Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Üzerine Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 233 - 257, 20.10.2021

Serap Albayrak İlhan Öztürk

https://doi.org/10.20979/ueyd.970495

Cited By: 6

Öz

Günümüzde hem ulusal hem de uluslararası çapta ekonomik büyüme gündemde önemli derecede yer almaktadır. Sağlık ekonomisi kapsamında yapılan sağlık harcamaları ise toplumsal düzeni ve refah seviyesini etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Ekonomik kalkınmanın önemli göstergelerinden biri olan sağlık harcamaları, her ülkenin kalkınma düzeyine göre farklılık göstermektedir. Kalkınma düzeyi yüksek olan ülkeler aynı seviyede sağlık ve eğitim harcamaları yapmaktadırlar. Bu sayede ekonomik kalkınma toplumun sağlık seviyesini artıran bir etken haline gelmiştir. Türkiye’deki sağlık harcamalarının seyrine bakıldığında ekonomik büyüme üzerine etkisinin ne yönde ve hangi oranda olduğunu inceleyen bu çalışmanın önemini göstermektedir. Bu çalışmanın amacı 1988-2017 yılları arasında Türkiye’deki sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki kısa ve uzun dönem etkilerini incelemektir. Elde edilen sonuçlara göre hem kısa dönemde hem de uzun dönemde reel sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerinde pozitif ama küçük bir etkiye sahip olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

sağlık ekonomisi, sağlık harcamaları, ekonomik büyüme

Effects of Health Expenditures on Economic Growth: Empirical Research on Turkey

Öz

Today, economic growth is on agenda both on national and international levels. On the other hand, health expenditures within the scope of health economy are among the factors affecting social order and welfare level. Health expenditures, one of the important indicators of economic development, vary according to the development level of each country. Countries with high levels of development spend health and education at the same level. Thus, economic development has become a factor that increases the health level of the society. Considering the trend of health expenditures in Turkey in what direction the impact on economic growth and examining the rate at which illustrates, shows the importance of this research. The aim of this study is to examine the short-term and long-term effects between economic growth and health expenditures in Turkey for the period of 1988-2017. According to the results obtained, real health expenditures have positive but small effect on the economic growth in the short and long run.

Anahtar Kelimeler

health economics, health expenditures, economic growth

Kaynakça

• Acaravcı, A. (2000). Uluslararası sermaye hareketleri ve Türkiye ekonomisi üzerine etkileri (1986-1998). Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Akar, S. (2014). Türkiye’de sağlık harcamaları, sağlık harcamalarının nispi fiyatı ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yönetim ve Ekonomi, 21(1), 311-322.
• Akdağ, R. (2012). Türkiye sağlıkta dönüşüm programı değerlendirme raporu (2003-2011). (T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 839). Ankara.
• Akdur, R. (2005). Türkiye'de sağlık hizmetleri ve Avrupa topluluğu ülkeleri ile kıyaslanması (3.bs.). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Akdur, R. (2008). Sağlık harcamaları, Bilim ve Ütopya, 1-8.
• Akın, C. S. (2007). Sağlık ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye’de sağlık sektörü ve harcamaları. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Akıncı, A. & Tuncer, G. (2016). Türkiye’de sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki. Sayıştay Dergisi, 102, 47-61.
• Akkavak, T. (2018). Türkiye’de sağlık sisteminin gelişimi: Sağlıkta dönüşüm programı (2003-2011). Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ.
• Aktürk, B. (2018). Sağlık hizmetlerinin işlem maliyeti yaklaşımı çerçevesinde incelenmesi: Aile sağlığı merkezleri ile hastanelerin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir.
• Arısoy, İ., Ünlükaplan, İ., & Ergen, Z. (2010). Sosyal harcamalar ve iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye ekonomisinde 1960–2005 dönemine yönelik bir dinamik analiz. Maliye Dergisi, 158, 398-421.
• Atasever, M. (2014). Türkiye sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sağlık harcamalarının analizi 2002-2013 dönemi. Ankara.
• Avcı, M., & Teyyare, E. (2012). Sağlık sektöründe yolsuzluk: Teorik bir değerlendirme. International Journal of Economic & Social Research, 8(2), 199-221.
• Ay, A., Kızılkaya O. & Koçak E. (2013). Sağlık göstergeleri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 1(6), 163-172.
• Aydemir, C., & Baylan, S. (2015). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir uygulama. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 417-435.
• Aytürk, K. A. (2010). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme kalkınma üzerindeki etkisi: Ortadoğu Anadolu bölge analizi. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Başar, S., Künü, S., & Bozma, G. (2016), Eğitim ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye üzerine bir uygulama, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 189-204.
• Brown R.L., Durbin J. & Evans J.M. (1975). Techniques for testing the consistency of regression relations over time. Journal of the Royal Statistical Society, 37, 149-192.
• Çalışkan, Z. (2008). Sağlık ekonomisi: Kavramsal bir yaklaşım, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2), 29-50.
• Çelebi, A. K., Yalçın, Z., & Yalçın, A. Z. (2008). Kamusal mallar teorisinin değişimi: bölgesel kamusal mallar. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 1-18.
• Çelik, Y. (2006). Sürdürülebilir kalkınma kavramı ve sağlık. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 9(1), 19-37.
• Çelikay, F., & Gumus, E. (2012). Türkiye'de sağlık hizmetleri ve finansmanı (health services and their financing in Turkey). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 177-216.
• Çetin, F. G. (2017). Sağlıkta dönüşüm programı ekseninde sağlığın ekonomi politiği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 274-293.
• Çoban, H. (2009). Sağlık ekonomisi ve Türkiye’de sağlık hizmetlerinin yeniden yapılandırılması. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). (2001). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı-sağlık hizmetlerinde etkinlik özel ihtisas komisyonu raporu. Ankara.
• Dinçer, H. &Yüksel, S. (2019). Identifying the causality relationship between health expenditure and economic growth: An application on e7 countries. Journal of Health Systems and Policies, 1, 5-23.
• Dünya Bankası (2019). Dünya gelişme göstergeleri (Word development indicators) veri tabanı. http://databank.worldbank.org/data/home.aspx (Erişim Tarihi: 4 Mart 2019).Enders, Walter (1995). Applied Econometric Time Series, USA: John Wiley & Sons, Inc.
• Elmı, Z. M. & Sadeghı, S. (2012). Health care expenditures and economic growth in developing countries: panel co-ıntegration and causality, Middle-East Journal of Scientific Research, 12(1), 88-91.
• Global Agenda Council (2008). Summit on the Global Agenda, Dubai, United Arab Emirates: World Economic Forum.
• Global Agenda Council (2008). Türkiye’de sağlık ekonomisi istatistikleri ve sağlık harcamalarının gelişimi.
• Gövdeli, T. (2019). Health expenditure, economic growth and co2 emissions: Evidence from the oecd countries. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(31), 488-516.
• Güvercin, A., Mil, H. İ., & Tarım, B. (2016). Sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sosyal güvenlik kurumu (SGK). Bartın Üniversitesi İİ BF Dergisi, 7(13), 80-94.
• Hansen, P. & King, A. (1996). The determinants of health care expenditure: A cointegration approach, Journal of Health Economics, 15, 127-137.
• Hayaloğlu, P. & Bal H. Ç. (2015). Üst orta gelirli ülkelerde sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2), 35-44.
• İnanç N., Hatipoğlu, S., Yurt, V., Avcı, E., Akbayrak, X., & Öztürk, E. (1999). Hemşirelik Esasları (4. bs.), Ankara: Damla Matbaacılık.
• Kılıç, N. Ö., & Beşer, M. (2018). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkileri: Merkezi ve doğu avrupa (CEEC) ülkeleri üzerine panel veri analizi. Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 23(2), 373-382.
• Kızıl, B. C., & Ceylan, R. (2018). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye örneği. Journal of Yaşar University, 13(50), 197-209.
• Kwiatkowski, D. , Phillips, P.C. B. , Schmidt, P. & Shin, Y. (1992), Testing the null hypothesis of stationarity against the alternative of a unit root: How sure are we that the economic time series have a unit root?, Journal of Econometrics, 54, 159 178.
• Lucas, R. E., Jr. (1988). On the mechanics of economic development. Journal of Monetary Economics, 22(1), 3-42.
• Memişoğlu, D. (2018). Bir kamu politikası analizi örneği: Sağlıkta dönüşüm programı. Yasama Dergisi, 34, 62-93.
• Mutlu, A. (2006). Küresel kamusal mallar bağlamında sağlık hizmetleri ve çevre kirlenmesi: Üretim, finansman ve yönetim sorunları. Maliye Dergisi, 150, 53-78.
• Nadaroğlu, H. (1996). Kamu Maliyesi Teorisi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Narayan, S., Narayan, P.K. & Mıshra, S. (2010). Investigating the relationship between health and economic growth: Empirical evidence from a panel of 5 asian countries. Journal of Asian Economics, 21, 401-411.
• Öner, H. (2018). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Özmen, S. (2013). Genel sağlık sigortasının özel sağlık hizmeti sunucularına ve hasta memnuniyetine olan etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Öztek, Z. (2001). Türkiye’de sağlık hizmetleri. Yeni Türkiye Dergisi, 7 (39), 60-64.
• Öztürk, I. & Acaravcı, A. (2013). The long-run and causal analysis of energy, growth, openness and financial development on carbon emissions in Turkey. Energy Economics, 36(1), 262-267.
• Penn Dünya Tablosu 9 (2019). Veritabanı (Penn World Table version 9.0, The Database) https://www.rug.nl/ggdc/productivity/pwt/ (Erişim Tarihi: 4 Mart 2019).
• Pesaran M.H., Shin, Y. & Smith, R.J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 289–326.
• Sağlık Bakanlığı (1987). Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu, 26, 19461. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3359.pdf
• Şantaş, G., Demirgil, B., & Şantaş, F. (2019). Sağlık harcamaları-gelir dağılımı ilişkisi: Türkiye için bir ARDL sınır testi yaklaşımı. Journal of Management and Economics Research, 17(1), 412-427.
• Sargutan, A. E. (2005). Sağlık sektörü ve sağlık sistemlerinin yapısı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(3), 400-428.
• Sayılı, U., Sayman, Ö. A., Vehid, S., Köksal, S. S. & Erginöz, E. (2017). Türkiye ve OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri ve sağlık harcamalarının karşılaştırılması. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 1-12.
• Sayım, F. (2017). Türkiye’de sağlık ekonomisi istatistikleri ve sağlık harcamalarının gelişimi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (15), 13-30.
• Selim S., Uysal D. & Eryiğit, P. (2014). Türkiye’de sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin ekonometrik analizi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(3), 13-24.
• Şimşir Cömertler N., Çondur F., Bölükbaş M. & Alataş, S. (2015). Türkiye’de sağlık ve ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(604), 43-54.
• Tatar, M. (2012). Sağlık Politikası Nedir? (http://www.pitstop.com.tr/saglik-politikasi-nedir/). (Erişim Tarihi: 21.03.2019)
• Tıraşoğlu, M. & Yıldırım B. (2012). Yapısal kırılma durumunda sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir uygulama. Electronic Journal of Vocational Colleges 2(2), 111-117.
• Tokat, M. (1994). Türkiye’de Sağlık Sektörünün Finansmanı. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü.
• Uçan, O. & Atay S. (2016). Türkiye’de sağlık harcamaları ve büyüme arasındaki ilişki üzerine bir inceleme. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 215-222.
• Uzay, N. (2002). Kamu büyüklüğü ve ekonomik büyüme üzerindeki etkileri: Türkiye örneği (1970-1999). Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19, 151-172.
• Wang, Z., Asghar, M. M., Zaidi, S. A. H., & Wang, B. (2019). Dynamics linkages among co2 emissions, health expenditures and economic growth: Empirical Evidence from Pakistan. Environmental Science and Pollution Research, 2(6), 15285-15299.
• Whyness, D. K. (1993). Health care expenditure. In N. Gemmel (Ed.), The growth of the public sector, theories and ınternational evidence (p.172). UK: Edward Elgar Publishing.
• Yıldırım, Z., Kekeç, H. M., & Polat, A. (2018). Türkiye’de sağlık harcamaları ve finansmanının yıllar itibariyle analizi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(14), 550-563.
• Yıldız, B., & Yıldız, G. (2018). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Avrupa ve Merkez Asya ülkeleri örneği. Maliye Dergisi, 174, 203-218.
• Yılmaz, V., & Yentürk, N. (2015). Türkiye’de sağlık harcamalarına tarihsel bir bakış. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Çalışmaları Merkezi, 1-17.
• Yurdadoğ, V. (2007). Türkiye’de sağlık harcamalarının finansmanı ve analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 591-610.