Çin’in Dış Yardımları: Örtülü Bir Kolonyalizm mi, İdealist bir İnisiyatif mi? Çin ve Batı Dış Yardımlarının Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2024, , 9 - 44, 30.06.2024

İhsan Kurtbaş

https://doi.org/10.35235/uicd.1493260

Öz

Amerikalı devlet adamı, John Adams’ın ünlü bir sözü şöyledir: “Bir ülkeyi fethetmenin ve köleleştirmenin iki yolu vardır: Biri kılıçladır; diğeri ise borçladır.” Bu söz, borç, yardım ve hibe gibi uluslararası mali ilişkilerin, salt iyi niyetten kaynaklı, meleksi bir girişim olamayacağı gerçeğine yapılan çarpıcı bir yollamadır.
Bu çerçevede uluslararası dış yardımların, ülkelerin “idealist duruşlarından kaynaklı iyilikçi bir politika mı”, yoksa “pragmatist hedeflerinden neşet eden kolonyalist bir enstrüman mı” olduğu meselesi kritik önemi haiz bir konudur.
Bu çalışmanın amacı; Çin ve Batı yardımları arasında karşılaştırmalı bir analiz yaparak, Çin dış yardımlarının, “Çin’in medeniyetçi perspektifinin bir yansıması olarak karşılıklı yarara mı dayandığını”, yoksa “neo-kolonyalizm yüklü hegemonik emellerinin bir aracı olarak örtük bir işlev mi gördüğünü” araştırmaktır.
Bu noktada makalenin argümantif pozisyonu, dünyanın çift kutupluluğa ya da olasıdır ki; çok kutupluluğa doğru gittiği argümanından hareketle, Çin yardımlarında; hegemonik ve kolonyalist hedeflerin belirleyici olduğu yönündedir. Ancak son dönemlerde Batı’nın yardım politikalarını klonlayan Çin, dış yardım politikasının retoriğini “barışçıl, medeniyetçi ve hayırseverlik” nosyonları üzerine oturtarak, “rıza üretmeye” çalışmaktadır.
Aynı bağlamda, Batı yardımlarının sömürgeci, emperyalist ve hegemonik boyutu da göz ardı edilemez olup; Batı yardımları, özünde hiç de masum değildir. Zira Batı yardımlarını alan ülkelerle yoksulluk düzeyi arasında her zaman doğrusal bir ilişki olmadığı gibi, Batı yardımlarında jeostratejik hedefler, ekonomik ve siyasi çıkarlar oldukça önemli bir yer tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çin Dış Yardımları, Batı Yardımları, Hegemonya, Neo-Kolonyalizm, Konstrüktivizm.

China's Foreign Aid: A Covert Colonialism or an Idealist Initiative? A Comparative Analysis of Chinese and Western Foreign Aid

Öz

American statesman John Adams famously said: “There are two ways to conquer and enslave a country: one is by the sword; the other is by debt.” This saying is a striking reference to the fact that international financial relations such as loans, aid and grants cannot be angelic initiatives stemming from pure goodwill.
In this context, the question of whether international foreign aid is “a benevolent policy stemming from the idealistic stances of countries” or “a colonialist instrument stemming from their pragmatist goals” is a critical issue.
The purpose of this study is to conduct a comparative analysis between Chinese and Western aid and to investigate whether Chinese foreign aid is “based on mutual benefit as a reflection of China’s civilizationist perspective” or “serves a covert function as a tool of its hegemonic ambitions loaded with neo-colonialism.”
At this point, the argumentative position of the article is to base the argument that the world is heading towards bipolarity or, more likely, multipolarity, and to investigate the following in Chinese aid: is that hegemonic and colonialist goals are decisive. However, China, which has recently cloned the aid policies of the West, is trying to “produce consent” by basing the rhetoric of its foreign aid policy on the notions of “peaceful, civilizational and philanthropic”.
In the same context, the colonialist, imperialist and hegemonic dimensions of Western aid cannot be ignored; Western aid is not innocent at all. Because there is not always a linear relationship between the countries receiving Western aid and their poverty levels, geostrategic goals, economic and political interests have a very important place in Western aid.

Anahtar Kelimeler

Chinese Foreign Aid, Western Aid, Hegemony, Neo-Colonialism, Constructivism

Kaynakça

• Abbas, R. (2024, 9 Şubat). 25 Countries That Gave the Most Foreign Aid in 2023. Insider Monkey.
• Andersen, J. J., Johannesen, N. ve Rijkers, B. (2020). Elite Capture of Foreign Aid: Evidence from Offshore Bank Accounts. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://documents1.worldbank.org/curated/en/493201582052636710/pdf/Elite-Capture-of-Foreign-Aid-Evidence-from-Offshore-Bank-Accounts.pdf adresinden erişildi.
• Bayar, M. (2018). Dış Yardımda Amerikan, Çin ve Türk Yaklaşımları. Avrasya Etüdleri Dergisi, 53(1), 63–86.
• Beeson, M. ve Crawford, C. (2023). Putting the BRI in Perspective: History, Hegemony and Geoeconomics. Chinese Political Science Review, 8(1), 45–62. doi:10.1007/s41111-022-00210-y
• Benabdallah, L. (2022). A Relational Approach to Gift-Giving: China’s Aid Exchanges in the Global South. Global Studies Quarterly, 2(4). doi:10.1093/isagsq/ksac071
• Carter, B. (2017). A Literature Review on China’s aid. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5a5f38d6e5274a443e00372b/177_China_aid.pdf adresinden erişildi.
• Chellaney, B. (2021, 24 Aralık). China’s Trojan Gift: Creditor Imperialism. cepa.org. 29 Mayıs 2024 tarihinde https://cepa.org/article/chinas-trojan-gift-creditor-imperialism/ adresinden erişildi.
• civilsdaily.com. (2022, 30 Nisan). China’s Debt Trap Diplomacy. civilsdaily.com. 29 Mayıs 2024 tarihinde https://www.civilsdaily.com/burning-issue-chinas-debt-trap-diplomacy/ adresinden erişildi.
• Cox, R. (2016). Dünya Düzenine Yaklaşımlar,. R. Cox ve R. Timothy (Ed.), Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi içinde . İstanbul: Röle Yayıncılık.
• data.one.org. (2024). How Much Do Countries Give in Aid? ONE Data And Analysis. 15 Haziran 2024 tarihinde https://data.one.org/topics/official-development-assistance/ adresinden erişildi.
• Dreher, A. ve Fuchs, A. (2015). Rogue aid? An empirical analysis of China’s aid allocation. Canadian Journal of Economics/Revue canadienne d’économique, 48(3), 988–1023. doi:10.1111/caje.12166
• Eroğlu, Ö. (1997). Does Foreign Aid Work on Economic Development of Developing Countries. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2, 29–50.
• Etzioni, A. (2020, 9 Kasım). Is China a New Colonial Power? How Well Do The Claims Of Neocolonialism Stand Up? thediplomat.com/. 30 Mayıs 2024 tarihinde https://thediplomat.com/2020/11/is-china-a-new-colonial-power/ adresinden erişildi.
• Feyzioglu, T., Swaroop, V. ve Zhu, M. (1998). A Panel Data Analysis of the Fungibility of Foreign Aid. The World Bank Economic Review, 12(1), 29–58. doi:10.1093/wber/12.1.29
• Fuchs, A., Kaplan, L., Kis-Katos, K., Schmidt, S. S., Turbanicsh, F. ve Wang, F. (2022). Trackıng Chınese Aıd Through Chına Customs: Darlıngs And Orphans After The Covıd-19 OutbreaK. Göttingen.
• Gehring, K., Kaplan, L. C. ve Wong, M. H. L. (2022). China and the World Bank—How contrasting development approaches affect the stability of African states. Journal of Development Economics, 158, 102902. doi:10.1016/j.jdeveco.2022.102902
• Gelpern, A., Horn, S., Morris, S., Parks, B. ve Trebesch, C. (2022). How China Lends: A Rare Look into 100 Debt Contracts with Foreign Governments. https://www.economic-policy.org/wp-content/uploads/2022/03/Gelpern_Horn_Morris_Parks__Trebesch_full_paper.pdf adresinden erişildi.
• Gill, S. (1992). American Hegemony and the Trilateral Commission. Cambridge: Cambridge, Cambridge University Press.
• Gupta, P. (2022, 18 Ekim). IMF and World Bank Slam China For Destroying Africa’s Chances Of Restructuring Loans. tfiglobalnews.com. 29 Mayıs 2024 tarihinde https://tfiglobalnews.com/2022/10/18/imf-and-world-bank-slam-china-for-destroying-africas-chances-of-restructuring-loans/ adresinden erişildi.
• Hayaloğlu, P. (2023). Foreign Aid, Institutions, and Economic Performance in Developing Countries. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(3), 748–765. doi:10.17153/oguiibf.1277348
• Hoeffler, A. ve Sterck, O. (2022). Is Chinese aid different? World Development, 156, 105908. doi:10.1016/j.worlddev.2022.105908
• Kayry, S. (2021, 12 Kasım). Chinese Debt Trap Diplomacy: The Debate and the Gaps in the Literature. moderndiplomacy.eu. 29 Mayıs 2024 tarihinde https://moderndiplomacy.eu/2021/11/12/chinese-debt-trap-diplomacy-the-debate-and-the-gaps-in-the-literature/ adresinden erişildi.
• Keskin, M. (2019). China’s Belt and Road Initiative and America’s Response. Asıa Pacıfıc, Foreıgn Polıcy, World Mind, 4(4). https://www.theworldmind.org/home/2019/4/26/chinas-belt-and-road-initiative-and-americas-response adresinden erişildi.
• Kroenig, M. (2020). The Power Delusion. https://foreignpolicy.com/2020/11/11/china-united-states-democracy-ideology-competition-rivalry-great-powers-power-delusion/ adresinden erişildi.
• Kurtbaş, İ. (2022). Avrupa-Atlantik’ten, Asya-Pasifik’e Eksen Kayması ve Kuşak-Yol İnisiyatifiyle (Yeni İpek Yolu) Türkiye’nin Artan Önemi. O. Kurtoğlu, G. Kurmangaliyeva Ercilasun, V. S. Yelok ve Z. N. Ertuğrul (Ed.), Uluslararası Geçmişten Geleceğe İpek Yolu Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (ss. 419–433). Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi TODAİE Yayınları. https://hacibayram.edu.tr/ipekyolusempozyumu/bildiri-kitabi adresinden erişildi.
• Kurtbaş, İ. (2023). Asya’nın Yükselişi Tezi: Küresel Konjonktürde Değişen Asırlık Dengeler ve Parametreler Işığında Bir Gelecek Projeksiyonu. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33(1), 313–330.
• Li, J., Long, X. ve Jiang, Q. (2022). Aid and Conflict: Evidence from Chinese Aid. China Economic Quarterly International, 2(2), 111–123.
• Li, X. ve Zhang, S. (2018). Interdependent Hegemony: China’s Rise Under the Emerging New World Order. China Quarterly of International Strategic Studies, 04(02), 159–175. doi:10.1142/S237774001850015X
• Lydia, L. E. (2022, 30 Haziran). Who creates the Chinese “debt trap” myth? newsgd.com/. 30 Mayıs 2024 tarihinde https://www.newsgd.com/node_59b956aa5d/78df5af3ba.shtml adresinden erişildi.
• Lynch, L., Anderson, S. ve Zhu, T. (2020). China’s Foreign Aid: A Primer for Recipient Countries, Donors, and Aid Providers.
• Murray, C. ve School, T. (2022). An analysis of China’s Belt and Road İnitiative And İts Neo-Colonial Ambitions. Routes, The Journal For Student Geographers, 2(3), 176–182.
• Nkrumah, K. (1965). Neo-Colonialism, the Last Stage of Imperialism. London: Thomas Nelson and Sons, Ltd.
• OECD, D. (2024). International Aid Rises in 2023 with Increased Support to Ukraine and Humanitarian Needs. OECD, Official Development Assistance (ODA). 15 Haziran 2024 tarihinde https://www.oecd.org/dac/financing-sustainable-development/development-finance-standards/official-development-assistance.htm adresinden erişildi.
• PwC. (2017). The Long View: How Will The Global Economic Order Change By 2050? www.pwc.com/structure adresinden erişildi.
• Regilme, J. S. S. F. ve Hodzi, O. (2021). Comparing US and Chinese Foreign Aid in the Era of Rising Powers. The International Spectator, 56(2), 114–131. doi:10.1080/03932729.2020.1855904
• Singh, S. (2019). The Awakening of The Giant: Is China using the Belt and Road Initiative as a Neo-Colonial Tool in the Indo-Pacific Region? Journal of Interdisciplinary Studies, 3.
• Solangi, İ. (2022, 13 Ekim). Reassessing China’s “Debt Trap Diplomacy” in Africa. thelitenews-com.
• Sterioti, A. (2017). The Significance of China’s String of Pearls Strategyy. SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.2951903
• TİKA. (2022). Türkiye Kalkınma Yardımları Raporu, 2021. Ankara.
• Williams, V. (2024). Foreign Aid. Britannica . Britannica.
• World Bank. (1998). Assessing Aid What Works, What Doesn’t, and Why. Washington. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://documents1.worldbank.org/curated/en/612481468764422935/pdf/Assessing-aid-what-works-what-doesnt-and-why.pdf adresinden erişildi.
• Xiang, R. (2013). Dış Yardımların Düzenlenmesi, Seçilmiş Ülke Uygulamaları, 2011/2012 (TİKA.). Ankara: Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı.
• Yuan, J., Su, F. ve Ouyang, X. (2022). Chına’s Evolvıng Approach to Foreıgn Aid. Solna - Sweden.