GRICE’İN İŞ BİRLİĞİ İLKESİ IŞIĞINDA EDEBİ BİR SORGU: "KATHARINA BLUM’UN ÇİĞNENEN ONURU"

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 105 - 119, 28.03.2025

Miray Enez Bayar

https://doi.org/10.37999/udekad.1612305

Öz

Dil, bireyler arası iletişimin temel aracı olmasının ötesinde, edimbilimsel bir çerçevede, toplumsal ilişkilerin yansıtılmasında ve güç dinamiklerinin şekillendirilmesinde kritik bir rol oynar. Bu bağlamda, edimbilim, dilin bağlam içindeki kullanımını, manipülatif ve örtük anlam yaratma süreçlerini inceleyerek, edebi eserlerde sıkça ele alınan bir konu haline gelmiştir. Heinrich Böll’ün "Katharina Blum’un Çiğnenen Onuru" adlı romanı, bireyler üzerindeki otoriter baskıyı ve medya manipülasyonunu sorgulama sürecinde dil aracılığıyla nasıl görünür kıldığını göstermesi açısından dikkat çekicidir. Bu çalışmada, belirtilen eserde yer alan başkomiser Beizmenne ile başkarakter Katharina Blum arasında geçen sorgu söylemleri, edimbilimsel bir yaklaşımla, Grice’in iş birliği ilkesine ait yeterlilik, doğruluk, ilgililik ve açıklık maksimleri ve dolaylı anlam teorisi çerçevesinde analiz edilmiştir. Araştırmanın odak noktası, Beizmenne’nin sorgu sürecinde alaycı, suçlayıcı ve manipülatif bir dil kullanarak maksim ihlalleri aracılığıyla güç ilişkilerini nasıl kurduğu ve Katharina’nın bu stratejilere karşı nasıl bir söylemsel direniş geliştirdiğidir. Analiz sürecinde Grice’in teorik çerçevesi, sorgu söylemlerindeki dilsel stratejilerin ve bu stratejilerin toplumsal eleştiriye katkılarının değerlendirilmesi için bir temel oluşturmuştur. Bulgular, edimbilimsel çözümlemelerin, dilin ve iletişimin toplumsal güç ilişkilerini inşa etmedeki rolünü anlamak açısından güçlü bir analiz aracı sunduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Heinrich Böll, İş Birliği İlkesi, Dolaylı Anlam, Edimbilim, Sorgu Söylemi

A LITERARY INQUIRY IN THE LIGHT OF GRICE’S COOPERATIVE PRINCIPLE: THE LOST HONOUR OF KATHARINA BLUM

Öz

Language, beyond being a fundamental tool of interpersonal communication, plays a critical role in reflecting social relationships and shaping power dynamics within a pragmatics-based framework. In this context, pragmatics examines the contextual use of language, including its manipulative and implicature-generating functions, making it a frequently explored subject in literary works. Heinrich Böll’s "The Lost Honour of Katharina Blum" is noteworthy for demonstrating how authoritarian oppression and media manipulation become visible through language in the process of interrogation. In this study, the interrogation discourses between chief inspector Beizmenne and the protagonist Katharina Blum in the specified work are analysed using a pragmatics-based approach, particularly within the framework of Grice’s cooperative principle, focusing on the maxims of quantity, quality, relevance, and manner, as well as implicature theory. The research focuses on how Beizmenne employs sarcastic, accusatory, and manipulative language to establish power relations through maxim violations, and how Katharina develops discursive resistance against these strategies. Throughout the analysis, Grice’s theoretical framework serves as a foundation for evaluating the linguistic strategies used in interrogation discourses and their contributions to social critique. The findings indicate that pragmatic analyses provide a strong analytical tool for understanding how language and communication contribute to the construction of social power relations.

Anahtar Kelimeler

Heinrich Böll, Cooperative Principle, Implicature, Pragmatics, Interrogation Discourse

Kaynakça

• Akbaba, T. (2024). Rus dilinde şimdiki zaman biçimlerinin mecazi anlamda kullanımı. Folklor Akademi Dergisi, 7 (3), 1392-1405. https://doi.org/10.55666/folklor.1476474
• Böll, H. (1974). Die verlorene Ehre der Katharina Blum. Kiepenheuer & Witsch.
• Culpeper, J. (1996). Towards an anatomy of impoliteness. Journal of Pragmatics, 25 (3), 349-367. https://doi.org/10.1016/0378-2166(95)00014-3
• Grice, H. P. (1975). Logic and conversation. Syntax and semantics: speech acts. P. Cole & J. L. Morgan (Eds.). ss. 41-58. Academic Press.
• Grice, H. P. (1989). Studies in the way of words. Harvard University Press.
• Haznedar, B. (2021). Dilbilime giriş: kuramlar ve uygulamalar. Nobel Yayıncılık.
• Hirik, S. (2023). Türkçede önvarsayım ve önvarsayım göstericileri. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 91-116. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1300638
• İlhan, R. Ş. (2019). Dede Korkut Hikâyeleri’nde Grice’ın işbirliği ilkesi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (2), 96-103.
• Karaman, B. İ., & Alsan, M. (2024). Edimbilimsel yöntemlerle dilsel gerçeklik ve doğruluk çözümlemesi: Çocuk istismar duruşmalarında yalan tespiti. The Journal of Academic Social Science, 81, 116-140.
• Leech, G. N. (1983). Principles of pragmatics. Longman.
• Pamukcu, G. (2023). Çok sesliliğin edebiyattan dilbilime yolculuğu: Fransız & İskandinav akımlarının karşılaştırmalı incelemesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 63 (2), 1161-1178. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2023.63.2.11
• Simpson, P. (1993). Language, ideology and point of view. Routledge.
• Türkmen-Birlik, P., & Rızvanoğlu, E. (2024). Grice ve Searle’in anlam kuramlarında “yönelim” ve “uzlaşım” anlayışlarının yönelimsellikleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11 (2), 442-464. https://doi.org/10.69878/deuefad.1441246
• Üstünova, K. (2018). Yüzey yapıdaki çıkarım cümlelerinin iletişime katkısı. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Dergisi, 12, 1-10.
• Yule, G. (1996). Pragmatics. Oxford University Press.