Cost and Management Accounting Applications in Terms of Strategic Cost Management in Accommodation Enterprises: The Example of Hotel Enterprises in Trabzon Province

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 725 - 742, 06.10.2025

Alirıza Ağ , Ahmet Emre Pehlivan

https://doi.org/10.29216/ueip.1676247

Öz

With the spread of tourism in the globalizing world, the importance of accommodation establishments is increasing. However, cost and management accounting applications are very important for accommodation establishments to gain competitive advantage and make effective decisions. This study aims to investigate cost and management accounting applications in terms of strategic cost management in hotel establishments operating in the accommodation sector in Trabzon province. In line with the purpose of the study, it is aimed to investigate the accounting and cost system information of the establishments, the effect of management accounting applications on decision making in accommodation establishments and whether there is a difference between the number of stars and the annual production amount (number of customers). In this context, a survey was conducted on 181 of the 244 hotel establishments operating in Trabzon and various data were obtained. The data was analyzed using the SPSS package program. As a result of the analysis, it was determined that the highest cost element in hotel establishments was general production expenses and the order cost method was used the most in cost calculation. In addition, it was determined that management accounting applications were effective in decision making and that there was a significant relationship between the number of stars and the income of the hotels.

Anahtar Kelimeler

Accommodation Businesses , Strategic Cost Management , Cost Accounting , Management Accounting

Konaklama İşletmelerinde Stratejik Maliyet Yönetimi Açısından Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Uygulamaları: Trabzon İli Otel İşletmeleri Örneği

Öz

Küreselleşen dünyada turizmin yaygınlaşmasıyla birlikte konaklama işletmelerinin önemi giderek artmaktadır. Bununla birlikte konaklama işletmelerinin rekabet avantajı elde edebilmeleri ve etkili kararlar alabilmeleri için maliyet ve yönetim muhasebesi uygulamaları oldukça önemlidir. Bu çalışmada Trabzon ilinde konaklama sektöründe faaliyet gösteren otel işletmelerinde stratejik maliyet yönetimi açısından maliyet ve yönetim muhasebesi uygulamalarının araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda işletmelerin muhasebe ve maliyet sistemine yönelik bilgilerinin, konaklama işletmelerinde yönetim muhasebesi uygulamalarının karar alma üzerine etkisi ve sahip olunan yıldız sayısıyla yıllık üretim miktarı (müşteri sayısı) arasında farklılık olup olmadığının araştırılması hedeflenmiştir. Bu bağlamda Trabzon’da faaliyet gösteren 244 otel işletmesinden 181’ine anket uygulaması gerçekleştirilerek çeşitli veriler elde edilmiştir. Veriler SPSS paket programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Analizler sonucunda otel işletmelerinde en yüksek maliyet unsurunun genel üretim giderleri olduğu, maliyet hesaplamada en fazla sipariş maliyet yönteminin kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca yönetim muhasebesi uygulamalarının karar almada etkili olduğu, otellerin yıldız sayısıyla gelirleri arasında anlamlı bir ilişkinin bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Konaklama İşletmeleri , Stratejik Maliyet Yönetimi , Maliyet Muhasebesi , Yönetim Muhasebesi

Kaynakça

• Akmeşe, H. ve Güderoğlu, M. (2017). Konaklama İşletmelerinde Bir Yönetim Muhasebesi Uygulaması Olarak Gelir Yönetiminin Müşteri Algısı. International Journal of Social and Humanities Sciences Research. 4(15), 1896-1909.
• Akmeşe, K. A. (2019). Konaklama İşletmelerinde Stratejik Yönetim Muhasebesi Uygulamaları Ve Bütünleşik Bilgi Sistemlerinin İşletme Performansına Etkisi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research, 6(33), 321-338.
• Arbelo, A., Pérez-Gómez, P. ve Arbelo-Pérez, M. (2016). Cost Efficiency and Its Determinants in the Hotel Industry. Tourism Economics, 23(5), 1056-1068.
• Bilici, N. S., ve Turan, B. (2019). Yönetim Muhasebesi Uygulamalarının İncelenmesi: Erzurum İli Otel İşletmelerine Yönelik Bir Araştırma. Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 2(2), 130-145.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 32(32), 470-483.
• Çolakoğlu, Ö. M. ve Büyükekşi, C. (2014). Açımlayıcı Faktör Analiz Sürecini Etkileyen Unsurların Değerlendirilmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 56-64.
• Didin, S. ve Köroğlu, Ç. (2008). Konaklama İşletmelerinin Satışlar-Maliyetler Bakımından Rekabet Edebilme Durumu ve Gelecekten Beklentileri. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 111-120.
• Dopson, L. R. ve Hayes, D. K. (2011). Food and Beverage Cost Control. USA: John Wiley & Sons.
• Dönmez, A., Arıcı, A. ve Angay Kutluk, F. (2011). Antalya’daki Beş Yıldızlı Konaklama İşletmelerinde Yiyecek-İçecek Maliyet Kontrolü ve Fiyatlama Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 3(1), 201-222.
• Duman, H., Polat, Y. ve Aytaç, M. B. (2014). Yönetim Muhasebesi Ve Pazarlama Uygulamalarının Otelcilik İşletmelerinin Performansları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi: Kapadokya Bölgesi Örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 147-158.
• Erdinç, S. B. (2009). Konaklama İşletmelerinde Yiyecek-İçecek Maliyet Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 313-330.
• Eşmekaya, E. (2019). Faktör Analizi (Factor Analysis). YBS Ansiklopedi, 7(1), 24-35.
• Gönen, S. (2007). Konaklama İşletmelerinde Muhasebe Organizasyonu ve İç Kontrol Sisteminin Etkinliğinin Arttırılmasına Yönelik Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Güngör Tanç, Ş. (2012). Otel İşletmelerinde Yönetim Muhasebesi Uygulamalarını Tespit Etmeye Yönelik Araştırma: Kapadokya Bölgesi Örneği. Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 170-182.
• Hasıloğlu, S. B. Ve Hasıloğlu Çiftçiler, M. (2023). What Should be the Measure of Conformity to Normal Distribution (Normality) Test in Likert Type Digital and Face-to-Face Survey Data?. İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 14(2), 54-69.
• Karadağ, E., Korkmaz, T., Çalışkan, N. ve Yüksel, S. (2008). Drama Lideri Olarak Öğretmen ve Eğitimsel Drama Uygulama Yeterliği Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Analizleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 169-196.
• Karadeniz, E., Günay, F. ve Koşan, L. (2019). Halka Açık Konaklama İşletmelerinde Maliyet Yapışkanlığının Analizi. Journal of Tourism Theory and Research, 5(2), 171-181.
• Kartal, M. (2022). Bilimsel Araştırmalarda Hipotez Testleri-Parametrik ve Nonparametrik Teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kırlıoğlu, H. ve Doğan, Ö. (2016). Konaklama İşletmeleri Yönetim Muhasebesi’nin 2000-2014 Yılları Arası Akademik Gelişim Süreci. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 2(1), 136-161.
• Koşan, L. (2011). Muhasebe Bilgi Sisteminin Konaklama İşletmeleri Açısından Önemi: Bir Olay Çalışması. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 119-133.
• Köroğlu, Ç., Karadağ, L. ve Biçici, F. (2014). Turizm Sektöründe Faaliyet Gösteren Aile İşletmelerinde Muhasebe Sisteminin İncelenmesi: Marmaris Örneği. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), 113-126.
• Kurnaz A. ve Büyükipekci, S. (2024). Management Accounting Practices of 4 and 5 Star Hotels in Konya Province. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (54), 439-452.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2024). Trabzon'da 2023 Yılında 1 Milyon 319 Bin 299 Turist Konakladı. Erişim adresi: https://basin.ktb.gov.tr/TR-362803/trabzon39da-2023-yilinda-1-milyon-319-bin-299-turist-konakladi.html.
• Makrigiannakis, G. ve Soteriades, M. (2007). Management Accounting in the Hotel Business: The Case of the Greek Hotel İndustry. International Journal of Hospitality & Tourism Administration, 8(4), 47-76.
• Mia, L. ve Patiar, A. (2001). The use of management accounting systems in hotels: an exploratory study. International Journal of Hospitality Management, 20(2), 111-128.
• Mintzberg, H., Bruce Ahlstrand, B. W. ve Joe Lampel, J. (2008). Strategy Bites Back. Edinburgh: Prentice Hall.
• Patiar, A. (2016). Costs Allocation Practices: Evidence of Hotels in Australia. Journal of Hospitality and Tourism Management, 26, 1-8.
• Pavlatos, O. ve Paggios, I. (2007). Cost Accountıng in Greek Hotel Enterprises: An Empırıcal Approach. Tourısmos: An Internatıonal Multıdıscıplınary Journal of Tourısm. 2(2), 39-59.
• Pavlatos, O. ve Paggios, I. (2009). A Survey of Factors İnfluencing the Cost System Design in Hotels. International Journal of Hospitality Management, 28(2), 263-271.
• Pehlivan, A. E. (2023). Üretim İşletmelerinde Rekabet Açısından Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Uygulamalarının Önemi: Trabzon İli Üzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bayburt Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bayburt.
• Pellinen, J. (2003). Making Price Decisions in Tourism Enterprises. International Journal of Hospitality Management, 22(2), 217-235.
• Sarı, M. (2012). Konaklama İşletmelerinde Yönetim Muhasebesi Uygulamalarını Tespit Etmeye Yönelik Bir Çalışma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gümüşhane.
• Sarı, M. ve Çam, A. V. (2014). Konaklama İşletmelerinde Yönetim Muhasebesi Uygulamalarının Önemi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, (9), 247-266.
• Şencer, A. İ. (2020). Yönetim ve Maliyet Muhasebesi Bilgilerinin İşletme Kararlarına Etkisi: Tokat İlinde Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Tekvar, S. O. (2016). Tüketici Davranışlarının Demografik Özelliklere Göre Tanımlanması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(6), 1601-1616.
• Tunji, S. T. ve Mojeed, R. G. (2013). The Impact of Cost Control on Manufacturing Industries’ Profitability. International Journal of Management and Social Sciences Research, 2(4), 1-7.
• Uyar, A. ve Kuzey, C. (2016). Does Management Accounting Mediate the Relationship Between Cost System Design and Performance?. Advances in Accounting, 35, 170-176.
• Wells, W. D. ve Prensky, D. (1996). Consumer Behavior. Kanada: John Wiley & Sons.
• Zubac, I. (2012). Financial Accountant Versus Managerial Accountant in the Hotel Business System. Turizam, 16(1), 1-7.