Ortaokul Öğrencilerinin Kentsel Çevre Algısı: Bursa Örneği

Yıl 2025, Cilt: 38 Sayı: 1, 231 - 261, 30.04.2025

Ceren Utkugün , Ramazan Yıldırım , Esin Yalçın

https://doi.org/10.19171/uefad.1551321

Öz

Ortaokul öğrencilerinin Bursa ili örneğinde kentsel çevre algılarını belirlemeyi amaçlayan bu araştırma nitel araştırma yönteminde, fenomenoloji deseninde tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu 2023-2024 eğitim öğretim yılı Bursa il merkezinde bulunan bir ortaokulun 5, 6, 7. ve 8. sınıfında öğrenim görmekte olan 12 kadın, 12 erkek toplamda 24 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma verileri 12.02.2024-23.02.2024 tarihleri arasında, çalışma grubunu oluşturan öğrencilerin uygun oldukları zaman dilimleri içinde, her bir öğrenciyle yapılan yüz yüze görüşmeler sonucunda toplanmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Veri analizinin son aşamasında veriler kodlar, alt temalar ve temalar şeklinde tablolarla sunulmuş, doğrudan alıntılarla desteklenmiştir. Araştırma sonucunda, öğrencilerinin Bursa kentine yönelik olumlu görüşlerinin şehir imajı, doğal ve tarihi güzellikler, sosyal ve ekonomik faktörler, ulaşım ve altyapı imkânları ile çevresel faktörler başlıkları altında toplandığı tespit edilmiştir. Öğrencilerinin Bursa kentine yönelik eleştirileri çevre ve iklim problemleri, ulaşım ve altyapı sorunları, nüfus ve yoğunluk, insan davranışları ve iletişim ile şehir imajı başlıkları altında toplanmıştır. Öğrencilerin Bursa'daki trafik ve ulaşım sorunlarını hem tespit edip somut öneriler sunduklarını hem de bu durumun kendilerinde yarattığı olumsuz duyguları belirgin şekilde dile getirdikleri görülmektedir. Öğrencilerin çevre sorunlarına dair farkındalıklarının yüksek olduğu ve bu sorunların kendilerinde yarattığı olumsuz duyguları net bir şekilde ortaya koydukları görülmüştür. Öğrencilerin Bursa'ya yönelik geniş bir perspektif sunduklarını ve şehrin çeşitli yönlerini ve duygusal bağlarını resimlerine yansıttıklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Davranışsal Coğrafya , Kentsel Çevre Algısı , Mekânsal Düşünme Becerisi , Ortaokul Öğrencisi , Bursa

Etik Beyan

Aday makalenin etik kurul onay belgesi ve Milli Eğitim Bakanlığı Araştırma İzni ekte sunulmuştur.

Secondary School Students' Perception of Urban Environment: Bursa Example

Öz

This research, which aims to determine secondary school students' perceptions of the urban environment in the example of Bursa province, was designed with a qualitative research method and phenomenology pattern. The study group of the research consists of a total of 24 students, 12 females and 12 males, studying in the 5th, 6th, 7th and 8th grades of a secondary school in the city center of Bursa in the 2023-2024 academic year. A semi-structured interview form developed by the researchers was used as a data collection tool in the study. The research data was collected between 12.02.2024 and 23.02.2024, as a result of face-to-face interviews with each student, within the time periods available to the students in the study group. Content analysis method was used to analyze the data. In the final stage of data analysis, the data were presented in tables in the form of codes, sub-themes and themes, and were supported with direct quotations. As a result of the research, it was determined that the students' positive opinions about the city of Bursa were collected under the headings of city image, natural and historical beauties, social and economic factors, transportation and infrastructure facilities and environmental factors. The students' criticisms of the city of Bursa were collected under the headings of environmental and climate problems, transportation and infrastructure problems, population and density, human behavior and communication and city image. It is seen that the students both identify the traffic and transportation problems in Bursa and offer concrete suggestions, and clearly express the negative feelings this situation creates in them. It has been observed that students have high awareness of environmental problems and that they clearly express the negative emotions these problems create in them. It shows that the students offer a broad perspective on Bursa and reflect the various aspects and emotional ties of the city in their paintings.

Anahtar Kelimeler

Behavioral Geography , Perception of Urban Environment , Spatial Thinking Skills , Secondary School Student , Bursa

Kaynakça

• Ağaoğlu, A. (2007). Davranışsal coğrafyaya bir örnek: Öğrenci merkezli Balıkesir şehir imajı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 17-44.
• Aydın, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin “çevre” kavramına ilişkin metaforik algıları. Doğu Coğrafya Dergisi, 16(26), 25-44.
• Balcı Öztürk, Ö. (2023). 8-12 Yaş arası çocukların kentsel mekân algısı üzerine bir çalışma ve tasarım kabiliyetine etkileri. Mimarlık ve Yaşam, 8(1), 225-237. https://doi.org/10.26835/my.1208592
• Bilgili, M. ve Kocalar, A. O. (2020). Coğrafya nedir?. Liberal Düşünce Dergisi, 25(99), 145-162. https://doi.org/10.36484/liberal.771132
• Bilgin, N. (1984). Çocuk(lar) ve Mekan(lar). Mimarlık, 9(207), 18-22.
• Christensen, L. B., Johnson, B. and Turner, L. A. (2014). Research methods, design, and analysis. Pearson Publication.
• Creswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (Çev. Ed.. S.B. Demir ve M. Bütün). Siyasal Kitabevi.
• Cinel, M. O. ve Bahtiyar Karadeniz, C. (2021). Üniversite öğrencilerinin Giresun şehir algısı. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13(24), 454-478. https://doi.org/10.38155/ksbd.814700
• Çakırer Özservet, Y., Oğuz, M., Uzun Kocamış, T. ve Özdemir Güzel, S. (2020). Kentte çocuk haklarının öğretimine dair bir deneyim: Çocuğum, kentliyim, haklıyım!. E. Hareket (Ed.), Disiplinlerarası Yaklaşımla Çocuk Hakları (Çocuk Hakları Eğitimine Yönelik Uygulama Örnekleriyle) içinde, (s. 447-493) Pegem Akademi.
• Çakırer Özservet, Y. (2019). Çocukların resimlerinden sokak ve mahalle ilişkilerini tartışmak: Sütlüce ve Örnektepe Mahalleleri. International Journal of Political Science and Urban Studies, 7(2), 516-542. https://doi.org/10.14782/ipsus.623450
• Çakırer Özservet, Y. (2017a). Çocukluğun kültürel mekânları. III. Millî Kültür Şurası-Çocuk ve Kültür Komisyonu Ara Raporu.
• Çakırer Özservet, Y. (2017b). Çocuğun mekân hakkı. İstanbul Barosu Dergisi, Çocuk Hakları 23 Nisan Özel Yayını, 199-206.
• Çakırer Özservet, Y. (2015a). Şehirle imtihan edilen çocuk. İstanbul Şehir Üniversitesi III. Psikoloji Günleri, 16 Mayıs 2015. İstanbul.
• Çakırer Özservet, Y. (2015b). Okmeydanı Piripaşa İlköğretim Okulunda risk altındaki çocuklar ve resmettikleri. Çocukların Kentsel Mekân Algısı içinde, (s.77-97), Türkiye Alim Kitapları.
• Çalışkan, A. (2022). Ortaokul öğrencilerinin “şehir” kavramına ilişkin algılarının metaforlar yoluyla belirlenmesi. Journal of Interdisciplinary Education: Theory and Practice, 4(2), 67-82. https://doi.org/10.47157/jietp.1086604
• Çam, Y. (2019). Bursa’nın kentsel yapı kültüründeki dönüşüm. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 259-274.
• Doğan, Y. (2017). Ortaokul öğrencilerinin çevre kavramına ilişkin sezgisel algıları: Bir metafor analizi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 721-740.
• Düzenli T., Alpak E. M. ve Yilmaz S. (2018). Farklı yaş gruplarına (çocuk-genç-yaşlı) yönelik kentsel açık mekânların peyzaj tasarım kriterleri. İksad Publishing.
• Düzenli, T. ve Deniz, L. (2019). Okulöncesi çocuk resimlerinde çevre algısı: Kayseri ili örneği. 1. Uluslararası Beydağı Sosyal ve Beşerî Bilimler Kongresi (s.178-186), 20-22 Aralık 2019, Malatya.
• Eklemezler, S. (2022). Hatırlanan kentsel mekân: Üniversite öğrencilerinin Bursa imgesi. İdealkent, 13(38), 2733-2761. https://doi.org/10.31198/idealkent.1023394
• Gedik, S. G. (2015). Tarihi çevrelerin sürdürülebilir yeniden canlandırılmasında kullanıcı görüşlerinin değerlendirilmesi: Bursa, Hanlar bölgesi örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Gürhan, N. (2016). Diyarbakır kent algısı üzerine bir araştırma. Şarkiyat 8(2), 921-941.
• Isbel, T. R. and Shirley, C. R. (2003). Creativity and the arts with young children. Delmar Learning.
• Işığıçok E., Sağocak, M., Arslan, T. ve Keskin E. (2015). Bursa’da kentlilik bilinci araştırması. Bursa Büyük Şehir Belediyesi Yayınları.
• İmre Özgen, A. ve Türkseven Doğrusoy, İ. (2020). İzmir-Karşıyaka’da çevresel algıyı çözümlemeye yönelik bir araştırma. Tasarım Kuram, 16(29), 153-167. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2020.85057
• Karadağ, A. ve Turut, H. (2013). Üniversite öğrencilerinin kentsel çevre algısı üzerine bir araştırma: İzmir örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 11(1), 31-51.
• Karakaş, M., Saraçlı, S., ve Koyuncu, A. A. (2023). Üniversite öğrencilerinin şehir algı ve tutumlarının incelenmesi: Afyonkarahisar ili örneği. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 6(1), 1-19. https://doi.org/10.52637/kiid.1227854
• Kurt Çavuş, Ö. (2024). Çocuk mekân algısının farklı kentsel çevrelerdeki okul mekânları üzerinden çocuk çizimleri yoluyla okunması. Eksen Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, 5(1), 52-69. https://doi.org/10.58317/eksen.1491102
• Kaplanoğlu, R. ve Cengiz, İ. (2006). Prusa’dan Bursa’ya medeniyetin ipek şehri. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Lewis, D. & Greene, J. (1983). Your child’s drawings… their hidden meaning. Hutchinson.
• Lynch, K. (1960). The image of the city. M.I.T. Press.
• Maxwell, J. A. (2018). Nitel araştırma tasarımı: Etkileşimli bir yaklaşım. Nobel.
• MEB (2024a). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı.
• MEB (2024b). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Ortak Metni.
• MEB. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı.
• Meriç, Ü., Şen, M., Göksu, M. T. ve Demirağ, D. (2006). Bursa’da kent kültürü ve kentlilik bilinci araştırması. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Nobel.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publications.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları (Çev. M. E. Özcan). Dost.
• Özgüç, N. ve Tümertekin, E. (200)0). Coğrafya: Geçmiş, kavramlar, coğrafyacılar. Çantay.
• Özsoy, S. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevre algılarının çizdikleri resimler aracılığıyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1117-1139.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Pegem.
• Tekeli, İ. (1991). Bir Kentin Kimliği Üzerine Düşünceler, Kent Planlaması Konuşmaları, TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, Ankara.
• Temurçin, K. ve Keçeli, K. (2015). Bir davranışsal coğrafya çalışması: Isparta şehri örneğinde uluslararası öğrencilerin kentsel mekân algısı. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 117-138.
• Thomson, P. (2009). Doing visual research with children and young people. Routledge.
• Tolun, B. (1980). Davranışlara yönelik coğrafya, Anglo-Saksonların ‘Behavioral Geography’si ve sosyo-ekonomik deneyimleri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 23, 257-278.
• Topçu, D. K. (2011). Kent kimliği üzerine bir araştırma: Konya örneği, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 1051-1052.
• Tunçel, H. (2002). Türk öğrencilerin zihin haritalarında İslam ülkeleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 83-103.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2017). Beşeri coğrafya: İnsan kültür mekân. Çantay.
• Türkan, O. (2017). Çankırı şehrinde üniversite öğrencilerinin kentsel çevre algısı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53), 409-424. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20175334130
• Utkugün, C., Yıldırım, R. ve Kaya, O. (2023). Çizgilerde kentsel çevre algısı. R. Akay (Ed.), Çocuk resimlerinin analizi 2içinde, (s.343-363), Efe Akademi.
• Utkugün, C. (2021). Socıal studıes teacher candıdates' perceptıon of urban envıronment: the example of Afyonkarahısar, Turkey. European Journal of Education Studies, 8(8), 81-105, http://dx.doi.org/10.46827/ejes.v8i8.3840
• Üçışık Erbilen, S. (2012). Kentsel mekân algılamasına bir örnek: Gazimağusa (İsmet İnönü Bulvarı). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı: 1, 157-166.
• Şahin, G. ve Gökdemir, L. (2019). Kentleşmenin çevre kalitesi üzerindeki etkisi: Türkiye olgu örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 187-203. https://doi.org/10.33692/avrasyad.595488
• Şirvan, B. ve Akın Tanrıöver, A. (2023). Bursa kentinin 1979-2021 yılları arasında kentsel açık yeşil alan değişiminin irdelenmesi. Ağaç ve Orman, 3(2), 14-22.
• Varnacı Uzun, F. (2018). Öğrencilerin Aksaray’a ilişkin kentsel çevre algıları. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, (s. 458-468), 3-6 Ekim 2018, Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.