Türk Çeviri Tarihimizde “Mütercim” Ahmed Rasim: Çeviri Odaklı Bir İnceleme İçin Ön Çalışma Notları

Yıl 2015, Frankofoni Özel Sayısı, 181 - 194, 01.01.2016

Ayşe Karadağ

https://doi.org/10.19171/uuefd.82257

Öz

Bu çalışmada 1304 [1886]–1322 [1904] yılları arasında Fransızcadan Osmanlı Türkçesine yaptığı roman çevirileriyle Osmanlı/Türk kültür ve edebiyat dizgesinde bu türün yerleşmesinde ve benimsenmesinde önemli bir yeri olan Ahmed Rasim’in “mütercim” kimliğini, kitap kapakları ve roman çevirilerine yazdığı ön sözler gibi tanıklıklarla irdelemek amaçlanmaktadır. İrdelemeye temel olan sorunsal, Ahmed Rasim’in roman çevirilerinin tanıklıklarla, bütünlüklü bir şekilde ve çeviribilim bağlamında incelenmemiş olmasıdır. Çalışma bütüncesine yönelik çeviri(bilim) odağıyla yapılacak ayrıntılı çalışmalara ön çalışma notları şeklinde kaynak oluşturmak amacıyla öncelikle Ahmed Rasim’in roman çevirileri listelenerek bunlar içerisinde ön söz bulunanlar tespit edilecek ve sonra da ön sözlerin çeviriyazıları yapılarak bunların tanıklığında mütercimin yeni Türk kültür ve edebiyat dizgesinde nasıl var olduğu irdelenmeye çalışılacaktır. Ahmed Rasim; Ahmed Midhat Efendi, Ahmed İhsan [Tokgöz], Abdullah Zühdü ve Selanikli Tevfik gibi dönemin “en önemli çevirilerini yapanlar” ve en çok roman çeviren mütercimlerinden biridir. Çalışmanın sonunda, salt bütünce belirleme ve betimleme amacı taşıyan metin yanı ve metin dışı incelemenin sonuçları çeviri ve çevirmen odağıyla değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Ahmed Rasim, çeviri roman, Fransız kültür ve
edebiyat dizgesi, Osmanlı/Türk kültür ve edebiyat dizgesi, kültürlerarası iletişim
uzmanı.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Rasim, çeviri roman, Fransız kültür ve edebiyat dizgesi, Osmanlı/Türk kültür ve edebiyat dizgesi, kültürlerarası iletişim uzmanı

Kaynakça

• Ahmed İ. 2012. Matbuat Hatıralarım (1888-1914). Alpay Kabacalı (Haz.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ahzan-ı Aşk. 1313 [1895]. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Aktaş, Ş. 1989. “Ahmed Râsim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 2 (117-118 ss). İstanbul: TDV Yayınları.
• Andı, F. 1999. Roman ve hayat. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Belot, A. 1306 [1888]. İki kadın. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Cemal Efendi Matbaası.
• Devellioğlu, F. 2002. Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dumas, A. 1313 [1895]. La dam o kamelya. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Flammarion, C. 1308 [1890]. Ürani. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekâsı.
• Hedin, S. 1322 [1904]. Asya kumsallarında. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Mihran Matbaası.
• Hızarcı, S. 1965. Ahmet Rasim hayatı ve eserleri. Ankara: Varlık Yayınevi.
• Leuseur, D. 1321 [1903]. Madam Hardiper. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Mihran Matbaası.
• Levend, A. S. 1965. Ahmet Rasim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karadağ, A. B. 2014a. Çevirmenin tanıklığında Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e çeviri tarihini yeniden okumak. C 1. İstanbul: Diye Yayınları.
• Karadağ, A. B. 2014b. Çevirmenin tanıklığında Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e çeviri tarihini yeniden okumak. C 2. İstanbul: Diye Yayınları.
• Matild Laroş. 1315 [1897]. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Tahir Bey Matbaası.
• Ocak, B. 2003. Bir yayıncının portresi: Tüccarzâde İbrahim Hilmi Çığıraçan. İstanbul: Müteferrika Yayınları.
• Richepin, J. 1318 [1900]. Ohlan karısı. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: A. Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
• Sevük, İ. H. 1940. Avrupa edebiyatı ve biz: Garpten tercümeler. C 1. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sevük, İ. H. 1941. Avrupa edebiyatı ve biz: Garpten tercümeler. C 2. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sienkiewic, H. 1316 [1898]. Kamiyona. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Kitaphâne-i İslam ve Askerî.
• Sienkiewic, H. 1316 [1898]. Muzikacı Yanko. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Kitaphâne-i İslam ve Askerî.
• Süleyman Tevfik. 2011. II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e elli yıllık hatıralarım. Tahsin Yıldırım-Şaban Özdemir (Haz.). İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Sylva, C. 1314 [1896]. Karpat Dağlarında. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: İkdam Matbaası.
• Taksil, L. 1304 [1886]. Borjiyalar. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Unat, F. R. 1940. Hicrî tarihleri milâdî tarihe çevirme kılavuzu. Ankara.
• Verne, J. 1320 [1902]. Kaptan Jipson. Ahmed Rasim (Müt.). İstanbul: Mihran Matbaası.
• Yeşilyurt, E. 2002. Ahmet Rasim hayatı ve eserleri. Ankara: Yeryüzü Yayınevi.