“Kırklar Kapısı”nda Bir Âşık: Davut Sularî

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 33 - 52, 31.05.2025

Çetin Erdem Usanmaz

https://doi.org/10.61729/uhad.1655599

Öz

Yirminci yüzyıl âşıklarından Davut Sularî, karakteristik icrası ve söz hâkimiyetiyle geleneği temsil etmesi açısından analiz edilmesi gereken bir temsilcidir. Bâdeli âşık Sularî’nin “Vardım Kırklar Kapısına” icrası, temsilcinin âşık karakteristikleri ile ilgili verileri içermesi bakımından önemlidir. Literatür taramasıyla elde edilen veriler, söz-müzik analizi yöntemiyle incelenerek; “İfade özellikleri bakımından Sularî’nin âşık karakteristikleri nelerdir?”, “Âşık sanatında Sularî’nin icra özellikleri nelerdir?”, “Sularî’nin icra karakteristikleri hangi düşünce yapısı içerisinde şekillenmiştir?”, “Âşığın icra özelliklerinin bileşenleri nelerdir?” sorularına cevap aranmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda âşık müziğinin önemli temsilcilerinden Sularî’nin âşık icra karakterinin “Alevî inancı” temelinde şekillendiği sonucuna varılmıştır. Kendine has bağlama icra tekniği, vokal icrasında nüans vurguları, trillerle bezenmiş ifade, makam bilgisi ve farklı dizi özelliklerini bir araya getirerek türkülerinde kullanmasının; Sularî’nin müzikal icrasındaki en belirleyici özellikler olduğu tespit edilmiştir. Temsilcinin analiz edilen icrasının, farklı icralarla da müzikal olarak benzerlikleri görülmüştür. Bu özellikleriyle Davut Sularî; üst düzey müzikal ifade kabiliyetine sahip bir âşık olarak nitelendirilebilir. Âşık müziğindeki icraların söz-müzik analizi yöntemiyle incelenmesinin ilerleyen süreçte geleneğin kendi iç dinamikleriyle daha derinlemesine anlaşılması ve tasnif, tahlil, mukayesesinin yapılabilmesi için önemli bir yaklaşım olduğu düşünülmektedir. Bu sebeple araştırmacılara; Sularî’nin icralarının, âşık müziğinde söz-müzik analizi yöntemi ile analiz edilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Folklor , Âşık sanatı , Müzik , Âşık Davut Sularî , Söz-müzik analizi

An Âşık at the “Kırklar Kapısı”: Davut Sularî

Öz

Davut Sularî is the one of the twentieth century âşıks is a representative that needs to be analyzed in terms of representing the tradition with his characteristic performance and verbal dominance. The performance of Bâdeli âşık Sularî’s “Vardım Kırklar Kapısına” is important in terms of the characteristics of the data regarding the representative’s characteristics as an âşık. By analyzing the data obtained from the literature review with the method of lyric-music analysis; “What are Sularî's âşık characteristics in terms of expression characteristics?”, “What are Sularî's performance characteristics in âşık art?”, “What is the structure of thought that shaped Sulari’s performance characteristics?”, “What are the components of the âşık's performance characteristics?” answers to these questions were searched. It was concluded that the âşık performance character of Sularî, one of the important representatives of âşık music, was formed on the basis of “Alevism belief” based on the findings. His unique baglama performance technique, emphasis on nuance in vocal performance, expression equipped with trills, knowledge of maqam and the combination of different series features in his folk songs; it has been determined that these are the most characteristic features of Sularî's musical performance. The analyzed performance of the representative has musical similarities with different performances. With these features, Davut Sularî can be described as an âşık with high musical expression ability. It is thought that examining the performances in âşık music with the method of lyrical-musical analysis is an important approach for a deeper understanding of the tradition with its own internal dynamics and for classification, analysis and comparison in the future. Therefore, it is recommended that researchers analyze Sularî's performances with the lyric-music analysis method in âşık music.

Anahtar Kelimeler

Folklore , Âşık art , Music , Âşık Davut Sularî , Lyrical-musical analysis

Kaynakça

• ARTUN, Erman (2005). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. İstanbul: Kitabevi.
• ARVAS, Abdulselam (2015). "Gezgin Bir Alevi Dedesi: Âşık Davut Sularî", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 74, s. 199-209.
• AYDOĞAN, Gülbeyaz ve Süleyman Fidan (2025). "Yozgat Osetlerinde Göç, Kimlik ve Kültür Ekseninde Geçiş Dönemleri", Folklor Akademi Dergisi, C. 8, S. 1, s. 222-238.
• BELAIEV, Victor ve S. W. Pring (1930). " The Signs of Style in Music", Oxford University Press The Musical Quarterly, V. 16, N. 3, p. 366- 377.
• COŞAR, Mevhibe (2011). "Alevi-Bektaşi Kültüründe Sayılara Yüklenen Terim Değeri", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Araştırmaları Dergisi, S. 60, s. 113-128.
• ÇIĞLIK, Hikmet (2014). "Yirminci asırdan günümüze âşıklık geleneğinin icra ortamları". Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• ÇINAR, Sevilay (2022). "Âşık Müziğinde Stil", Âşık Sanatı 2022 Abdal Yılı. (ed. Yusuf Gökkaplan). İstanbul: Kesit Yayınları, s. 93-115.
• DEMİREL, H. Gamze (2007). "16. Yüzyıl Şairlerinden Fazlî'nin "Gül ü Bülbül Mesnevisi"ndeki Şahıs Kadrosunun Tasavufi Açıdan Değerlendirilmesi", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 21, s. 89-103.
• DEMİRKAYA, Barış (2021). "Âşık şiirinin politikleşme sürecinde Âşık İhsani", Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• FİDAN, Süleyman ve Gülbeyaz Aydoğan (2023). "Damlanın Yolculuğuna Farklı Bakışlar: Seyr ü Sülûk ve Monomit Çerçevesinde Âşık Dâimî'nin Bir Şiiri", Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. C. 16, S. 43, s. 1100-1118.
• GÜNDOĞDU, Cengiz (2007). "Âşık Sümmânî'de Aşkın Metafiziği", Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, S.18, s. 113-154.
• GÜVENÇ, Ahmet Özgür (2009). " Kırk Sayısının Halk Edebiyatı Ürünlerinde Kullanımı Üzerine Bir İnceleme", A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 41, s. 85-97.
• IRMAK, Yılmaz (2016). "Erzincanlı Bir Âşık: Davut Sulari'nin Şiirlerinde Alevilik ve Bektaşilik Öğretisi", Uluslararası Erzincan Sempozyumu. Erzincan, C. 1, s. 981-990.
• KEMİKLİ, Bilal (2017). "Vahdet Bilinci ve Birlik Fikri", Sûfi Aşk ve Ölüm. (ed. Hülya Aşkın). İstanbul: Kitabevi, s. 40-52.
• KEMİLİ, Bilal (2020). "Tasavvuf Edebiyatı ve Kimliğimiz", Şiir ve Hikmet. (ed. Hülya Aşkın). İstanbul: Kitabevi, s. 97-112.
• MCCULLOUGH, Lawrence, E. (1977), "Style in Traditional Irish Music", Etnomusicology, University of Illinois Pres, V. 21 (1), p. 85-97.
• ÖGKE, Ahmet (2001). "Bir Tasavvuf Terimi Olarak Ricâlü'l-Gayb -İbn Arabî'nin Görüşleri-", Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, C. 2, S. 5, s. 161-201.
• ÖZDEMİR, Ali Rıza (2021). "Dört Kapı Kavramının Kaynakları", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli
• Araştırma Dergisi, S. 97, s. 83-94.
• ÖZKÖSE, Kadir (2017). "Ahmed Yesevi'nin Hikmetlerinde Dört Kapı ve Kırk Makam Anlayışı",
• Akademiar Dergisi, S. 2, s. 99-133.
• PRAEGER, Ferdinand (1885). "Style", Proceedings of the Royal Musical Association, V.12, p. 91-105.
• SAYIN, Esma (2013). "Tasavvufta Gül", Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. Gül Özel Sayısı, s. 75-84.
• SELVİ, Dilaver (2013). "Sûfîlerin Ricâlü'l-Gayb Tanımı, Taksimi ve Buna Dayanak Yaptıkları Hadisler", Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, S. 32, s. 111-137.
• SEVİNÇ, Canan (2011). "Çıkrıklar Durunca'da Alevilik ve Hz. Ali Motifi", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 59, s. 353-372.
• ŞENEL, Süleyman (2007). Kastamonu'da Âşık Fasılları Türler/Çeşitler/Çeşitlemeler. C. 1, Kastamonu: Kastamonu Valiliği Özel İdare Yayınları.
• ŞİŞMAN, Ahmet (2006). Sanata ve Sanat Kavramlarına Giriş. İstanbul: Yaz Yayınları.
• TEKİN, İnan (2011). "Son Gezgin Âşık, Davut Sulari ve Müziği", SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, C.13, S.2, s. 141-162.
• TÜFEKÇİ, Nida (1983). "Âşıklarda Müzik" II. Miletlerarası Folklor Kongresi Bildirileri, Ankara, s. 325-340.
• YEŞİLYURT, Temel ve Osman Oral (2012). "İman'da İkrâr Kavramı", Kelam Araştırmaları Dergisi, C. 10, S. 1, s. 31-44.
• YILMAZ, Güneş (2006). "Davut Sularî ve ozanlık geleneği içindeki yeri", Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Elektronik Kaynaklar:
• URL-1: https://www.youtube.com/watch?v=qNloLkx7zSE (E.T.: 15.08.2024).
• URL-2: https://islamansiklopedisi.org.tr/abdal (E. T.: 12.09.2024).
• URL-3: https://islamansiklopedisi.org.tr/arama/?q=ebdal&p=m (E. T.: 12.09.2024).
• URL-4: https://islamansiklopedisi.org.tr/ricalul-gayb (E. T.: 15.09.2024).
• URL-5: https://islamansiklopedisi.org.tr/insan-i-kamil (E. T.: 15.09.2024).
• URL-6: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Had%C3%AEd-suresi/5076/1-6-ayet-tefsiri (E.T.: 20.09.2024).
• URL-7: https://islamansiklopedisi.org.tr/bende (E. T.: 22.09.2024).
• URL-8: https://islamansiklopedisi.org.tr/iktibas (E. T.: 25.09.2024).
• URL-9: https://islamansiklopedisi.org.tr/uveysilik (E. T.: 28.09.2024).
• URL-10: https://www.youtube.com/watch?v=mImBfFdj88w (E.T.: 15.11.2024).
• URL-11: https://www.repertukul.com (E.T.: 15.08.2024)
• URL-12: https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/5/mevlana-kelimesi-ne-anlama-gelir-allah-peygamber-ve- insanlar-icin-bu-ifadenin-kullanilmasi-dogru-olur-mu (E.T.: 22.05.2025)