bu kavramların pozitivizmle ilişkisi, nedensellik ilkesi ile birbirlerine bağlı olmaları ve edebiyat eserinin bütününe işaret etmeleridir. Pozitivizm 19. yüzyılda Osmanlı aydınları arasında da benimsenen bir görüş olmuştur. Bu çalışmada Servet-i Fünûn yazarlarından Hüseyin Cahit Yalçın yayımlanan 29 yazısı Hippolyte Taine’nin görüşleri ve pozitivizm ışığında incelenmiştir. Bu yazılardaki özellikle sanat ve eleştiri kavramlarının pozitivist algı ışığında değerlendirildikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Pozitivizm, Hippolyte Taine, Hüseyin Cahit Yalçın, Servet-i Fünûn

Kaynakça

• Cevizci, A. (2005a). Determinizm. Felsefe Sözlüğü (ss. 465-466). Paradigma Yayıncılık.
• Cevizci, A. (2005b). Tümevarım. Felsefe Sözlüğü (ss. 1653-1654). Paradigma Yayıncılık.
• Comte, A. (2019). Pozitif Felsefe Dersleri ve Pozitif Anlayış Üstüne Konuşma (E. Ataçay Çev.). BilgeSu Yayıncılık.
• Ercilasun, B. (2004). Servet-i Fünûn’da Edebî Tenkit. Akçağ Yayınları.
• Gülşen, H. (2014). Şahabettin Süleyman’ın Tenkidat’ı Edebiyelerinde Hippolyte Taine Tesiri. Cinius Yayınları.
• Huyugüzel, Ö. F. (1984). Hüseyin Cahit Yalçın’ın Hayatı ve Edebî Eserleri Üzerine Bir İnceleme. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• İhtiyar, A. (2020). II. Meşrutiyet Sonrası Osmanlı Türkiye’sinde Pozitivizm Telakkisi: Hüseyin Cahid ve Ahmed Şuayb Bağlamında Bir İnceleme. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19 (2), 709-731.
• Korlaelçi, M. (1986). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi. İnsan Yayınları.
• Moran, B. (2004). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İletişim Yayınları.
• Taine, H. (2022). İngiliz Edebiyatı Tarihi: Giriş (G. Ö. Ayaydın Cebe, Çev.). Kün Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 19-37.
• Ulusoy, D. (1993). Sanat Sosyolojisine Temel Yaklaşımlar. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10 (1), 247-259.
• Ural, Ş. (2012). Pozitivist Felsefe Bilimde ve Felsefede Doğrulama. Alfa Yayınları.
• Wacquant, L. J. D. (2003). Pozitivizm. İçinde W. Outhwaite (Ed.), Modern Toplumsal Düşünce Sözlüğü (ss. 588-592). (M. Pekdemir Çev.). İletişim Yayınları.
• Yalçın, H. C. (2021). Servet-i Fünûn Yazıları – I Estetik (Hikmet-i Bedayi) (İ. A. Kumsar, Haz.). Ötüken Yayınları.