Socioscientific Issues in Postgraduate Theses in Türkiye

Yıl 2023, , 107 - 123, 27.10.2023

Merve Öztürk Büşra Tuncay Yüksel

https://doi.org/10.32960/uead.1350771

Öz

The purpose of this study is to examine the master's and doctoral theses written in Türkiye on socioscientific issues, place and importance of which have become more prominent in education. The research data were obtained through the review of the country’s National Thesis Centre of the Council of Higher Education. The literature review included 95 postgraduate theses (75 master’s theses, 17 doctoral dissertations) which were accessed with the keywords of "socioscientific" and "socio-scientific" and whose full texts were available. Theses, whose full texts were available, were subjected to document analysis. The analyses focused on the main disciplines in which the theses were presented, years in which they were completed, types of theses (master's, doctoral), socioscientific issues they focused on, data analysis variables, and methodological issues (i.e., sample, research design and method) regarding the theses. Through the findings of the analyses, a general framework was drawn about the theses on socioscientific issues in Türkiye and the findings were interpreted in the context of educational research. The study is believed to benefit researchers and educators who are interested in research on socioscientific issues and its educational practices.

Anahtar Kelimeler

Socioscientific issues, educational research, document analysis, thesis review

Türkiye’deki Lisansüstü Tezlerde Sosyobilimsel Konular

Öz

Bu çalışmanın amacı eğitimdeki yeri ve önemi özellikle son yıllarda daha belirgin hale gelen sosyobilimsel konular konu alanında Türkiye’de yayımlanmış yüksek lisans ve doktora tezlerini incelemektir. Araştırma verileri Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi üzerinden yapılan tarama sonucunda elde edilmiştir. Yapılan alanyazın incelemesi “sosyobilimsel” ve “sosyo-bilimsel” anahtar kelimeleri ile ulaşılan ve tam metinlerine erişim izni olan 95 adet lisansüstü tezi (78 yüksek lisans, 17 doktora) kapsamaktadır. Tam metinlerine erişilebilen tezler nitel araştırma desenine ait olan doküman analizi yöntemi ile incelenmiştir. Analizlerde tezlerin sunulmuş oldukları ana bilim dalları, yayımlandıkları yıllar, tez türleri (yüksek lisans, doktora), ele alınan sosyobilimsel konular, analiz edilen değişkenler, çalışmalarda yer alan örneklemler ve faydalanılan araştırma desen ve yöntemlerine yoğunlaşılmıştır. Analizlerin bulguları yoluyla Türkiye’de sosyobilimsel konular üzerine yayımlanmış olan tezlerle ilgili genel bir çerçeve çizilmiş ve bulgular eğitim araştırmaları bağlamında yorumlanmıştır. Çalışmanın, sosyobilimsel konulardaki araştırmalara ve bu araştırmaların eğitim uygulamalarına ilgi duyan araştırmacı ve eğitimcilere fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyobilimsel konular, eğitim araştırmaları, doküman analizi, tez inceleme

Kaynakça

• Acar Şeşen, B. & Mutlu, A. (2022). Türkiye’deki sosyobilimsel çevre konularına yönelik tezlerin içerik analizi. Journal of Turkish Chemical Society Section C: Chemistry Education (JOTCSC), 7(1), 23-44. https://doi.org/10.37995/jotcsc.1052138.
• Aydın, E., & Kılıç Mocan, D. (2019). Türkiye’de dünden bugüne sosyobilimsel konular: Bir doküman analizi. Anadolu Öğretmen Dergisi, 3(2), 184-197. https://doi.org/10.35346/aod.638332
• Başkan Takaoğlu, Z. (2022). Sosyobilimsel konulara yönelik yürütülen lisansüstü tezlerin incelenmesi: Sistematik bir analiz. Milli Eğitim Dergisi, 52(237), 547-576. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1075185
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Cansız, N. (2023). The Use of Cooperative Learning to Develop Reasoning Skills on Socioscientific Issues. The Clearing House: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas, 96(5), 154-161. https://doi.org/10.1080/00098655.2023.2228467
• Cansız, N. & Cansız M. (2022). Sosyobilimsel konular ve bilimin doğası. B. Namdar (Ed.), Çağdaş yaklaşımlarla etkinlik destekli sosyobilimsel konuların öğretimi içinde (ss.268-285). Nobel yayınevi.
• Činčera, J., Johnson, B., Kroufek, R.,& Šimonová, P. (2020). Values education in outdoor environmental education programs from the perspective of practitioners. Sustainability, 12(11), 4700. https://doi.org/10.3390/su12114700
• Çalışkan, H., Yıldırım, Y, & Demirhan, E. (2021). Değerler eğitimi bağlamında planlanan doğa eğitimi programına ilişkin veli görüşleri. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 7(1), 79-97.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
• Dawson, V. M., & Venville, G. (2010). Teaching strategies for developing students’ argumentation skills about socioscientific issues in high school genetics. Research in Science Education, 40, 133-148.
• Değirmenci, A., & Doğru, M. (2017). Türkiye’de sosyobilimsel konularla ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi: Bir betimsel analiz çalışması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 123-138.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York, NY: McGraw-Hill.
• Genç, M., & Genç, T. (2017). Türkiye’de sosyo-bilimsel konular üzerine yapılmış araştırmaların içerik analizi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 27-42. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.291772
• Güler, Z. (2020). Öğretmen adaylarının epistemolojik inançları ve bazı sosyobilimsel konulardaki yazılı argümantasyon becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Hartsell, B. (2006). Teaching toward compassion: Environmental values education for secondary students. Journal of Secondary Gifted Education, 17(4), 265-271.
• İrez, S. & Han Tosunoğlu (2021). Bilimin doğası ve sosyobilimsel konular. A. Yenilmez Türkoğlu & D. Karışan (Eds.), Sosyobilimsel konular içinde (ss. 223-238). Eğiten kitap.
• Kahn Jr, P. H. (1997). Children's moral and ecological reasoning about the Prince William Sound oil spill. Developmental Psychology, 33(6), 1091.
• Ke, L., Sadler, T. D., Zangori, L., & Friedrichsen, P. J. (2021). Developing and using multiple models to promote scientific literacy in the context of socio-scientific issues. Science & Education, 30(3), 589-607.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kirman Çetinkaya, E. (2023). 8. Sınıf öğrencilerinin sosyo-bilimsel konularda farkındalık ve düşünme becerilerinin araştırma sorgulamaya dayalı öğrenme yaklaşımıyla geliştirilmesinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Kolstø, S. D. (2001). Scientific literacy for citizenship: Tools for dealing with the science dimension of controversial socioscientific issues. Science education, 85(3), 291-310.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Ortaokul fen bilimleri dersi (5,6,7 ve 8. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Özcan, C., & Kaptan, F. (2020). 2008-2017 yılları arasında sosyobilimsel konulara ilişkin yapılan çalışmaların incelenmesi. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 16-36.
• Öztürk, N. & Irmak, M. (2020). Sosyobilimsel konuların doğası ve fen eğitimindeki yeri. İçinde M. Genç (Ed.), Kuramdan uygulamaya sosyobilimsel konular (pp. 15-44). Nobel yayınevi.
• Qamariyah, S. N., Rahayu, S., Fajaroh, F., & Alsulami, N. M. (2021). The Effect of Implementation of Inquiry-Based Learning with Socio-Scientific Issues on Students' Higher-Order Thinking Skills. Journal of Science Learning, 4(3), 210-218.
• Ruppert, J., Bartlett, P. W., & Infante, M. (2023). vAIR—An epistemic model of socioscientific reasoning emerging from citizens engaged in a locally situated SSI. Science Education, 107(3), 609-650. https://doi.org/10.1002/sce.21782
• Sadler, T. (2004). Informal reasoning regarding SSI: A critical review of research. Journal of Research in Science, 41(5), 513-536.
• Sadler, T. D., Barab, S. A., & Scott, B. (2007). What do students gain by engaging in socioscientificinquiry? Research in Science Education, 37(4), 371-391. https://doi.org/10.1007/s11165-006-9030-9
• Sadler, T. D., & Zeidler, D. L. (2005). The significance of content knowledge for informal reasoning regarding socioscientific issues: Applying genetics knowledge to genetic engineering issues. Science education, 89(1), 71-93.
• Sevgili, C., Selvi, M., & Irmak, M. (2022). 2008-2020 Yılları Arasında Fen Bilgisi Eğitiminde Sosyobilimsel Konular Üzerine Yayınlanmış Lisansüstü Tezlerin Değerlendirilmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(2), 430-446.
• Sönmez Eryaşar, A. (2021). Sosyobilimsel konular ve öğretmenler: Türkiye’deki tezlere yönelik bir sistematik literatür incelemesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 1604-1640.
• Tatar, Ş., & Adıgüzel, O. C. (2019). Türkiye’de tartışmalı ve sosyobilimsel konular üzerine yazılan lisansüstü tezlerin eğitim bilimleri perspektifinden incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 305-325. https://doi.org/10.17494/ogusbd.
• Topçu, M.S. (2008). Fen öğretmen adaylarının sosyobilimsel konular hakkındaki kritik düşünme yetenekleri ve bu yetenekleri etkileyen faktörler [Yayımlanmamış doktora tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Topçu, M. S. (2017). Sosyobilimsel konular ve öğretimi. Pegem Akademi.
• Topcu, M. S., Muğaloğlu, E. Z., & Güven, D. (2014). Fen eğitiminde sosyobilimsel konular: Türkiye örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(6), 1-22.
• Tuncay Yüksel, B. (2022). Sosyobilimsel Konular. H. Ö. Arslan & M. Genç (Eds.), Fen eğitiminde disiplinlerarası yaklaşımlar ve uygulamaları içinde (ss. 75 – 98). Nobel yayınevi.
• Tuncay Yüksel, B. & Cansız, N. (2020). Sosyobilimsel konularda muhakeme. M. Genç (Ed.), Kuramdan uygulamaya sosyobilimsel konular içinde (ss. 181-209). Nobel yayınevi.
• Tüfekçi, S. (2020). Fen bilgisi ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyobilimsel konulara yönelik tutumlarının karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Türkmen, H., Pekmez, E., & Sağlam, M. (2017). Fen Öğretmen Adaylarının Sosyo-Bilimsel Konular Hakkındaki Düşünceleri. Ege Eğitim Dergisi, 18(2), 448. https://doi.org/10.12984/egeefd.295597
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi (t.y.). Anasayfa. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Zeidler, D. L. (2014). Socioscientificissues as a curriculum emphasis: Theory, research and practice. İçinde N. G. Lederman& S. K. Abell (Eds.), Handbook of Research on Science Education, volume II (pp. 697-726). Routledge.
• Zeidler, D. L. (2021). Preface for socioscientific issues: Socioscintific issues and the search for functional scientific literacy. İçinde A. Yenilmez-Türkoğlu & D. Karışan (Eds.), Sosyobilimsel konular (pp. 1-6). Eğiten Kitap.
• Zeidler, D. L. & Nichols, B. H. (2009). Socioscientific issues: Theory and practice. Journal of Elementary Science Teacher Education. 21(2), 49-58.
• Zeidler, D. L., Sadler, T. D., Simmons, M. L., & Howes, E. V. (2005). Beyond STS: A research‐based framework for socioscientific issues education. Science education, 89(3), 357-377.