Arap Hiciv Şiirinde Eş Portreleri

Yıl 2024, , 549 - 570, 30.09.2024

Emrullah Tanır

https://doi.org/10.37999/udekad.1511891

Öz

Bu çalışma, Arap edebiyatında eşler arası hiciv temasını ele alan bir şiir seçkisini sunmaktadır. Klasik edebiyat kaynaklarından derlenen şiirler, nitel araştırma yöntemi ve doküman analizi tekniği ile tematik ve edebî sanatlar açısından analiz edilmiştir. İncelenen şiirlerin hicvin bir alt türü olan "mühâcât" kapsamına girdiği ve hiciv üslûbunda "ta'riz" yönteminin yoğun bir şekilde kullanıldığı belirlenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde, şiirlerde öne çıkan temalar incelenmiştir. Bu temalar arasında hulkî (karakter odaklı) ve halkî (fiziksel odaklı) eleştiriler, aile içi dinamiklerin eleştirisi, sosyal statü ve sınıf eleştirileri, toplumsal normlara yönelik eleştirilerin yer aldığı görülmüştür. Çalışmanın ikinci bölümünde ise şiirlerde yoğun olarak kullanıldığı tespit edilen mübalağa, tehekküm ve teşbih gibi edebî sanatlar ve bu sanatların hicvin etkisini nasıl artırdığı üzerinde durulmuştur. Çalışmanın, Arap edebiyatında eşler arası hiciv temasına dair özgün bir bakış açısı sunması ve hiciv teması etrafında şekillenen mevcut literatüre mütevazı bir katkıda bulunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Şiir, Hiciv, Eş Portreleri.

The Portrayal of Wives in Arabic Satirical Poetry

Öz

This study presents a selection of poems dealing with the theme of satire between wives in Arabic literature. The poems were compiled from classical literature sources and analysed in terms of thematic and literary arts using a qualitative research method and document analysis technique. It has been determined that the analysed poems fall within the scope of "mühâcât", a sub-genre of satire, and that the method of "ta'riz" is used intensively in satirical style. In the initial phase of the study, the principal themes present in the poems were analysed. Among these themes, it was observed that there are two distinct types of criticism: character-oriented and physical-oriented). Additionally, the poems included criticism of family dynamics, criticism of social status and class, and criticism of social norms. In the second part of the study, the literary arts of metaphor, tahekkum and simile, which were found to be used extensively in the poems, and how these arts increase the effect of satire, were emphasized. The study aims to provide an original perspective on the theme of satire between wives in Arabic literature and to contribute to the existing literature shaped around the theme of satire.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Poetry, Satire, Wife Portraits.

Kaynakça

• ‘Atîk, A. (1982). ‘İlmü’l-beyân. Dâru’n-Nahda.
• Ayyıldız, E. (2019). Klasik Arap şiirinde emevî dönemine kadar hiciv. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baypınar, Y. (1978). Hiciv kavramı üzerine bir inceleme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 29 (1-4), 31-37. https://doi.org/10.1501/dtcfder_0000000694
• Bedî‘ Yakup, İ. (1996). el-Mu‘cemü’l-mufassal fî şevâhidi’l-‘Arabiyye. Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Câhiz, E. O. (1424). Kitâbü’l-hayevân (C. 7). Darü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Câhiz, E. O. (2002). el-Beyân ve’t-tebyîn (C. 3). Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl.
• Çağrıcı, M. (2001). İstihza. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 23). TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Desûkî, Ş. (t.y.). Hâşiyetü’d-Desûkî ‘ala Muhtasari’l-me‘ȃnî (C. 4). el-Mektebetü’l-‘Asriyye.
• Deveci, S. (1970). Eş‘ârü’t-terkîs ‘inde’l-‘Arab. Matba‘tü’l-Cumhûriyye.
• Ebû Ali el-Merzûkî, A. (2003). Şerhu dîvân’l-hamâse. Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Ebû ʿUbeyd el-Bekrî, A. (t.y.). Semtü’l-leʾâlî fî Şerhi emâli’l-Kâlî (C. 2). Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Ezherî, E. M. (2001). Tehzîbü’l-luga (C. 8). Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
• Halîl b. Ahmed, E. A. (1988). Kitâbü’l-ʿAyn (C. 8). Mektebetü’l-Hilâl.
• Hamevî, E. A. Y. (1995). Mu’cemü’l-büldân. Dâru Sâdir.
• Hasan Habenneke el-Meydânî, A. (1416). el-Belâgatü’l-‘Arabiyye. Dâru’l-kalem.
• Hâşimî, A. (t.y.). Cevâhirü’l-belâga. el-Mektebetü’l-‘Asriyye.
• Hûrî, R. (2019). Me‘a’l-‘Arab fi’t-târîh ve’l-üstûra. Hindâvî.
• Huseyn, M. M. (1947). el-Hicâ’ ve’l-heccâûn fi’l-câhiliyye. Mektebetü’l-Âdâb bi’l-Cemâmîz.
• İbn Abdürabbih, E. A. (1983). el-ʿIkdü’l-ferîd (C. 8). Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• İbn Ebî ʿAvn, E. İ. (t.y.). et-Teşbîhât. y.y.
• İbn Ebi’l-Isba‘, E. M. Z. (1963). Tahrîrü’t-tahbîr fî sınâ‘ti’ş-şi‘r ve’n-nesr ve beyâni i‘câzi’l-Kur’ân. el-Meclisü’l-A‘lâ li’ş-Şüûni’l-İslâmiyye.
• İbn Hicce, T. (2004). Hizânetü’l-edeb ve gâyetü’l-erab. Dâru Mektebeti’l-Hilâl – Dâru’l-Bihâr.
• İbn Kuteybe, E. M. A. (1423). Eş-şi‘r ve’ş-şu‘arȃ. Dȃru’l-Hadîs.
• İbn Kuteybe, E. M. A. (1997). ‘Uyûnü’l-ahbâr. Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• İbn Kuteybe, E. M. A. (1949). el-Meʿânî’l-kebîr fî ebyâti’l-meʿânî (C. 3). Dâiratü’l-Meʿârifi’l-ʿUsmâniyye.
• İbn Manzûr, C. (1414). Lisânü’l-‘Arab. Dâru Sâdir.
• İbn Tayfûr, E. A. (1908). Belâgâtü’n-nisâʾ. y.y.
• İbnü’l-Enbârî, E. B. (1987). el-Ezdâd. el-Mektebetü’l-‘Asriyye.
• İmruülkays, İ. H. (2004). Dîvânü İmriʾi’l-Kays. y.y.
• İsâmüddin İsferâyînî, İ. (t.y.). el-Etvel Şerhu Telhîsi Miftâhi’l-ʿUlûm (C. 2). Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Karataş, T. (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. Yedi Gece Kitapları.
• Merzubânî, E. ʿU. M. (1995). Eşʿâru’n-nisâʾ. y.y.
• Muhammed, S. (t.y.). el-Hicâ’ fi’ş-şi‘ri’l-‘Arabî. Dâru’r-Râtib el-Câmi‘iyye.
• Okay, M. O. (1998). Hiciv (Yeni Türk Edebiyatı). TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 17). TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Râgıb el-Isfahânî, E. (1420). Mühâdarâtü’l-üdebâʾ ve mühâverâtü’ş-şuʿarâʾ ve’l-büleğâ (C. 2). Şirketu Dâri’l-Erkam b. Ebî’l-Erkam.
• Saʿleb, E. A. (t.y.). Mecâlisü Saʿleb. y.y.
• Sübkî, Ş. (2003). ‘Arûsü’l-efrâh fî şerhi telhîsi’l-Miftâh. el-Mektebetü’l-’Asriyye.
• Şürrâb, M. M. H. (2007). Şerhu’ş-şevâhidi’ş-şi’riyye fî ümmehâti’l-kütübi’n-nahviyye (C. 3). Müessesetü’r-Risâle.
• Taşdelen, H. (2009). İslâm’ın ilk dönemine ait bir hiciv örneği: Hassân b. Sâbit’in hemziyye’si. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(1), 299 - 318.
• Tuna, S. (2021). Tarafe’nin şiirlerinde hiciv. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11 (3), 893-928. https://doi.org/10.48146/odusobiad.987341
• Tur, S. (1997). Ahtal, Ferezdak ve Cerîr’in şiirlerinde medih ve hiciv. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Vehbe-el-Mühendis, M.-K. (1984). Mu‘cemü’l-müstalahâti’l-‘Arabiyye fi’l-luga ve’l-edeb. Mektebetü Lübnan Sâhatü Riyâd es-Sulh.