Symbolizing Women with a Pear Tree in the Context of the Tree Cult

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 7, 78 - 89, 30.11.2021

Turan Demir

Öz

The tree is the element that is accepted as holy in many cultures from religious/first sources till today. In Turks, some meanings such as abundance, fertility, posterity, sexuality, aliveness, healing were attributed to trees and various applications were carried out around some specific trees. Being equivalent of life tree which has no certain beginning and end with the ‘mythical mother’ phenomenon is related to the existence a hero in creation myths and tree feeding him. Human being came into the world from sacred area through the life tree and the tree fed and raised him. Because of this, in the background of the practises carried out as part of the tree cult, there is an effort to connect with deific area in the mythic memory of societies rather than the tree itself. Based on the cult of tree, a symbolic relation between women and pear tree has been built in the folk beliefs and narrations existing in our intellectual memory today. Evolutions of human beings into stones, trees, plants or animals in legends are common motifs. A great number of heros turning into trees exist in legends, and those trees come into different shapes. The transformation of women into pear tree in legends can be seen an ordinary evolution of an object. However, the fact that the women wishing to have baby girl throw stones at pear trees in magical folk beliefs has made up for this ordinariness and led to the thinking that there may be a symbolic relationship between women and pear tree in our cultural background.

Anahtar Kelimeler

Tree Cult, Pear Tree, Women, Legend, Folk Beliefs

Ağaç Kültü Bağlamında Kadının Armut Ağacı İle Sembolize Edilmesi

Öz

Ağaç, dini/ilk kaynaklardan bugüne birçok kültürde kutsal kabul edilen bir unsurdur. Türklerde ağaçlara bereket, doğurganlık, zürriyet, cinsellik, canlılık, şifa gibi anlamlar yüklenmiş ve belirli ağaçların etrafında çeşitli uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Başı ve sonu belli olmayan hayat ağacının mitolojik ana olgusu ile karşılanması yaratılış mitlerinde kahramanın var oluşu ve ağacın onu beslemesi ile ilgilidir. İnsan, dünyaya kutsal alandan hayat ağacı aracılığı ile düşmüştür ve ağaç onu besleyip büyütmüştür. Bu sebepten dolayı ağaç kültü bağlamında gerçekleşen uygulamaların arka planında ağacın kendisinden ziyade toplumların mitik hafızasındaki Tanrısal alan ile bağ kurma çabası yatmaktadır. Düşünsel hafızamızda bugünün yaşayan halk inanışları ve anlatılarında kadın ile armut ağacı arasında ağaç kültüne bağlı olarak sembolik bir bağ kurulmuştur. Efsanelerde insanların taşa, ağaca, bitki veya hayvana dönüşmesi yaygın olarak görülen bir motiftir. Efsanelerde ağaca dönüşen birçok kahraman bulunmaktadır ve dönüşülen ağacın türü çeşitlilik göstermektedir. Efsanelerde kadının armut ağacına dönüşmesi sıradan bir ağaca dönüşüm motifi olarak görülebilir ancak derlenen büyüsel halk inanışlarında kız çocuğu sahibi olmak istemeyen kadınların armut ağacını taşlaması bu sıradanlığı ortadan kaldırmış ve kültürel belleğimizde armut ağacı ile kadın arasında sembolik bir bağ olabileceği düşüncesinin oluşmasına sebep olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ağaç kültü, Armut Ağacı, Kadın, Efsane, Halk İnanışları

Kaynakça

• Balaban, T. (2014). Amasya Efsane, Menkabe ve Memoratları (Derleme, İnceleme, Metin). Amasya, Amasya Valiliği.
• ............. (2017) “Anadolu Türk Efsanelerinde Kuşlar ve Uçmak”, Kuş Kitabı, Ed. Emine Gürsoy Naskali - Ayşe Şeker, İstanbul: Kitabevi Yay.
• ............. (2019) “Âdem İle Havva ve Yasak Meyve Arketipi Metinlerarasılık Bağlamında Tabunun Anlatıda İzdüşümü”. SUTAD, Aralık 2019; (47): 175-195.
• Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi. Cilt 2. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Beydilli, C. (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara:Yurt Yayınları.
• Campbell, J (1995) İlkel Mitoloji. ( Çev. K. Emiroğlu). Ankra: İmge Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2002).Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Duymaz, A. (2001). “Kaz Dağı ve Sarı Kız Efsaneleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı5, s. 88-102.
• Eliade, M. (1984). Ebedi Dönüş Mitosu. (Çev. Ü. Altug). Ankara: İmge Kitapevi.
• Ergin, M. (2018). Dede Korkut Kitabı I-II. Ankara: TDK Yayınları.
• Ergun, M. (2000). “Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikâyelerindeki Yansımaları”. Milli Folklor Dergisi, 12 (47), s. 22-30.
• Ergun, P. (2004).Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: AKM Yayınları.
• İnan, A. (1986) .Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: TTK Yayınları.
• Karakaş, R. (2014) .“ Siirt Halk Kültüründe Kutsal Ağaç ve Türbeler” Milli Folklor Dergisi, 26 (102), s. 169-169.
• Köse, S. (2021). Türk Destanlarında Kaos ve Kozmos. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Ögel, B. (1993).Türk Mitolojisi. 1. Cilt. Ankara: TTK Yayınları.
• Roux, J.P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. (Çev. A. Kazancıgil, L. Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Şenocak, E. (2010). “Mitolojik Konulu Bir Halk Hikâyesi: ‘Leylâ İle Mecnûn Hikâyesi’ Merkezinde Yıldıza Dönüşüm”. Milli Folklor, Yıl 22, Cilt 11, Sayı 86, s.20-29.
• Yıldız, N. (1995). Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü İle İlgili Tespit ve Tahliller. Ankara: TDK Yayınları