Analysis of TUBITAK’s Picture Books in Terms of Gender

Yıl 2023, Cilt: 36 Sayı: 1, 255 - 285, 29.04.2023

Dilan Şahin Belgin Özaydınlı

https://doi.org/10.19171/uefad.1171382

Cited By: 3

Öz

This study aims to analyse 41 children's picture books published by the Scientific and Technological Research Council of Turkey (TÜBİTAK) for children aged 3-6 in terms of gender. Document analysis, one of the qualitative research methods was used to analyse children's books in terms of book title, characters on book covers, the main character of the book, gender distribution of the characters in the books, their appearances, the place where they were depicted, the professional roles of the characters, their actions, the tools they used, and their verbal descriptions. Data were analysed using content analysis. Findings revealed that although there are some representations other than gender stereotypes in terms of the professions, actions and places of the characters in the picture books, mostly gender stereotypes persist in the visual and verbal texts in the books. For this reason, it is recommended that institutions, organizations and publishing houses that publish children's picture books should develop gender-sensitive criteria and prepare the books in line with these criteria.

Anahtar Kelimeler

Children’s Picture books, Gender, TUBITAK books, Preschool Education

TÜBİTAK Resimli Çocuk Kitaplarının Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 3-6 yaş arası çocuklar için yayınlanmış 41 adet resimli çocuk kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesidir. Nitel araştırma yöntemlerinden belge (doküman) incelemesinin kullanıldığı araştırmada, resimli çocuk kitapları kitap başlığı, kitap kapaklarında bulunan karakterler, kitapların ana karakteri, kitaplardaki karakterlerin cinsiyet dağılımı, karakterlerin dış görünüşleri, karakterlerin tasvir edildikleri mekân, karakterlerin mesleki rolleri, eylemleri, kullandıkları araç-gereçler ve yazılı tasvirleri açılarından incelenmiştir. Veri analiz yöntemlerinden içerik analizinin kullanıldığı araştırmanın sonuçlarına göre resimli kitaplarda karakterlerin meslekleri, eylemleri ve gösterildikleri mekân yönünden toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının dışında temsiller yer alsa da kitaplardaki görsel ve sözel metinlerde çoğunlukla toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının sürdüğünü ortaya koymaktadır. Bu nedenle, resimli çocuk kitapları yayınlayan kurum, kuruluş ve yayınevlerine toplumsal cinsiyete duyarlı ölçütler geliştirerek kitapları bu ölçütler doğrultusunda hazırlamaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Resimli Çocuk Kitabı, Toplumsal Cinsiyet, TÜBİTAK Kitaplığı, Okul Öncesi Dönem

Kaynakça

• Akın, A. (2007). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve sağlık. Toplum Hekimliği Bülteni, 26(2), 1-9.
• Anderson, D. A. & Hamilton, M. (2005). Gender role stereotyping of parents in children’s picture books: The invisible father. Sex Roles, 52, 145–151. https://doi.org/10.1007/s11199-005-1290-8
• Ashton, E. (1983). Measures of play behavior: The influence of sex-role stereotyped children’s books. Sex Roles, 9(1), 43-47.
• Bağçeli Kahraman, P., & Özdemir, H. (2019). Resimli çocuk kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 64-85. DOI: https://doi.org/10.29329/mjer.2019.185.4
• Berk, L. E. (2013). Çocuk gelişimi (A. Dönmez, Çev.). İmge Yayınevi.
• Berktay, F. (2004). Kadınların insan haklarının gelişimi ve Türkiye. Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları, No:7. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Berry, T. ve Wilkins, J. (2017). The gendered portrayal of inanimate characters in children's books. Journal of Children's Literature, 43(2), 4-15.
• Beşpınar, F. U. & Kadayıfçı- Pehlivanlı, E. (2021). Bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında toplumsal cinsiyet eşitliği haritalama ve izleme çalışması. https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/handle/1/1802 adresinden alındı
• Bian, L., Leslie, S. J., & Cimpian, A. (2017). Gender stereotypes about intellectual ability emerge early and influence children’s interests. Science, 355(6323), 389-391. DOI: 10.1126/science.aah6524
• Bhasin,K. (2003). Toplumsal Cinsiyet: Bize Yüklenen Roller. (K. Ay, Çev.). Kadav Yayınları.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal.
• Cocoradă, E. (2018). Gender Stereotypes in School Textbooks. Revista Romaneasca Pentru Educatie Multidimensionala, 10(4), 65-81. https://doi.org/10.18662/rrem/73
• Çakır, S. (2018). Feminizm. B. Hekimoğlu (Ed.). Modern siyasal ideolojiler içinde (ss. 413-475). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Değirmenci, B. (2020). Masallarda toplumsal cinsiyet rollerinin sunumu üzerine bir analiz: Dünya klasikleri [Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, V. M. (2013). Çevre olarak konumlandırılmış kadını ve doğayı birlikte düşünmek: Ekofeminizm. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 63, 11-44.
• Deniz, Ü. & Gözütok, A. (2017). Okul öncesi dönem çocuk kitaplarının cinsel gelişim ve cinsel eğitim açısından incelenmesi. Journal of İnternational Social Research, 10(49), 424-431.
• Dereobalı, N. (2015). Okul öncesi eğitim ve kitle iletişim araçları. G. Haktanır (Ed.) Okul öncesi eğitime giriş içinde (ss. 253-278). Anı Yayıncılık.
• Diekman, A. B. & Murnen, S. K. (2004). Learning to be little women and little men: The inequitable gender equality of nonsexist children’s literature. Sex Roles, 50(5), 373-385.
• Dilek, A. (2014). 4-6 yaş çocuk öykülerindeki kadın kahramanların mesleksel analizi. Journal Of Qafqaz University, 2(1), 94-102.
• Dökmen, Z. Y. (2012). Toplumsal cinsiyet: Sosyal psikolojik açılımları. Remzi Kitapevi.
• Ecevit, Y. (2011). Toplumsal cinsiyet sosyolojisine başlangıç. Y. Ecevit & N. Karkıner (Ed.)İçinde, Toplumsal cinsiyet sosyolojisi (ss. 3-8). Anadolu Üniversitesi.
• Echaniz, S. O. (2006) ‘’Marian Trinitarian’’ tinsel ayininde toplumsal cinsiyet ilişkileri. Sylvia Marcos(Ed.) Bedenler, dinler ve toplumsal cinsiyet içinde (ss. 344-345). Ütopya Yayınevi.
• Erbaş, S. (2019). Küçük zihinlere yerleştirilen toplumsal cinsiyet rolleri. Mavi Atlas, 7(1), 185-210.
• Ersöz, A. G. (2016). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi. Anı Yayıncılık.
• Esen, Y. & Bağlı, M. T. (2002). İlköğretim ders kitaplarındaki kadın ve erkek resimlerine ilişkin bir inceleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 143-154.
• Esen, Y. (2013). Eğitim süreçlerinde cinsiyet ayrımcılığı: Öğrencilik deneyimleri üzerinde yapılmış bir çözümleme. International Online Journal of Educational Sciences, 5(3), 757-782.
• Filipović, K. (2018). Gender representation in children’s books: Case of an early childhood setting. Journal of Research in Childhood Education, 32(3), 310-325. https://doi.org/10.1080/02568543.2018.1464086
• Flerx, V. C., Fidler, D. S., & Rogers, R. W. (1976). Sex role stereotypes: Developmental aspects and early intervention. Child Development, 998-1007.
• Frawley, T. J. (2008). Gender schema and prejudicial recall: How children misremember, fabricate, and distort gendered picture book information. Journal of Research in Childhood Education, 22(3), 291-303.
• Gazda, A. (2015). Once Upon A Time: Exposing Sexism in Children’s Literature. [Unpublished master’s thesis], The College at Brockport: State University of New York, Brockport, NY.
• Geçgel, H. & Ak, N. (2007). Aziz Nesin’in öykülerinde çocuk ve eğitim teması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 115-124.
• Gooden, A. M. & Gooden, M. A. (2001). Gender representation in notable children's picture books: 1995–1999. Sex Roles, 45(1-2), 89-101.
• Güder, S. & Alabay, E. (2016). 3-6 yaş arasındaki çocukların oyuncak tercihlerinin toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 91-111.
• Gümüşoğlu, F. (2016). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet: 1928’den günümüze. Tarihçi Kitabevi Yayınları.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Gürşimşek, I. & Günay, V. D. (2005). Çocuk kitaplarında cinsiyet rollerinin işlenişinde kullanılan dilsel ve dildışı göstergelerin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 18, 53-63.
• Hamilton, M. C. Anderson, D., Broaddus, M., & Young, K. (2006). Gender stereotyping and under-representation of female characters in 200 popular children‘s picture books: A twenty-first century update. Sex Roles, 55, 757-765.
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KSGM), (2008). Toplumsal cinsiyet eşitliği ulusal eylem planı: 2008-2013. http://www.ceidizleme.org/ekutuphaneresim/dosya/502_1.pdf adresinden alındı.
• Kalan, Ö. G. (2010). Reklamda çocuğun toplumsal cinsiyet teorisi bağlamında konumlandırılışı: Kinder reklam filmleri üzerine bir inceleme. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi| Istanbul University Faculty of Communication Journal, 1(38), 75-89.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kaynak, D. & Aktaş, E. (2017). Okul öncesi hikâye ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. Ekev Akademi Dergisi, (72), 67-85.
• Korkut Owen, F. & Mutlu, T. (2016). Türkiye’de fen bilimleri, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarının seçiminde cinsiyetler arası farklılıklar, Yaşadıkça Eğitim, 30 (2), 53-72.
• Keller, E. F. (2003). Gender and science. In Discovering reality (ss. 187-205). Springer.
• Kökçü, Y. (2021). Çocuk kitaplarının biçim ve içerik özellikleri. Ş Demirel & S. Seven (Eds.) Çağdaş Çocuk Edebiyatı içinde (ss. 71-86). Pegem Akademi.
• Krippendorff, K. (2018). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage Publications.
• Kunkel, J. (2015). An Exploration of Text and Illustrations for Implicit and Explicit Gender Bias and Stereotypes in Caldecott Award and Honor Books From 2001-2014. [Unpublished master’s dissertation]. University of Central Florida. https://stars.library.ucf.edu/honorstheses1990-2015/1719
• Love, P. (2003). Document analysis. Research in the college context: Approaches and Methods, 83-96.
• McCabe, J., Fairchild, E., Grauerholz, L., Pescosolido, B. A., & Tope, D. (2011). Gender in twentieth-century children’s books: Patterns of disparity in titles and central characters. Gender & Society, 25(2), 197-226.
• Meganck, S. (2010). The portrayal of female’s images in children’s literature: An analysis of the prevalence of gender behavior patterns from 2000 to 2010. [Unpublished doctoral dissertation]. Virginia Commonwealth University, Virginia.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2019). Nitel veri analizi. (Çev. Ed. S. Akbaba Altun & A. Ersoy). Pegem Akademi.
• Nair, R. & Rosli, T. (2013). A critical reading of gender construction in Malaysian children’s literature. English Today, 29(4), 37.
• Nikolajeva, M. & Scott, C. (2013). How picturebooks work. Routledge.
• Oğuzkan, A. F. (2013). Çocuk edebiyatı. Anı Yayıncılık.
• Oskamp, S. Kaufman, K. & Wolterbeek, L. A. (1996). Gender role portrayals in preschool picture books. Journal of Social Behavior and Personality, 11(5), 27-39.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Pegem Akademi.
• Özkazanç, A. & Kavram, T. C. (2010). Bilim ve toplumsal cinsiyet. II. Kadın Hekimlik ve Kadın Sağlığı Kongresi: Kadını Görmeyen Bilim ve Sağlık Politikaları, 16-22.
• Paynter, K. C. (2011). Gender stereotypes and representation of female characters in children’s picture books [Unpublished Master’s dissertation], Liberty University. https://www.proquest.com/openview/696e6f0ae1b5289588b0ed0431c58c5a/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750
• Peker, A. (2019). Çocukların resim hikayesi kitaplarında cinsiyet portrallerinin karşılaştırmalı içerik analizi: okul öncesi çocuklar için yazılan kitap örneği (3-6 yaş) [Yayınlanmamış Doktora tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Perry, D. G. Pauletti, R. E. & Cooper, P. J. (2019). Gender identity in childhood: A review of the literature. International Journal of Behavioral Development, 43(4), 289–304. https://doi.org/10.1177/0165025418811129
• Rollas, B. O. (2017). 0-6 yaş resimli çocuk hikâye kitaplarında toplumsal cinsiyet inşası [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Rice, L. & Barth, J. M. (2017). A tale of two gender roles: The effects of implicit and explicit gender role traditionalism and occupational stereotype on hiring decisions. Gender Issues, 34(1), 86-102.
• Ruterana, P. C. (2017). Using children’s literature to promote gender equality in education: The case of the fairy tale of Ndabaga in Rwanda. Rwanda Journal, 2(2), 31-43.
• Salman Erden, T. Y. (2019). Resimli çocuk kitaplarındaki toplumsal cinsiyet olgusunun incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. http://adudspace.adu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11607/3853/1/589287.pdf
• Saygılıgil, F. (2016). Toplumsal cinsiyet tartışmaları. Dipnot Yayınları. Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve eğitim. Dipnot Yayınları.
• Seggie, F. N. & Bayyurt Y. (2021) Nitel araştırma yöntemi. F. N. Seggie ve Y. Bayyurt (Eds.) Nitel araştırma yöntem teknik analiz ve yaklaşımları içinde (ss. 12-25). Anı Yayıncılık.
• Sever, S. (2008). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayınları.
• Sever, S. & Aslan, C. (2011). Çocuk edebiyatı yapıtlarında karakter çerçevesinin oluşturulmasında cinsiyet rollerinin sunuluşu. 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı, 691-702.
• Sezer, M. Ö. (2012). Masallar ve toplumsal cinsiyet. Evrensel Basım Yayın.
• Silim, A. & Crosse, C. (2014). Women in engineering: Fixing the talent pipeline. Institute for Public Policy Research.
• Strauss, A. L., & Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded theory procedures and techniques. Sage.
• Şahin, A. T. & Alat, Z. (2021). Toplumsal cinsiyet ve medya. Ş. Kılıç (Ed.), Çocuk ve medya içinde (ss. 194-208). Pegem Akademi.
• Şentürk, S. G. (2015). Okul öncesi dönem çocukları için basılan resimli öykü kitaplarının toplumsal cinsiyete ilişkin kalıp yargılar yönünden incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi] Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tan, M, G. (2011). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi. Y. Ecevit &N. Karkıner (Ed.) Eğitim içinde (ss. 84-104). Anadolu Üniversitesi.
• Taylor, F. (2003). Content analysis and gender stereotypes in children's books. Teaching Sociology, 300-311.
• Tsao, Y. (2008). Gender issues in young children’s literature. Reading Improvement. Fall Issue.
• Trepanier-Street, M. L. & Romatowski, J. A. (1999). The influence of children's literature on gender role perceptions: A reexamination. Early Childhood Education Journal, 26(3), 155-159.
• Turner-Bowker, D. M. (1996). Gender stereotyped descriptors in children's picture books: Does “Curious Jane” exist in the literature? Sex Roles, 35(7-8), 461-488.
• TÜBİTAK. (2021). https://esatis.tubitak.gov.tr/about.htm Erişim: 12.02.2021
• UNESCO. (2009). Gender in Education Network in Asia-Pacific (GENIA) Toolkit: Promoting Gender Equality in Education. Bangkok.
• Vannicopulou, A. & Yeşiltuna, D. (2004). Resimli çocuk kitaplarında kadın karakterler. Ege Eğitim Dergisi, 5(2), 65-73.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, (35), 29-56.
• Veziroğlu, M. & Gönen, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının MEB Okul Öncesi Eğitim Programı’ndaki kazanımlara uygunluğunun incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(163), 227-238.
• Wiesner-Hanks, M. E. (2020). Tarihte toplumsal cinsiyet. (Çev. M.Ç. Çenerdi) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Witt, S. D. (1997). Parental influence on children's socialization to gender roles. Adolescence, 32(126), 253.
• Yello, N. (2012). A contact analysis of Caldecott medal and honor books from 2001-2011 examining gender issues and equity in 21st century children's picture books [Unpublished master’s thesis]. University of Central Florida.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6.baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O. (2016). Çocuk kitaplarında bulunması gereken özellikler. T. Şimşek (Ed.) Okul öncesinde çocuk edebiyatı ve medya el kitabı içinde (ss. 61-109). Grafiker Yayınları.