The Construction of Gender in the Works of a Traditional Representative Female Poet: The Example of Ayşe Tekin.

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 215 - 229, 30.11.2024

Alev Öztürk Merdin

https://doi.org/10.61729/uhad.1550272

Öz

Oral traditions and representations are the knowledge memory that emerges as a result of a common labor depending on the concept of place and person. In general, the oral elements that convey the historical depth of Turkish oral culture come from the tradition of minstrelsy, which provides cultural continuity in the context of art and performance in particular, and music. Kırşehir province has an important position in terms of the minstrel/bard tradition. Kırşehir was declared a city of music by being included in the Creative Cities Network by UNESCO in October 2019. The cultural transmission that has continued from generation to generation within the region has undergone various transformations in the musical dynamics of the city over time. The multifaceted investigation of the transformation and change that exists in the oral culture environment is important in terms of the transmission of traditional knowledge. In every period in which the tradition has been experienced and transmitted, its representatives who ensured sustainability have always preserved their existence. In the oral transmission process, it is possible to transfer the existing memory to the next generation by taking advantage of the possibilities of tradition through tradition transmitters. The oral culture carriers who transmit musical memory, called bards or minstrels, are memory producers who are aware of the basic dynamics of the culture they belong to. Determining the place of female bards who are trying to exist among the memory producers in the tradition is very important in terms of analyzing the infrastructure and social process of the minstrel tradition. Ayşe Tekin, who constitutes the sample area of the study, was selected by the Ministry of Culture as the first female folk poet in Kırşehir province. This study, which aims to determine the gender roles in the works of Ayşe Tekin, who received the title of the first female folk poet in Kırşehir province, is a text-centered contextual attempt. Translating the environment in which Ayşe Tekin created her works will also validate the critical analysis of the gender elements in her works through feminist theory

Anahtar Kelimeler

Minstrel tradition, Feminist Theory, Gender, Ayşe Tekin, Kırşehir

Gelenek Temsilcisi Kadın Bir Ozanın Eserlerinde Toplumsal Cinsiyetin İnşası: Ayşe Tekin Örneği

Öz

Sözlü gelenekler ve temsiller, mekân ve kişi mefhumuna bağlı olarak ortak bir emeğin sonucunda ortaya çıkan bilgi belleğidir. Türk sözlü kültürünün tarihsel derinliğini aktaran sözlü unsurların genelinde müzik özelinde ise sanat ve icra bağlamıyla kültürel devamlılığın sağlandığı âşıklık geleneği gelmektedir. Kırşehir ili âşıklık/ozanlık geleneği açısından önemli bir konuma sahiptir. Kırşehir, 2019 yılı Ekim ayında UNESCO tarafından Yaratıcı Şehirler Ağına dâhil olarak müzik şehri olarak ilân edilmiştir. Yöre bünyesinde nesilden nesile aktarım ile günümüze kadar devam eden kültürel aktarım, zaman içinde şehrin müzik dinamikleri üzerinde çeşitli dönüşümlere uğramıştır. Sözlü kültür ortamında var olan dönüşüm ve değişimin çok yönlü araştırılması, geleneksel bilginin aktarımı açısından önem arz etmektedir.
Geleneğin yaşandığı ve aktarıldığı her dönem içerisinde sürdürülebilirliği sağlayan temsilcileri, varlıklarını her daim korumuştur. Sözlü aktarım sürecinde geleneğin imkânlarından istifade ederek var olan belleği sonraki nesle taşımak gelenek aktarıcıları vasıtasıyla mümkündür. Ozan ya da Âşık olarak adlandırılan müzikal belleği aktaran sözlü kültür taşıyıcıları ait oldukları kültürün temel dinamiklerine vakıf bellek üreticileridir. Günümüzde bellek üreticileri arasında var olmaya çalışan kadın ozanların gelenek içindeki yerlerini belirlemek, âşıklık geleneğinin alt yapısını ve toplumsal sürecini analiz etmek açısından oldukça önemlidir. Çalışmanın örneklem alanını oluşturan Ayşe Tekin, Kültür Bakanlığı tarafından Kırşehir ilinde ilk kadın halk ozanı olarak seçilmiştir. Kırşehir ilinde ilk kadın halk ozanı unvanı alan Ayşe Tekin’in eserlerinde toplumsal cinsiyet rollerini tespit etmeye yönelik bu çalışma, metin merkezli bir bağlam denemesidir. Ayşe Tekin’in eserlerini oluşturduğu ortamı aktarmak, eserlerinde yer alan toplumsal cinsiyet unsurlarının feminist kuram üzerinden eleştirel analizini de geçerli kılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Âşıklık geleneği, Feminist Kuram, Toplumsal Cinsiyet, Ayşe Tekin, Kırşehir

Kaynakça

• AKSOY, Ercüment (1993). Aile İçi Şiddet. Ankara: Türk Tabipler Birliği Dergisi Yayınları.
• ALAN, Merve Tuğçe (2022). “Kırşehir’in İlk Kadın Ozanı “Ayşe Tekin”, Âşık Sanatı Sempozyumu 2022 Abdal Yılı Bildiri Özetleri Kitabı. (ed. Yusuf Gökkaplan).Nevşehir.
• ALAN, Merve Tuğçe (2023).” Kırşehirli Âşık Ayşe Tekin’in müzikal kimliği”. Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• ALTUN, Hakan (2008). “Feminist kuram doğrultusunda bir okuma/sahneleme ve bir örnek çalışma: Denizden gelen kadın”. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• ARTUN, Erman ( 2011). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı (Edebiyat Tarihi/Metinler) (IV. Baskı). Adana: Karahan Kitabevi.
• CONNERTON, Paul (2014). Toplumlar Nasıl Anımsar? İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ÇELİKTEN, Haktan (2021). Âşıklık Geleneği ve Kültür Değişmeleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ÇINAR, Sevilay (2008). “Yirminci yüzyılın ikinci yarısında Türkiye’de kadın âşıklar”. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2007). Âşık Tarzı Edebiyat Geleneği ve İstanbul. İstanbul: 3F Yayınları.
• DONOVAN, Josephine (2014). Feminist Teori. Çeviren: Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan, 8. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• DURBİLMEZ, Bayram (2020). Âşık Edebiyatı Araştırmaları/ Taşpınarlı Halk Şairleri, Ankara: Ürün Yayınları.
• EKİCİ, Metin (2019). Halk Bilgisi (Folklor): Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayınları.
• ERSOY ÇAK, Şeyma (2010). “Toplumsal Cinsiyet ve Feminizm Teorileri Bağlamında Türkiye’deki Reklam Filmleri ve Popüler Müzik Videoları”, DEÜ GSF Dergisi, S.4, s. 101-110.
• FİDAN, Süleyman (2017). Âşıklık Geleneği ve Medya Endüstrisi: Geleneksel Müziğin Medyadaki Serüveni, Ankara: Grafiker Yayınları.
• GÜNAY, Umay (1993), Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifii, [İkinci Baskı], Ankara: Akçağ Yayınları.
• IRİGARY, Luce. (2000). There Are Two Sexes, Not One. French Feminism Reader, (Editör: Kelly Oliver, Rowman & Littlefield) s. 201-252.
• KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat (2004). Saz Şairleri I-V, Ankara: Akçağ Yayınları.
• MİCHEL, Andree (1995). Feminizm. (Ş. Tekeli Çev.) İstanbul: İletişim
• ONG, Walter (2003). Sözlü ve Yazılı Kültür (Sema Postacıoğlu Banon, Çev) İstanbul: Metis Yayınları.
• RYAN, Mandy (2007). Sex and gender. Blackwell encycopedia of sociology. UK: Blackwell Publishing.
• ÖZARSLAN, Metin (2001), Erzurum Âşıklık Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÖZKAYNAR, Özlem (2014).” Kırşehir yöresi âşıklık geleneği ve Kırşehirli Âşık Dindarî”, Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• SARP, Nuray ve TOSUN, Ahmet (2011). “Duygu ve Otobiyografik Bellek”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry. S. 3(3), s. 446-465.
• ŞAHİN, Özlem (2020). Feminist kurama göre Anadolu sahası âşık tarzı şiir geleneğinde kadın.
• Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• UZER, Tuğba (2023). “Nasıl Hatırlarız, Nasıl Unuturuz: Kurumsal Yaklaşımlar”. (Ed. Sami Gülgöz, Berivan Ece, Sezin Öner). Hayatı Hatırlamak Otobiyografik Belleğe Bilimsel Yaklaşımlar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları
• KK-1: Ayşe Tekin, 69, Kırşehir, Usta öğretici, Lise mezunu, 20.12.2019.