Firma Temsilcilerinin Perspektifinden Engelli İstihdamındaki Sorunlar ve Çözüm Önerileri: İstanbul İli Tekstil Sektöründe Nitel Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 476 - 498, 25.10.2024

Mesut Çolak Neşe Yıldız

https://doi.org/10.29216/ueip.1530375

Öz

Bu çalışma, engelli istihdamı sürecinde ve sonrasında yaşanan sorunları firma temsilcilerinin perspektifinden tespit etmeyi ve çözüm önerileri geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu amaca yönelik olarak, en fazla engelli istihdamın bulunduğu İstanbul ilinde, engelli istihdam zorunluluğu olan 50 ve üzeri personel çalıştıran 15 tekstil firmasının yetkilisi ile nitel bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın desenini örnek olay incelemesi oluşturmuş, bu amaçla yarı yapılandırılmış yüz yüze mülakat yöntemi kullanılmış, ses kaydı ile elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Yapılan bu araştırma, firma yetkililerinin perspektifinden, engellilerin istihdam edilme ve istihdam sonrası süreçlerindeki zorluklarının belirlenmesi ve bu zorlukların nasıl giderilebileceğine dair literatüre ve politika belirleyicilere bir katkı sunmayı amaçlamaktadır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, engelli istihdamında, ücretlerden, özgüvene, fiziki koşullardan, engellilerin niteliğine, kota sisteminden bilgilendirmeye değin pek çok alanda sorunlar olduğu anlaşılmaktadır. Bu alanlardaki sorunların ancak işverenlerin, devletin, engellilerin ve ilgili diğer sosyal tarafların iş birliği ile çözülebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Engellilik, Engelli İstihdamı İşe Yerleştirme, Dezavantajlı Gruplar

Etik Beyan

Bu araştırmanın her aşamasında “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi”nde belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Bu çalışmanın yazım sürecinde etik kurallarına uygun alıntı yapılmış ve kaynakça oluşturulmuştur. Çalışma intihal denetimine tabi tutulmuştur.

Destekleyen Kurum

Yüksek lisans tezinden üretilen bu araştırmanın hazırlanmasındaki mülakat sürecine İstanbul İŞKUR İl Müdürlüğü Bayrampaşa Hizmet Merkezi destek vermiştir.

Teşekkür

İstanbul İŞKUR İl Müdürlüğü Bayrampaşa Hizmet Merkezi'ne katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Problems and Solutions in the Employment of Disabled People from the Perspective of Company Representatives: A Qualitative Research in the Textile Sector of Istanbul Province

Öz

This study aims to identify the problems experienced during and after the employment of people with disabilities from the perspective of company representatives and to develop solution suggestions. For this purpose, qualitative research was conducted with the officials of 15 textile companies employing 50 or more personnel with a disability employment requirement in Istanbul, where the highest number of disabled employees is found. The research was designed using a case study, and for this purpose, the semi-structured face-to-face interview method was used. The data obtained by audio recording was subjected to content analysis. This research aims to contribute to the literature and policy makers by identifying the difficulties experienced by people with disabilities in the employment and post-employment processes from the perspective of company officials and how these difficulties can be overcome. According to the findings obtained in the research, it is understood that there are problems in many areas, from wages to self-confidence, physical conditions to the quality of people with disabilities, from the quota system to information on the employment of people with disabilities. It was concluded that the problems in these areas can only be solved with the cooperation of employers, the state, the disabled and other relevant social parties.

Anahtar Kelimeler

Disability, Employment of Disabilities People, Job Placement. Disadvantaged Groups

Kaynakça

• Akarçay Ulutaş, D. (2018). Görüşme Tekniği Kavram ve Kapsamı, Ş. Aslan (Ed.), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri içinde (s. 325-341), Konya: Eğitim Yayınevi.
• Akman A.C. (2021), Türkiye’de Engelli İstihdamında İşverenlerin Yaşadığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri: Yalova İli Örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Yalova Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yalova.
• Arslan, H., ve Altıntaş, G. (2014). Engellilerin Çalışma Yaşamına Katılımını Arttırarak Toplumla Kaynaşmalarını Sağlamayı Hedefleyen Bir Model Önerisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 165-186.
• Aver, Ö. (2019). Engellilerin Mesleki Eğitimi ve İstihdamı. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 5(3), 327-354.
• Balaban Salı, J. (2018). Verilerin Toplanması, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri İçinde (Ed: Ali Şimşek), 134-161 Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Berkün, S. (2013). Ev Esaslı Uzaktan Çalışma: Bursa'da Engelli Belediye Çalışanlarının Algıları. İnsan Hakları Yıllığı, 31, 15-61.
• Çavuş, Ö. H., ve Tekin, A. (2015). Türkiye’de Engellilerin İstihdam Yöntemi Olarak Korumalı İşyeri. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 145-165.
• Dönmez Kara, C. Ö. (2021). Türkiye’de Mekânsal Erişilebilirliği Sınırlayan Altyapı Eksikliklerinin Engelli İstihdamına Etkisi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 11(1), 117-140.
• Erdoğan, E., ve Genç, K. G. (2019). Türkiye'de Engellilerin İstihdam Yöntemlerinin Analizi. İstanbul: Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi.
• Erkuş, A. (2006). Sınıf Öğretmenleri İçin Ölçme ve Değerlendirme: Kavramlar ve Uygulamalar. İstanbul: Ekinoks.
• Gedikli, B. (2022). İstihdamda Engelli Kadın: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 6(1), 83-103.
• Genç, Y., ve Çat, G. (2013). Engellilerin İstihdamı ve Sosyal İçerme İlişkisi. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(1), 363-393.
• Gökbayrak, D. (2011). Engellilik, Sosyal Politika Kuramlar ve Uygulamalar (ed. Alcock, P. May, M. Rowlingson, K.). Ankara: Siyasal Kitabevi Yayınları.
• Güçlü, İ., (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Teknik-Yaklaşım, Uygulama. (2. Baskı). Ankara: Nika Yayınevi. Güneri, H. (2014). Türkiye'de Engelli İstihhdamı: 4857 Sayılı İş Kanunu'nda Yer Alan Engellilere İlişkin Kota Uygulaması. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Güneş, N., ve Akçamete, G. (2014). Özel Gereksinimi Olan Bireylerin Mesleki İstihdamı Çorum İli Örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15(03), 1-17.
• Hasırcıoğlu, A. (2006). İşverenlerin Özürlü İstihdamına Yaklaşımı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• İŞKUR (2024) İstihdamı Zorunlu Kontenjanlar, Erişim adresi: https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/istatistikler/
• Jasper, C.R., Waldhart, P. (2012). Retailer Perceptions On Hiring Prospective Employees With Disabilities. Journal Of Retailing And Consumer Services, (19)1, 116-123.
• Kala, E. S. (2020). Türk Hukukunda Engelli Eski Hükümlü ve Terörle Mücadelede Yaralananların İstihdamı Hakkında Düzenlemeler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(38), 56-70.
• Koç, S., & Çolak, K. (2024). Engelli Bireylerin İstihdamında Erişilebilir Şehirlerin Kolaylaştırıcı Etkisine Dair Bir Analiz. Şura Akademi, (5), 11-24.
• Köksal, A. (2010). Türkiye’de Engelli İstihdamı Ve Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Köme Akpulat, A. (2019). İşverenin Engelli İşçi Çalıştırma Yükümlülüğü. İstanbul Hukuk Mecmuası, 77(2), 523-553. Lune, H. Berg, B. (2017). Qualitative Research Methods for teh Social Science. Ninth Edition. Pearson. Mussida, C., Sciullid, D. (2016). Disability and Employment Across Central and Eastern European Countries. IZA Journal of Labor& Development. 5(4). 1-24.
• Oliver, Michael J. (1999). Capitalism, disability and ideology: A materialist critique of the Normalization principle. Access Address: http://www.independentliving.org/docs3/oliver99.pdf
• Orhan, S. (2013). Türkiye’de Özürlü Dostu İstihdam Politikaları (Durum Analizi ve Öneriler). Ankara: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Resmî Gazete. 24 Temmu 2024 / 32611
• Sanayi ve Ticaret Bakanlığı. (2022). İstanbul İl Sanayii Durum Raporu 2021. İstanbul: İstanbul Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü.
• Şen, M. (2019). Türkiye'de Engellilerin İstihdamında Kota Uygulaması ve Bir Model Önerisi. 4.Uluslararası Sosyoloji ve Ekonomi Kongresi (s. 483). Ankara: İksad Yayınevi.
• Turner, D., ve Blackie, D. (2018). Disability In The Industrial Revolution. Manchester: Manchester University Press.
• TÜİK, (2024). TÜİK Haber Bülteni- İl Düzeyinde İşgücü İstatistikleri, 18 Temmuz 2024 Sayı: 53838 https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Il-Duzeyinde-Isgucu-Istatistikleri-2023-53838
• Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2023). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni Kasım 2023
• Ünsür, A. (2020). Engellilere Yönelik Beceri Kazandırma ve İstihdam Faaliyetleri ile Bu Alanda Yerel Yönetimlerin Rolü. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 9(23), 137-138.
• Vornholt, K., Villotti, P., Muschalla, B., Bauer, J., Colella, A., Zijlstra, F., Ruitenbeek, G.V., Uitdewilligen, S. & Corbière, M. (2017) Disability And Employment –Overview And Highlights. European Journal of Work and Organizational Psychology, 27(1), 40-55,
• Wickenden, M.; Thompson, S.; Mader, P.; Brown, S. and Rohwerder, B. (2020) Accelerating Disability Inclusive Formal Employment in Bangladesh, Kenya, Nigeria, and Uganda: What are the Vital Ingredients? the Institute of Development Studies
• Yin, R. K. (2003). Case Study Research: Design And Methods. (3. Basım). Sage Publications.
• 2709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, R.G. 09.11.1982/ 17863.
• 4857 sayılı İş Kanunu, R.G.10 Haziran 2003 / 25134
• 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun R.G 7 Temmuz 2005 / 25868
• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu. R.G. 23 Temmuz 1965 / 12056