Etkili Okulun Bileşenleri: Bursa İli Örneği

Yıl 2010, Cilt: 23 Sayı: 1, 173 - 206, 01.04.2010

Feyyat Gökçe Pınar Bağçeli Kahraman

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Etkili Okulun Bileşenleri: Bursa İli Örneği

Öz

Bu araştırmanın amacı okulların; liderlik, etkili öğretmenlik, mesleki
gelişim, okul-çevre ilişkileri ve örgütsel bağlılık bileşenleri bağlamında etkililik
düzeylerini ortaya koyarak eğitime katkıda bulunmaktır. Bu amaçla Bursa merkez
ilçelerindeki devlete bağlı ilköğretim okullarında görevli 385 öğretmenin görüşlerine
başvurulmuştur. Araştırmada Ross ve Gray (2006) tarafından geliştirilen ve liderlik,
etkili öğretmenlik, mesleki gelişim, okul-çevre ilişkileri ve örgütsel bağlılık
boyutlarından oluşan bir ölçek kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre;
öğretmenlerin etkili okulun boyutlarına ilişkin olarak görüşlerine bakıldığında; okul
müdürünün liderlik, öğretmenlerin öğretmenlik, örgüte bağlılık ve mesleki gelişim
boyutlarındaki göstermiş oldukları davranışlarla ilgili görüşlere katıldıkları, okul-
çevre ilişkileri boyutundaki davranışlara ise kısmen katıldıkları belirlenmiştir. Bir
başka bulgu ise, müdürlerin liderlik davranışlarına yönelik öğretmen görüşlerinin
yaş, kıdem, eğitim düzeyi ve kurumun imkânlarına göre değiştiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Etkili Okul, Liderlik, İlköğretim.

Kaynakça

• Allen, N.J. ve Meyer, J.P., 1990. The Measurement and Antecedents of Affective, Continuance and Normative Commitment to the Organization. Journal of Occupational Psychology, 63, 1–8.
• Aybek, B., 2007. Eleştirel Düşünmenin Öğretiminde Öğretmenin Rolü. Üniversite ve Toplum, 7(2). http://www.universite- toplum.org/text.php3?id=322
• Ayık, A., 2007. İlköğretim Okullarında Oluşturulan Okul Kültürü İle Okulların Etkililiği Arasındaki İlişki. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum.
• Bakay, E. Kalem, G., 2009. Ulusal Araştırma Raporu (Türkiye) Türk Eğitim Sistemi ve Etkili Okul Göstergeleri, Education and Culture Lifelong Learning Programme, Project Number:142320-LLP-1-2008-1-TR- COMENIUS-CMP.
• Balcı, A., 2001. Etkili Okul ve Okul Geliştirme. (2. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Balcı, A., 2003. Örgütsel Sosyalleşme Kuram, Strateji ve Taktikler (2. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Bass, B.M., 1990. From Transactional to Transformational Leadership: Learning to Share the Vision, Organizational Dynamics, 19–31.
• Bayrak, N.ve Bayrak, C., 2002. İlköğretim Okul Yöneticilerinin Liderlik Özellikleri. Eğitim Araştırmaları, 9, 8–23.
• Becker, M. ve ark., 1992. An Effective School Primer. American Association of School Administrators. ED 368044
• Becker, T.E., Billings, R.S., Eveleth, D.E. ve Gilbert, N.L., 1996. Foci and Bases of Employee Commitment: Implications for Job Performance. The Academy of Management Journal, 39 (2), 464–482. Retrieved from JSTOR Database.
• Billingsley, B. S.ve Cross, L.H., 1992. Predictors of Commitment, Job Satisfaction, and İntent To Stay in Teaching: A Comparison of General and Special Educators. The Journal of Special Education, 25(4), 453–471.
• Blase, J.J., 1987. Dimensions of Effective School Leadership: The Teacher’s Perspective, American Educational Research Association, 24(4), 589-610, Retrieved from JSTOR Database.
• Bogler, R., 2002. The Influence of Leadership Style on Teacher Job Satisfaction, Educational Administration Quarterly, 37(5), 662–683. Retrieved from http://eaq.sagepub.com, DOI:10.1177/00131610121969460
• Buluç, B.,2009a. Sınıf Öğretmenlerinin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri ile Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5–34.
• Buluç, B., 2009b. İlköğretim Okullarında Bürokratik Okul Yapısı ile Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki. Eğitim ve Bilim, 34(152), 71–86.
• Cohn, E. ve Rossmiller, R.A., 1987. Research on Effective Schools: Implications for Less Developed Countries. Comparative Education Review. 31 (3), 377–399. Retrieved from JSTOR Database.
• Çağlar, A., Yakut, Ö. ve Karadağ, E., 2005. İlköğretim Okulu Müdürlerinin Öğretmenler Tarafından Algılanan Kişilik Özellikleri ve Liderlik Davranışları Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Ege Eğitim Dergisi, 6(1), 61–80.
• Çalık, C., 2007. Okul-Çevre İlişkisinin Okul Geliştirmedeki Rolü: Kavramsal Bir Çözümleme. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (3), 123–139.
• Çelik, V., 1998. Eğitimde Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6, 423–442.
• Çelik, V., 2002. Okul Kültürü ve Yönetimi. (3. Baskı), Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Çelikten, M., 2001. Etkili Okullarda Karar Süreci. Erciyes Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11. sbe.erciyes.edu.tr.
• Dembo, M.H.ve Gibson, S., 1985. Teachers’ Sense of Efficacy: An Important Factor in School Improvement, The Elemantary School Journal, 86(2), 173–184, Retrieved from JSTOR Database.
• Demir, K., 2008. Transformational Leadership and Collective Efficacy: The Moderating Roles of Collaborative Culture and Teachers’ Self- Efficacy. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 33, 93–112.
• Duranay, P.Y., 2005. Ortaögretim Kurumlarının Etkili Okul Özelliklerini Karşılama Düzeyleri (Erzurum Örneği). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli.
• Durna, U.ve Eren, V., 2005. Üç Bağlılık Ekseninde Örgütsel Bağlılık. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6 (2), 210–219.
• Edmonds, R., 1979. Effective Schools For The Urban Poor. Educational Leadership, 15-24, Available from http://www.ed.utah.edu/ELP/CourseMaterials/Cori6010F06/effec.pd f.
• Edmonds, R.R. ve Arkadaşları, 1977. Search For Effective Schools; The Identification and Analysis of City Schools That Are Instructionally Effective For Poor Children, Michigan (Detroit), ERIC NO: ED142610.
• Ekvall, G. ve Ryhammar, L., 1998. Leadership Style, Social Climate And Organizational Outcomes: A Study of a Swedish University College, Creativity and Innovation Management, 7(3), 126–130.
• Gediklioğlu, T., 2005. Avrupa Birliği Sürecinde Türk Eğitim Sistemi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), ss. 66-80.
• Gibbon, C.T ve Morris, L.L., 1978. How To Design A Program Evaluation. London: Sage Publication.
• Goddard, R.D., Goddard, Y.L., 2001. A Multilevel Analysis of The Relationship Between Teacher and Collective Efficacy in Urban Schools. Teaching and Teacher Education, 17, 807–818, Retrieved from www.elseiver.com/locate/tate.
• Griffith, J., 1999. The School Leadership/ School Climate Relation: Identification of School Configurations Associated With Change in Principals, Educational Administration Quarterly, 35(2), 267–291, DOI: 10.1177/00131619921968545
• Griffith, J., 2004. Relation Of Principal Transformational Leadership To School Staff Job Satisfaction, Staff Turnover, And School Performance. Journal of Educational Administration, 42(3), 333- 356. Retrieved from www.emeraldinsight.com/0957-8234.htm.
• Gunyabani, İ., 2005. Women And Men Teachers’ Approaches To Leadership Styles. Social Behavior And Personality, 33(7), 685–698
• Gümüşeli, A.İ., 2001. Çağdaş Okul Müdürünün Liderlik Alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 28, 531–548.
• Hallinger, P. ve Heck, R.H., 1998. Exploring the Principal’s Contribution to School Effectiveness: 1980–1995, School Effectiveness and School Improvement, 9(2), 157-191.
• Hallinger, P. ve Murphy, J. F., 1986. The Social Context of Effective Schools. American Journal of Education, 94( 3), 328–355. Retrieved from JSTOR Database.
• Ingram, P.D., 1997. Leadership Behaviours Of Principals In Inclusive Educational Settings. Journal of Educational Administration, 35(5), 411-427.
• Karaköse,T. ve Kocabaş, İ., 2006. Özel ve Devlet Okullarında Öğretmenlerin Beklentilerinin İş Doyumu ve Motivasyon Üzerine Etkileri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 2 (1), 3-14.
• Karip, E., 1998. Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6, 443-465.
• Kaya, N.ve Selçuk, S. (2007). Bireysel Başarı Güdüsü Organizasyonel Bağlılığı Nasıl Etkiler? Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(2), 175–190.
• Kaykanacı, M., 2003. İlköğretim Okulu Müdürlerinin Yönetim İşlerine Verdikleri Önem ve Harcadıkları Zaman. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(1), 137-158.
• Keleş, B., 2006. İlköğretim Okullarının Etkili Okul Özelliklerine Sahip Olma Dereceleri Hakkında Öğretmen Görüşleri (Çorum İli Örneği). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Kırkaya, D., 2006. İlköğretim Okullarındaki Öğretmenlerin Etkililiğini Etkileyen Etkenlerin Öğretmen Görüşlerine Dayalı Olarak Değerlendirilmesi (Ordu İli Örneği). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ordu.
• Korkmaz, M., 2005. Okul Yöneticilerinin Yetiştirilmesi: Sorunlar-Çözümler ve Öneriler. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 237–252.
• Korkmaz, M., 2007. Örgütsel Sağlık Üzerinde Liderlik Stillerinin Etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 49, 57–91.
• Korkmaz, M., 2008. Okul Müdürlerinin Liderlik Özellikleri ile Öğrenen Örgüt Özellikleri Arasındaki İlişki Üzerine Nicel Bir Araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 53, 75–98.
• Kültür, Y.Z., 2006. Ortaöğretim Kurumlarındaki Yöneticilerin Liderlik Stilleri ve Kişilik Özelliklerinin Karşılaştırılması. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Lee, Y.Y., 2005. Teachers’ Perceptions of Principals’ Transformational Leadership and teachers’ Job Satisfaction and School Commitment, The Graduate School of Fodram University (Unpablished Doctorate Thesis), New York. Retrieved from ProQuest Dissertations and Theses (UMI Number: 3178858).
• Leech, D.W, Smith, R., Gren, R. ve Fulton, C.R., 2003. Exploring Teacher Perceptions of The Leadership Practices of Middle and High School Principals, Available from www.usca.edu/essays/vol62003/leech.pdf
• Leithwood, K., 1992. The Move Toward Transformational Leadership, Educational Leadership, 49(9), 8–12, ISSN:0013–1789.
• Leithwood, K. ve Jantzi, D., 1997. Explaining Variation in Teachers’ Perceptions of Principals’ Leadership: A Replication. Journal of Educational Administration, 35 (4), 312–331.ISSN: 0957-8234.
• Louis, K.S., 1998. Effects of Teacher Quality of Work Life in Secondary Schools on Commitment and Sense of Efficacy. School Effectiveness and School Improvement, 9(1), 1-27.
• Oral, Ş., 2005. İlköğretim Okullarının Etkili Okul Kavramı Açısından Değerlendirilmesi Batman İli Örneği. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Diyarbakır.
• Özmen, F. ve Yörük, S., 2004. Sınavla Atanan İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Öğretmenlerin Mesleki Gelişimindeki Etkililik Düzeyleri- Malatya İli Örneği, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya. Available from http://www.pegema.net/dosya/dokuman/ 77623173.pdf.
• Parkinson, K. E., 2008. An Examination Of The Relationship Between The Perceived Leadership Style Of The Principal And Late Career Teacher Job Satisfaction In Selected Elementary Schools. University of Arizona (Unpublished doctorate dissertation), USA. Retrieved from ProQuest Dissertations and Theses (UMI Number:3296802).
• Purkey, S.C.ve Smith, M.S., 1983. Effective Schools: A Review, The Elementary School Journal, 83 (4), Special Issue: Research on Teaching, 426–452 Retrieved from JSTOR Database.
• Reames, E.H. ve Spencer, W.A., 1998. Teacher Efficacy and Commitment: Relationship to Middle School Culture. Annual Meeting of The American Educational Research Association, California, ERIC No: ED419793.
• Reynolds ve diğerleri., 2000. An Introduction to School Effectiveness Research. The International Handbook of School Effectiveness Research. (Ed. Teddlie, C. ve Reynolds, D.). Retrieved from http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=103873561.
• Rosenholtz, S. J., 1985. Effective Schools: Interpreting the Evidence, American Journal of Education, 93( 3), 352–388. Retrieved from JSTOR Database.
• Rosenholtz, S.J., 1989. Workplace Conditions That Affect Teacher Quality and Commitment: Implications For Teacher Induction Programs. The Elementary School Journal, Special Issue: Beginning Teachers, 89(4), 421–439. Retrieved from JSTOR Database.
• Ross, J.A.ve Gray, P., 2006. Transformational Leadership and Teacher Commitment to Organizational Values:The Mediating Effects of Collective Teacher Efficacy. School Effectiveness and School Improvement, 17( 2), June 2006, pp. 179 – 199, Taylor ve Francis, DOI: 10.1080/09243450600565795.
• Saban, A., 2000. Hizmet İçi Eğitimde Yeni Yaklaşımlar. Milli Eğitim Dergisi, Available from http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/145/saban.htm
• Seferoğlu, S.S., 2001. Sınıf Öğretmenlerinin Kendi Meslekî Gelişimleriyle İlgili Görüşleri, Beklentileri ve Önerileri, Milli Eğitim Dergisi, Available from http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/149/seferoglu.htm
• Seferoğlu, S.S., 2004. Öğretmen Yeterlikleri ve Mesleki Gelişim. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 5(58).
• Sezer, F., 2005. İlköğretim Okulu Müdürlerinin Sergiledikleri Liderlik Stillerinin Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığına Etkisi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Solomon, C.B., 2007. “The Relationships Among Middle Level Leadership, Teacher Commitment, Teacher Collective Efficacy, And Student Achievement” ,University of Missouri (Unpablished doctorate dissertation), Columbia. Retrieved from ProQuest Dissertations and Theses (UMI Number: 3322742).
• Stoll, L.ve Fink, D., 2002. Changing Our Schools., Buckingham- Philadelphia: Open University Press.
• Şişman, M., 2002. Eğitimde Mükemmellik Arayışı Etkili Okullar. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Terzi, A.R.ve Kurt, T., 2005. İlköğretim Okulu Müdürlerinin Yöneticilik Davranışlarının Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığına Etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 33 (166), Available from http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/166/index3-kurt.htm
• Topses, G., 2000. Öğrenci Davranışlarını Etkileyen Sosyal ve Psikolojik Faktörler ve Sorunlar. Sınıf Yönetimi. ( Ed. Leyla Küçükahmet). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Uçar, R. ve İpek, C., 2006. İlköğretim Okullarında Görev Yapan Yönetici Ve Öğretmenlerin MEB Hizmet İçi Eğitim Uygulamalarına İlişkin Görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 34-53.
• Ünal, S. , Coştu, B. ve Karataş, F. Ö., 2004. Türkiye’de Fen Bilimleri Eğitimi Alanındaki Program Geliştirme Çalışmalarına Genel Bir Bakış. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi,24(2), 183-202.
• Wiener, Y., 1982. Commitment in Organizations: A Normative View. The Academy of Management Review, 7(3), 418-428, Retrieved from JSTOR Database.
• Yıldız, K., 1996. “Bolu İlköğretim Okullarında Yönetici-Öğretmen