Sınıf Öğretmenlerinin Kavram Haritalarını Kullanma Gerekçeleri Üzerine Nitel Bir Araştırma

Yıl 2014, , 115 - 132, 01.04.2014

Mevlüt Gündüz

https://doi.org/10.19171/uuefd.48894

Cited By: 2

Öz

Araştırmanın amacı, ilkokulda görev yapan sınıf öğretmenlerinin kavram haritalarını daha çok hangi derslerde ve ne amaçla kullandıklarını ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda, 2013–2014 öğretim yılında, Isparta il merkezine bağlı 10 ilkokulda görev yapan toplam 101 sınıf öğretmeniyle “Yarı Yapılandırılmış Görüşme” yapılmıştır. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden fenomonolojik (olgu bilim) yaklaşımı kullanılmış ve araştırmanın güvenirliği, Miles ve Huberman’ın formülü (Güvenirlik = görüş birliği / görüş birliği + görüş ayrılığı) kullanılarak hesaplanmıştır. Veriler nitel araştırma tekniklerden içerik analizi kullanılarak çözümlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, sınıf öğretmenlerinin kavram haritalarını 11 değişik amaç için kullandıkları, en çok da sosyal bilgiler dersinde kullandıkları görülmüş, ayrıca kavram haritalarını kullanma gerekçelerine bakıldığında, öğretmenlerin daha çok konuyu öğrenciye bütün halinde sunma ve anlamlı-kalıcı hale getirme amacıyla kavram haritalarına yer verdikleri tespit edilmiştir. Bu çalışmayla kavram haritalarının eğitim-öğretim sürecinde önemli bir yere sahip olduğu sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Kavram haritası, bütünlük, ilkokul dersleri, kullanma gerekçeleri

Sınıf Öğretmenlerinin Kavram Haritalarını Kullanma Gerekçeleri Üzerine Nitel Bir Araştırma

Öz

The aim of the study is to find out that in which courses and for what purposes concept maps are used by class teachers who work in elementary school. In accordance with this purpose, “Semi-Structured Interview has been made with in total of 101 class teachers working in ten different schools depending on the city of Isparta in the academic year 2013-2014. In this study, one of the qualitative research methods, phenomenological approach is used and the reliability of research is calculated by using Miles and Huberman formula (reliability= consensus/ consensus+ dissidence). Data are analyzed using content analysis of qualitative research methods. According to the findings obtained, class teachers have used concept maps for 11 different purposes and especially in social science lessons. Moreover; when the justification of using concept maps is considered, it can be seen that teachers use concept maps for providing topics as a whole and making meaningful trainings for students. With this study, it is concluded that concept maps have an important place in the teaching-learning process

Anahtar Kelimeler

Concept map, coherence, primary school lessons, the rationale for using

Kaynakça

• All A, Huycke, L and Fısher M. 2003. Instructional tools for nursing education: concept maps, Nursing Education Perspectives, 24 (6): 311-316.
• Acar, S. 2009. 10. Sınıf coğrafya dersinde toprak konularının kavram haritası tekniği ile işlenmesinin öğrenci başarısına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akkayüz, E. 2003. İlköğretim 4 ve 6. sınıf öğrencilerinin kavram haritası hazırlama düzeyleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Altınok, H. 1998. İlköğretim fen bilgisi öğretiminde kavram haritalarının kullanımı ve öğrenci kavramsallaştırmaları üzerine etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Asworth, P and Lucas, U. 1998. “What is ‘world’ of phenomenography?” Scandinavian Journal of Educational Research, 42(4), 415-431.
• Ayas, A. 2005. Kavram öğrenimi, fen ve teknoloji eğitimi, Çepni, L. (Editör). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Aydın, A. 2005. Gelişim ve öğrenme psikolojisi, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Barut, Ö. 2006. İlköğretim 7. sınıf fen konularının kavram haritalarıyla öğretilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Bayındır, P. 2006. İlköğretim altıncı sınıf sosyal bilgiler dersi coğrafya konularında kavram haritalarının öğrenci başarısına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bektaş, Ö ve Bilgili, S. 2004. İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi Osmanlı kültür ve medeniyeti ünitesinde geçen tarih terimleri ile ilgili kavram yanılgıları, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 9, 39-47
• Bolte, L.A. 1997. Assesing mathematical knowledge with concept mapsand ınterpretive essays. (ERIC Database, No: ED408160.)
• Brandt, L., Elen, J and Hellemans, J. 2001. “Theim pact of concept mapping and visualization on the learning of secondary school chemistry students”, International Journal of Science Education, c.23, s.12, ss.1303–1313.
• Canbolat, S. 2008. Fen teknoloji dersinde kavram haritası kullanımının öğrencilerin tutumları ve başarılarına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çepni, S. 2007. Araştırma ve proje çalışmalarına giriş, Trabzon: Celepler Matbaacılık
• Çevik, S.1991. Mekân-kimlik-kimliklendirme, Trabzon Sokağı Örneği, Doktora Tezi, K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Çolak, R. 2010. “Kavram haritalarının sosyal bilgiler eğitimi çerçevesinde tarihsel kavramların öğretiminde kullanılması: kavram haritası ile yapılan öğretim ile tutum, başarı ve kalıcılık arasındaki ilişkinin incelenmesi” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Demirel, Ö.2005. Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme (8.Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Deniz, F. 2003. Lise 1 coğrafya dersinde kavram haritalarının başarıya etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Duru, M.K. 2001. İlköğretim fen bilgisi dersinde kavram haritasıyla ve gruplara kavram haritası çizdirerek öğretimin öğrenci başarısına ve hatırlamaya etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ekiz, D.2003. Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş, Ankara: Anı Yayıncılık
• Erdoğan, A. 2007. Kavram haritalarının Calculus öğretiminde kullanılması, Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya
• Güçlüer, E. 2006. İlköğretim fen bilgisi eğitiminde kavram haritaları ile verilen bilişsel desteğin başarıya, hatırda tutmaya ve fen bilgisi dersine ilişkin tutuma etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Güngör, D. 2004. İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde tarihsel kavramların öğretiminde bilgi ve kavram haritası kullanımının başarıya etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gürdal, A. 2002. Fen öğretiminde metot ve teknikler, İlköğretimde Fen/Fizik Eğitimi Sempozyumu ve İşlik Çalışması, Tekirdağ.
• Kabaca, T. 2002. Orta öğretim matematik eğitiminde kavram haritalanması tekniğinin kullanımı, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Orta Öğretim Fen ve Matematik Alanları, Eğitimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Kaptan, F. 1998. Fen öğretiminde kavram haritası yönteminin kullanılması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 95-99
• Kaptan, F ve Korkmaz, H. 2001. İlköğretim fen bilgisi öğretimi, İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğrenme El Kitabı. T.C. MEB Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı.
• Karapür, H. 2002. Van’daki liselerde olasılık öğretiminde görülen kavram yanılgıları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Kaya, N. O.2003. Fen eğitiminde kavram haritaları, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (Sayı:13), 70-79.
• Kaya, O. N ve Ebenezer, J. V. 2003. March. A longitudinal study of theeffects of concept mapping and Vee diagramming on senior university students’ achievement, attitudesand perceptions in science laboratory. Paper presented at the annual conference of the National Association for Research in Science Teaching (NARST, USA), Philadelphia,
• Kendirli, B. 2008. Fen ve teknoloji dersinde kavram haritası kullanımının öğrenci tutumu, başarısı ve bilgi kalıcılığına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kılıç, Ç. 2003. İlköğretim 5. sınıf matematik dersinde Van Hiele düzeylerine göre yapılan geometri öğretiminin öğrencilerin akademik başarı tutum ve hatırda tutma düzeyleri üzerindeki etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kılınç, A. 2007. Bir öğretim stratejisi olarak kavram haritalarının kullanımı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: IV, (Sayı: II),21-48.
• Kurada, K. 2006. Lise II tarih dersinin öğretiminde kavram haritası kullanımının öğrenmeye etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Mason, C. 1992. Concept mapping: a tool to develop reflective science instruction, Science Education, 76: 51-63.
• Mcgowen, M and Tall, D.1999. Concept maps and schematic diagrams as devices for documanting the growth of mathematical knowledge, Mathematics Education Research Center, sayı34.
• Miles, M.B and Huberman, A.M. 1994. Qualitative data analysis, Thousand Oaks, CA: Sage.
• Novak, J. D and Gowin, D. B. 1984. Learning how to learn. Cambridge University Pres., New York, USA
• Novak, J. D and Gowin, D. B. 1999. Learning how to learn, Cambridge University Pres., New York, USA
• Okebukola, P. A. 1990. “Attaining meaningful learning of concepts in genetics and ecology: An examination of the potency of the concept- mapping technique” Journal of Research in Science Teaching. V:27 N:5 p. 493–504. Öztuna, A. 2002.
• Kavram haritalarının grup döngüsünde
• yapılandırılmasının başarıya ve kavram gelişimine etkisi, Yüksek
• Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
• İlköğretim Anabilim Dalı, Fen Bilgisi Öğretmenliği Bilim Dalı.
• Regis, A.,Albertazzi, P. G. ve Roletto, E. 1996. Concept maps in chemistry education, Journal of Chemical Education, 73, s. 1084-1088.
• Sarıçayır, H. 2000. Lise 2 kimya derslerinde kavram haritalarının başarıya etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Senemoğlu, N.2004. Gelişim öğrenme ve öğretim (Kuramdan Uygulamaya), Ankara, Gazi Kitapevi.
• Suen, H.K and Sonak, B. 1997. Concept Map as Scaffolding for Authentic Assesment, Psyhcological Reports, Dec 97, Part1, v81, Yayın3, s734.
• Turgut, M. F. 1997. Eğitimde ölçme ve değerlendirme metodları, (10. baskı) Ankara: Gül Yayınları.
• Tümen, S. 2006. Kavram haritaları yönteminin yabancı dil öğretiminde öğrenci başarısına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Ülgen, G. 2004. Kavram geliştirme (Kuramlar ve Uygulamalar), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Yağdıran, E.2005. Ortaöğretim 9. sınıflar fonksiyonlar ünitesinin kavram haritası kullanılarak öğretilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Yener, N. 2006. İlköğretim 7. sınıf fen bilgisi dersinde “çevremizde hangi ekosistemler var ve buralarda neler oluyor?” konusunun kavram haritaları ile işlenmesinin öğrenci başarı ve tutumu üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. 2000. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, (2. baskı). Ankara: Seçkin Yay.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. 2005. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemler, Ankara: Seçkin Yayınları
• Yıldırım, A ve Şimşek, H. 2008. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, (6. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yılmaz, H. 2008. İlköğretim birinci kademe sosyal bilgiler dersinde kavram haritalarının kullanılmasının başarıya etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Wallace, J. D and Mintzes, J. J. 1990. The concept map as a research tool: exploring conceptual change in biology, Journal of Research in Science Teaching, 27 (10) Başvuru: 26.11.2013
• Yayına Kabul: 03.06.2014