THE ISSUE OF PRINCIPAL-FER' IN ABŪ 'ALI AL-FĀRISĪ IN THE CONTEXT OF THE ORIGIN OF LANGUAGE

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 410 - 424, 28.03.2025

Hilal Özdemir Vapurcu

https://doi.org/10.37999/udekad.1628147

Öz

Research on the origin of language has continued since the centuries before Christ, shaped by the belief and intellectual structures of each civilization. The issue of the origin of language was examined in Ancient Greece to clarify mythos, whereas in Islamic civilization, it was debated among Ash‘arī and Mu‘tazilī scholars within the framework of questions such as the source of language and the indication of utterance to meaning. This article first examines ideas proposed regarding the origin of language, along with their arguments. In this context, it analyzes the principle-derivative (aṣl-far‘) relationship between words, the scope of the names Allah taught Prophet Adam, and whether nouns, verbs, or particles were first established. The thoughts of Abū ‘Alī al-Fārisī on the origin of language are evaluated within the principle-derivative issue. This study aims to determine his views, reveal his arguments, and examine their relevance to word relations. Since his views reached us via Ibn Jinnī, his transmissions are analyzed through descriptive analysis. Findings indicate that Abū ‘Alī al-Fārisī adhered to tawqīf (divine designation) but did not completely reject alternative views. He argued that principle-derivative relations are not time-dependent, and words cannot be prioritized. His approach stems from viewing language origin debates as matters of acceptance.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Origin of Language, Abū , Principal -Far

DİLİN KÖKENİ BAĞLAMINDA EBÛ ALİ EL-FÂRİSÎ’DE ASIL-FER‘ MESELESİ

Öz

Dilin kaynağına yönelik araştırmalar milattan önceki yüzyıllardan itibaren her medeniyetin inanç ve düşünce yapısına göre devam etmiştir. Dilin kökeni meselesi, Antik Yunan’da mythos’u açıklığa kavuşturmak amacıyla ele alınırken İslam medeniyetinde Eş‘arî ve Mutezîlî çevreler arasında dilin kaynağı, lafzın manaya delaleti gibi sorular ekseninde tartışılmıştır. Bu makalede, ilk olarak dilin kaynağına yönelik ortaya atılan düşünceler argümanları ile ele alınmıştır. Bu bağlamda dilin kökeniyle bağlantılı olarak tartışılan kelimeler arasındaki asıl fer‘ ilişkisi, Allah’ın Hz. Adem’e öğrettiği isimlerin kapsamına nelerin girdiği ve isim, fiil, harften hangisinin önce vaz‘ edildiği noktasında incelenmiştir. Ebû Ali el-Fârisî’nin dilin kökeni hakkındaki düşüncesi dildeki asıl fer‘ meselesi bağlamında değerlendirilmiştir. Bu makalenin amacı dilin kökeni meselesinde Ebû Ali el-Fârisî’nin görüşünü tespit etmek, kullandığı argümanları ortaya çıkarmak ve bunun, kelimeler ile asıl-fer‘ ilişkisini ortaya koymaktır. Ebû Ali’nin dilin kökenine yönelik görüşleri öğrencisi İbn Cinnî kanalıyla bize ulaştığı için İbn Cinnî’den gelen nakiller betimleyici analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Bu çalışma sonucunda Ebû Ali el-Fârisî’nin dilin kökeni hakkında tevkîf görüşünü benimsediği ancak diğer görüşlere yönelik kökten reddedici bir tutumda bulunmadığı anlaşılmıştır. Nitekim o, asıl-fer‘ meselesinin zamanla alakalı bir husus olmadığını; öncelik-sonralık bakımından dildeki kelimelerin birbirine öncelenemeyeceğini düşünmektedir. Bu da onun dilin kökenine ilişkin tartışmaları kabulle ilgili bir mesele olarak değerlendirmesinden kaynaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Dilin Kökeni, Ebû Ali el-Fârisî, Asıl-Fer‘

Kaynakça

• Abduh er-Râcihî. (2009). Fıkhü’l-luğa fi’l-kütübi’l-Arabiyye. Dâru’n-Nahda el-Arabiyye.
• Aksan, D. (2015). Her Yönüyle Dil (6. bs, 1-3). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Altınörs, A. (2003). Dil Felsefesine Giriş. İnkılâp.
• Altınörs, A. (2012). Rousseau’nun Dilin Kökeni Meselesine Yaklaşımı. Bilig, 63, 1-10.
• Atakan Altınörs. (2016). 50 Soruda Dil Felsefesi (3. bs). Bilim ve Gelecek Kitaplığı.
• Aysever, R. L. (2002). Kratylos: Adların Doğruluğu ve Bilgi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19(2), 153-166.
• Cassirer, E. (2015). Sembolik Formlar Felsefesi-I Dil (M. Köktürk, Çev.; 2. bs). Hece Yayınları.
• Çam, E. G. (2018). Dillerin Kökenine İlişkin Kelâmî Yaklaşımlar: Bâkıllânî Örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 45, 367-388. https://doi.org/10.17120/omuifd.462713
• Demir, R. (2008). Arap Dilbilimcilerine Göre Dillerin Kaynağı Meselesi [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• el-Âmidî, S. E.-H. A. b. E. A. b. M. (t.y.). El-İhkâm fiî usûli’l-ahkâm (1-2).
• el-Askalânî, İ. H. (1971). Lisânü’l-mîzân (1-8). Müessetü’l- A’lemî li’l-Matbûât.
• el-Bağdâdî, E. B. A. b. A. b. S. b. A. b. M. el-Hatîb. (2002). Târîhu Bağdâd (1-16). Dâru’l-Ğarb el-İslâmî.
• el-Bâkıllânî, E. B. M. b. T. (1998). Et-Takrîb ve’l-İrşâd (2. bs, 1-3). Müessesetü’r-Risâle.
• el-Câbirî, M. Â. (2001). Arap İslam Kültürünün Akıl Yapısı (Burhan Köroğlu, Hasan Hacak, & Ekrem Demirli, Çev.; 3. bs). Kitabevi.
• el-Cürcânî, A. (1982). Kitâbu’l-muktesid fî şerhi’l-İzâh (1-2). Dâru’r-Reşîd li’n-Neşr.
• el-Cüveynî, İ.-H. E. A. b. A. b. Y. (1978). El-Burhân fî usûli’l-fıkh (1-2). eş-Şeyh Halîfe b. Hamad es-Sânî.
• el-Fârisî, E. A. el-H. b. A. b. A. en-Nahvî. (2011). Kitâbu’l-Îzâh. Âlemu’l-Kütüb.
• el-Gazzalî, E. H. M. b. M. (t.y.). El-Mustasfâ min ulûmi’l-usûl (1-4). Câmi’atü’l-İslamiyye-Külliyyeti’ş-Şerîa.
• el-Gazzalî, E. H. M. b. M. (2021). Mustasfâ İslam Hukukunun Kaynakları (H. Y. Apaydın, Çev.; 4. bs). Klasik.
• el-Hamevî, Ş. E. A. (1993). Mu’cemu’l-udebâ: İrşâdü’l-erîb ilâ ma’rifeti’l-edîb (1-7). Dâru’l-Ğarb el-İslâmî.
• el-Murcân, K. B. (2011). Mukaddime. İçinde Kitâbu’l-İzâh. Âlemü’l-Kütüb.
• el-Ömerî, A. b. Y. b. F. el-K. el-A. Ş. (1423). Mesâlikü’l-ebsâr fî memâlikü’l-emsâr (1-27). Mecme’u’s-Sekâfî.
• El-Enbârî, A. b. M. b. U. el-E. E.-B. K. (1985). Nüzhetü’l-elibbâ fî tabakâti’l-üdebâ. Mektebetü’l-Menâr.
• es-Sâlih, S. (t.y.). Dirâsât fî Fıkhi’l-Luğa (16. bs). Dâru’l-’ilmi li’l-melâyîn.
• es-Süyûtî, C. A. İ. E. B. (2014). El-Müzhir fî ’ulûmi’l-luğa ve envâi’ha (C. 1). Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye.
• es-Süyûtî, A. b. E. B. C. (t.y.). Buğyetü’l-vu’ât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuhât (1-2). Mektebetü’l Asriyye.
• ez-Zehebî, Ş. E. A. M. b. A. b. O. (1963). Mîzânü’l-İ’tidâl fî nakdi’r-ricâl (1-4). Dâru’l-Ma’rife.
• Gören, E. (2015). Arkaik Yunan’da Adlandırma ve Hakikat. Dergâh.
• Gündüzöz, S. (2015). Arapçanın Söz Varlığı.
• İbn Cinnî, E. F. O. (2007). El-Hasâis (1-3). Dâru’l-Hadîs.
• İbn Hallikân, E.-A. Ş. A. b. M. b. İ. b. E. B. (1900). Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâi enbâi’z-zamân (1-7). Dâru Sâdır.
• İbn Hazm el-Endelûsî (with Yûsuf, Z. A.). (t.y.). El-İhkâm fî usûli’l-ahkâm (1-2). Dâru’l-İ’tisâm.
• İbnu’l-İmâd, E. F. A. b. A. b. M. es-Sâlihî el-Hanbelî. (1986). Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb (1-11). Dâru İbn Kesîr.
• Kerimoğlu, C. (2016). Dilin Kökeni Arayışları I: Dilin Kökeniyle İlgili Akademik Tartışmalar. Dil Araştırmaları, 18, 47-84.