Öğretimi Planlamada Örtük Programın Rolüne İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt 3, Sayı 1, 62 - 83, 29.04.2019

Nihal YURTSEVEN

https://doi.org/10.32960/uead.513425

Öz

Öğretimi planlama, öğrencilere yeterli performansı kazandırmak üzere öğretim sürecini etkili bir biçimde planlama, geliştirme, değerlendirme ve yönetme sistematiğidir. Öğrenme süreci gözden geçirildiğinde, öğrencilerin tek tip bir bilişsel öğrenme deneyimi yerine, duyuşsal davranışlar, tutum, öğrenme stilleri gibi değişkenlerden doğan farklılıklardan etkilenebileceği anlaşılmaktadır. Bu durum öğretimi planlama işinin yalnızca resmi programlarla sınırlı kalmayıp, örtük programın da bu sürece dâhil olabileceğini göstermektedir. Bu araştırmanın amacı öğretimi planlama sürecinde örtük programın rolüne ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesidir. Araştırma fenomenoloji (olgubilim) deseniyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın katılımcılarını farklı deneyim, eğitim kademesi ve okul türlerinden 128 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak görüş formu ve odak grup görüşmesi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında toplanan veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir.  Araştırmadan elde edilen bulgulardan ilki, öğretmenlerin örtük programı, resmi programın tamamlayıcısı ve resmi programın belirleyicisi olarak iki farklı boyutta algıladıklarını ortaya koymaktadır. Araştırmadan elde edilen ikinci bulguya göre, öğretmenler, öğretimi planlama sürecinde örtük programı kurumsal, öğretimsel ve öğrenmeye yönelik ihtiyaçlara cevap veren önemli bir olgu olarak yorumlamaktadır. Araştırmanın bulgularından üçüncüsü öğretmenlerin öğretim sürecinde örtük programın daha etkin olan program türü olduğunu düşündüklerini ortaya koymaktadır. Öğrenme ortamının şekillendirilmesinde önemli rolü olan öğretmenlerin, okulda arzu edilen bir öğrenme iklimi yaratmada örtük programı da dâhil ederek planlama yapmaları, okulun organizasyonunu da bu doğrultuda geliştirmeleri, öğrencilerin kalıcı ve anlamlı öğrenmeler gerçekleştirmeleri açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

örtük program, resmi program, öğretim

The Investigation of Teachers’ Views about the Role of Hidden Curriculum in Planning the Instruction

Öz

Kaynakça

• Acar, E. (2012). Hidden curriculum contributing to social production-reproduction in a math classroom. International Online Journal of Educational Sciences, 4(1), 19-30.
• Akbulut, E. (2011). İlköğretim okullarında örtük program faaliyetlerinin saptanması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya, Türkiye.
• Akbulut, N. & Aslan, S. (2016). Örtük program ölçeği: Ölçek geliştirme çalışması. Electronic Journal of Social Sciences, 15(56), 169-176.
• Alkan, M. F. (2017). Öğretmenlerin örtük program kavramına yönelik algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 204-211.
• Auerbach, C. F. & Silverstein, L. B. (2003). Qualitative data: An introduction to coding and analysis. ABD: New York University Press.
• Azimpour, E. & Khalilzade, A. (2015). Hidden curriculum. World Essays Journal, 3(1), 18-21.
• Ballantine, J. H., & Hammack, F. M. (2009). The sociology of education: A systematic analysis. New Jersey: Pearson.
• Başar, M. (2011). Sınıf içi istenmeyen öğrenci davranışlarının yönetiminde örtük program: Uşak ili örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Başaran, M. (2010). Gizli müfredat açısından Türkçe ders kitaplarında kullanılan metinler. Çağdaş Eğitim Dergisi, 35(376), 15-22.
• Bayanfar, F. (2013). The effect of hidden curriculum on academic achievement of high school students. International Research Journal of Applied and Basic Sciences, 5(6), 671–681.
• Baydilek, N. B. (2015). Okul öncesi eğitim programında akıl yürütme becerilerinin yeri ve okul öncesi eğitim sınıflarında akıl yürütme becerilerinin desteklenmesinde örtük programın işlevi (Yayımlanmamış doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın, Türkiye.
• Berg, B. L. (2001). Qualitative research methods for the social sciences. ABD: Allyn & Bacon.
• Beydoğan, H. Ö. (2012). Okullarda uygulanan sosyal ve kültürel etkinliklerin öğrencilerin değer edinimine etkisi. Gaziantep University Journal of Social Sciences. 11(4), 1172–1204.
• Boztaş, K. (2015). Tutum ve değerler kapsamında polis meslek yüksekokulu örtük programı (Yayımlanmamış doktora tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir, Türkiye.
• Brown, J. L. (2004). Making the most of understanding by design. ABD: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Brown, M. & Edelson, D. C. (2003). Teaching as design: Can we better understand the ways in which teachers use materials so we can better design materials to support their changes in practice? LeTUS Report. http://www.inquirium.net/people/matt/teaching_as_design-Final.pdf.
• Burden, P.R. (1999). Classroom management and discipline: Methods to facilitate cooperation and instruction. New York: John Wiley & Sons Inc.
• Carl, A. E. (2009). Teacher empowerment through curriculum development: Theory into practice. Güney Afrika: Juta and Company Ltd.
• Carvallo, O. (1995). Values in the hidden curriculum: An axiologiical reproduction (Yayımlanmamış doktora tezi). Ohio University, ABD.
• Craig, Cheryl. 2012. Professional Development through a Teacher-as-Curriculum-Maker Lens. Mary Kooy & Klaas van Veen (Ed.). Teacher learning that matters (22-43). ABD: Routledge.
• Çubukçu, Z. (2011). Eğitim programı tasarımı ve geliştirilmesi. Bilal Duman (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (65-108). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demir, M. (2018). Sosyal medya üzerinden gerçekleşen öğretmen-öğrenci etkileşiminin örtük program açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya, Türkiye.
• Demirel, Ö. (1999). Planlamadan değerlendirmeye öğretme sanati. Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Doğanay, A. ve Sarı, M. (2009). Hidden curriculum on gaining the values of respect for human dignity: A qualitative study in two elementary schools in Adana. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(2), 925-940.
• Ercan, İ., Yüksel, S., Özkaya, G., Ocakoğlu, G., Yüksel, A. ve Uncu, Y. (2009). Tıp fakültesi örtük programı ölçeğinin geliştirilmesi. Cerrahpaşa Tıp Dergisi, 40(3), 81–87.
• Fer, S. (2009). Öğretim tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Glesne, C. (2012). Nitel araştirmaya giriş. çev. Ali Ersoy, Pelin Yalçınoğlu. 1.bs. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gümüşeli, A.İ. (2014). Eğitim ve öğretim yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Gün, M. (2018). Türk hava kuvvetleri subay ve astsubay yetiştirme okulu örtük program kapsamının okul iklimi ve sınıf iklimi boyutlarıyla incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir, Türkiye.
• Hlebowitsh, P. (1994). The forgotten hidden curriculum. Journal of Curriculum and Supervision. 9 (4), 339-349.
• Küçükahmet, L. (1999). Öğretimde planlama ve değerlendirme. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Kohlberg, L. (1983). The moral atmosphere of the school. H. Giroux and D. Purpel (Eds.) The hidden curriculum and moral education: Deception or discovery? (pp. 61-81). Berkeley: McCutchan Publishing Corporation.
• Lynch, K. (1989). The hidden curriculum; Reproduction in education, an appraisal. ABD: The Falmer Press.
• Margolis, E., Saldatenko M., Acker, S., Gair M. (2001). Peekaboo-Hiding and outing the curriculum. Eric Margolis (Ed.), The Hidden Curriculum in Higher Education (1-21). New York: Routledge.
• McLaren, P. (2003). Life in schools; An introduction to critical pedagogy in the foundations of education. New York: Allyn & Bacon.
• Oktay, A. (2010). Okul öncesi eğitim ve ilköğretimin çocuğun yaşamındaki yeri ve önemi. Ayla Oktay (Ed.), İlköğretime hazırlık ve ilköğretim programları (1-20). Ankara: Pegem Akademi.
• Ornstein, A. C. & Hunkins, F. P. (2018). Curriculum: Foundations, principles, and issues. ABD: Pearson Education.
• Paykoç. F. (2007). Affective development education and values: The turkish case. In Terzis N. P. (Ed.), Education And Values in The Balkan Countries (89-104). Thessaloniki, Greece: Publishing House Kyriakidis Brothers.
• Posner, G. (1995). Analyzing The Curriculum. (2nd Ed.). New York: Mcgraw-Hill.
• Robson, C. (2005). Real world research: A resource for social scientists and practitioner-researchers. ABD: Blackwell Publishing.
• Saldıray, A. (2017). Örtük programda toplumsal cinsiyet: Bir ilkokulun örtük programında toplumsal cinsiyete ilişkin nitel bir çalışma (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, Türkiye.
• Sarı, M. (2007). Demokratik değerlerin kazanımı sürecinde örtük program: Düşük ve yüksek “okul yaşam kalitesi”ne sahip iki ilköğretim okulunda nitel bir çalışma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Türkiye.
• Sarı, M. & Doğanay, A. (2009). Hidden curriculum on gaining the value of respect for human dignity: A qualitative study in two elementary schools in Adana. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(2), 925-940.
• Serhatlıoğlu, B. & Gürol, A. (2009). Eğitim fakültesi öğrencilerinin örtük programa ilişkin algıları (Fırat Üniversitesi Örneği). 18. Eğitim Bilimleri Kurultayı (1-3 Ekim 2009), Ege Üniversitesi, İzmir, Türkiye.
• Şimşek, A. Öğretim tasarımı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Taşpınar, M. (2009). Eğitimde örtük program ve değerler eğitimi. I. Ulusal İyilik Sempozyumu (20-21 Haziran 2009), Elazığ, Türkiye.
• Tezcan, M. (2003). Gizli müfredat eğitim sosyolojisi açısından bir kavram çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 1(1). 53–59.
• Tor, D. (2015). Exploring physical environment as hidden curriculum in higher education: A grounded theory study (Yayımlanmamış doktora tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• Tuncel, İ. (2008). Duyuşsal özelliklerin gelişimi açısından örtük program (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Türkiye.
• Uygun, S. (2013). Değerler eğitimi program tasarılarının değerlendirilmesi (Antalya örneği). Mediterranean Journal of Humanities, 3(2), 263–277.
• Veznedaroğlu, R. L. (2007). Okulda ve sınıf örtük program: Bir özel ilköğretim okulu örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Wallace, J. & Loughran J. (2012). Science teacher learning. Barry Fraser, Kenneth Tobin, & Campbell McRobbie (Ed.). Second international handbook of science education (295-306). ABD: Springer.
• Wiggins, G. & McTighe, J. (2007). Schooling by design: Mission, action, and achievement. ABD: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Wren, D. J. (1999). School culture: Exploring the hidden curriculum. Adolescence, 34(135), 593-597.
• Yanık, A. (2015). Fenomenolojik araştırma ve süreçleri. A. Yüksel, A. Yanık, & R. A. Ayazlar (Ed). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yeşilyurt, E. & Kurt, İ. (2012). Değerleri kazandırmasındaki etkililik açısından resmi ve örtük program ile okul dışı etmenlerin öğrenci görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Turkish Studies, 7(4), 3253-3272.
• Yıldırım, B. (2015). Sınıf öğretmenlerinin örtük program kavramına ilişkin algıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas, Türkiye.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2011). Qualitative research from start to finish. ABD: The Guilford Press.
• Yüksel, S. (2004). Örtük program: Eğitimde saklı uygulamalar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yüksel, S. (2007). Örtük programın öğretmen adaylarının öğretmenlik meslek derslerine yönelik düşüncelerindeki etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 50, 321-345.