Çalışan Kadınlarda Mental İyi Oluş: İnsana Yakışır İşe Sahip Olmanın Yordayıcı Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 14, 21 - 39, 31.12.2024

Osman Söner , Ramazan Şen , Muzaffer Karaaslan , Harun Ölçücüoğlu , Zeki Küçük , Gökhan Aydın

https://doi.org/10.35235/uicd.1336113

Öz

Bu araştırmada çalışan kadınların insana yakışır işe sahip olmalarının mental iyi oluşlarını yordama düzeyinin belirlenmesi amacıyla yordayıcı korelasyon model kullanılmıştır. Araştırmada çalışma grubunu kolay ulaşılır örnekleme yöntemiyle ulaşılmıştır. Veri toplama araçları olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen ‘Demografik Bilgi Formu’, ‘Mental İyi Oluş Ölçeği’ ve ‘Saygın İş Ölçeği’ kullanılmıştır. Çalışmanın verileri Google form aracılığıyla çevrimiçi ortamda toplanmıştır. Mental iyi oluşun insana yakışır iş alt boyutları tarafından yordanma düzeyini belirlemek için çoklu regresyon analizi yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda çalışan kadınların mental iyi oluşlarının ekonomik gelir durumuna göre anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı görülmüştür. Bunun yanı sıra çalışan kadınların insana yakışır iş düzeylerinin çalışan kadınlardan aylık gelire göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı saptanmıştır. Yine kadınların mental iyi oluşları ile fiziksel ve ilişkisel güvenli çalışma koşulları ve sağlık hizmetlerine erişim ve insana yakışır iş toplam arasında düşük düzeyde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Başka bir ifadeyle, çalışan kadınlar için güvenli çalışma koşulları, sağlık hizmetlerine erişim ve insana yakışır iş düzeyi arttıkça mental iyi oluşları da artmaktadır. İnsana yakışır iş alt boyutlarından fiziksel ve ilişkisel güvenli çalışma koşulları, sağlık hizmetlerine erişim, kurumsal değerlerle ailevi ve sosyal değerlerin uyumu, yeterli ücret ve boş zaman ve dinlenmenin mental iyi oluşu anlamlı bir şekilde yordadığı saptanmıştır. Elde edilen bulgulardan yola çıkarak önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

insana yakışır iş, çalışan kadın, mental iyi oluş

Mental Well-Being in Working Women: The Predictive Effect of Having a Decent Job

Öz

This study used a predictive correlational model to determine how working women's having a decent job predicts their mental well-being. The research population consists of women residing in different districts of Istanbul and working in any job. A similar case-sampling method was used in the research. 'Demographic Information Form,' 'Mental Well-Being Scale,' and 'Dignified Work Scale' developed by the researchers were used as data collection tools. The study data was collected online via Google Forms. Standard multiple regression analysis was performed to determine the level of prediction of mental well-being by decent work sub-dimensions. As a result of the study, it was seen that mental well-being did not differ significantly according to economic income status. In addition, it has been determined that the decent work levels of working women differ significantly from working women according to monthly income. Again, it was observed that there was a low-level positive significant relationship between women's mental well-being and physical and relational safe working conditions, access to health services, and decent work in total. In other words, as safe working conditions, access to health services, and decent work levels increase for working women, their mental well-being also increases. Among the decent work sub-dimensions, physical and relationally safe working conditions, access to health services, harmony between institutional values and family and social values, adequate wages, and free time and rest have been found to predict mental well-being significantly. Suggestions were made based on the findings.

Anahtar Kelimeler

Decent work, work women, mental well-being

Kaynakça

• Ahmed, I. (2003). Decent work and human development. International Labour Review, 142(2), 263–271. https://doi.org/10.1111/j.1564-913X.2003.tb00261.x
• Allan, B.A., Tebbe, E.A., Bouchard, L.M., & Duffy, R.D. (2019). Access to decent and meaningful work in a sexual minority population. Journal of Career Assessment, 27, 408–421. https://doi.org/10.1177/1069072718758064
• Ariza-Montes, A., Giorgi, G., Hernandez-Perlines, F., & Fiz-Perez, J. (2019). Decent work is a necessary condition for sustainable well-being. A tale of Pi(i)gs and farmers. Sustainability, 11(4), 1-19. https://doi.org/10.3390/su11041051
• Aslan, K. (2020). Kayısı tarımında mevsimlik tarım işçiliği ve insana yakışır iş olanakları açısından durum analizi: Malatya ili araştırması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Autin, K.L., Duffy, R.D., Blustein, D.L., Gensmer, N.P., Douglass, R.P., England, J.W., & Allan, B.A. (2019). The development and initial validation of need satisfaction scales within the psychology of working theory. Journal Counselin Psychology, 66(2), 195. https://doi.org/10.1037/cou0000323
• Başol, O. ve Saruhan, O. (2018). Alışveriş merkezi çalışanlarının çalışma koşullarının insan onuruna yakışır iş bağlamında değerlendirmesi: Nitel bir değerlendirme. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (36), 122-147.
• Bayram, N. (2022). İnsana yakışır işin öznel iyi oluş ve işten ayrılma niyetine etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Bescond, D., Châtaignier, A., & Mehran, F. (2003). Seven indicators to measure decent work: An international comparison. International Labour Review, 142(2), 179–211. https://doi.org/10.1111/j.1564-913X.2003.tb00258.x
• Blustein, D. L., Masdonati, J., & Rossier, J. (2017). Psychology and the International Labour Organization: The role of psychology in the Decent Work Agenda. International Labour Organization. Retrieved from http://www.ilo.org/global/research/publications/WCMS_561013/lang–en/index.htm.
• Blustein, D. L., Olle, C., Connors-Kellgren, A., & Diamonti, A. J. (2016). Decent work: A psychological perspective. Frontiers in Psychology, 7, 407. https://doi.org/10. 3389/fpsyg.2016.00407
• Bustillo, M.R., Fernández-Macías, E., Esteve, F., & Antón, J.I. (2011). E pluribus unum? A critical survey of job quality indicators. Socio-Economic Review, 9(3), 447–475. https://doi.org/10.1093/ser/mwr005
• Büyükçolpan, H. (2023). Mesleki ve teknik lise öğrencilerinin insana yakışır iş algılarının yordayıcı ve sonuç değişkenleri (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2023). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (34. Baskı). Pegem Akademi.
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (5. Baskı). Pegem Akademi.
• Chen, S.C., Jiang, W., & Ma, Y. (2020). Decent work in a transition economy: an empirical study of employees in China. Technological Forecasting and Social Change, 153, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2020.119947
• Cowen, E.L. (1991) In pursuit of wellness. American Psychologist, 46(4), 404–408. https://doi.org/10.1037/0003-066X.46.4.404
• Demirci, Y.E. ve Anlı, G. (2022). Huzurevinde kalan yaşlıların minnettarlık, mental iyi oluş ve öz anlayış düzeyleri üzerine bir alan çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(3), 937-953. https://doi.org/10.33417/tsh.1033916
• Demirtaş, S. (2016). Okul yöneticilerinin psikolojik iyi olma ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mevlana Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Diener, E. (1984) Subjective well-being, Psychological Bulletin, 95(3), 542- 575. https://doi.org/10.1037/0033-2909.95.3.542
• Diener, E. (1994). Assessing subjective well-being: Progress and opportunities. Social İndicators Research, 31, 103-157. https://doi.org/10.1007/BF01207052
• Diener, E. (2009). Subjective well-being. The Science Of Well-Being, 37, 11-58. https://doi.org/10.1007/978-90-481-2350-6_2
• Duffy, R. D., Blustein, D. L., Diemer, M. A., & Autin, K. L. (2016). The Psychology of Working Theory. Journal of Counseling Psychology, 63(2), 127–148. https://doi.org/10.1037/cou0000140
• Ergin, K.C. (2020). Kadınlarda sezgisel yeme ile yeme tutumu ve mental iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eroğlu, N. (2013). Psikolojik iyi olma ile topluluk hissi arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Ferrari, L. E. (2009). Decent employment and subjectivity in the workplace: notes for an agenda of labor policies in citizenship terms. Orientación y Sociedad, 9, 1–8.
• Ferraro, T., Pais, L., dos Santos, N. R., & Moreira, J. M. (2018). The decent work questionnaire (DWQ): Development and a validation in two samples of knowledge workers. International Labour Review, 157(2), 243–265. https://doi.org/10.1111/ilr.12039.
• Field, A. (2005) Reliability analysis. In: Field, A., Ed., Discovering Statistics Using SPSS (2nd Edition). Sage Publishing.
• Guichard, J. (2013, November). Career guidance, education, and dialogues for a fair and sustainable human development. In Proceedings of the Inaugural Conference of the UNESCO chair of Lifelong Guidance and Counselling. Poland: University of Wroclaw.
• Gültaç, A.S. (2023). İşgücünde konuşulmayan taraf: Göçmen işçiler, insana yakışır iş ve sosyal güvenlik. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 405-420. https://doi.org/10.47525/ulasbid.1265713
• Gürgan, U. ve Gür, S. (2019). Genç yetişkinlerde ruhsal iyi oluş düzeyinin depresyonla ilişkisinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(6), 516-536.
• İçöz, E. (2023). İnsana yakışır işin iş tatmini ile ilişkisi ‘Kırsal kesim çalışanları üzerine bir araştırma’. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Jorgensen, B.S., Jamieson, R.D., & Martin, J.F. (2010). Income, sense of community and subjective well-being: Combining economic and psychological variables. Journal of Economic Psychology, 31(4), 612-623. https://doi.org/10.1016/j.joep.2010.04.002
• Kaplan, G.A., Shema, S.J., & Leite, C.M.A. (2008). Socioeconomic determinants of psychological well-being: The role of ıncome, ıncome change, and ıncome sources over 29 years. Annals of Epidemiology, 18(7), 531-537. https://doi.org/10.1016/j.annepidem.2008.03.006
• Karakaş, F. ve Acar, K. (2023). Takım sporcularının mental iyi oluş düzeyleri ile şiddet eğilimleri arasındaki ilişki. Akdeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 617-629. https://doi.org/10.38021/asbid.1362641
• Kayiş, A., R., & Satıcı, S., A. (2019). Mizahla başa çıkma ile mental iyi oluş arasındaki ilişkide affediciliğin aracılık rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1495-1504. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3099
• Keldal, G. (2015). Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği’nin Türkçe Formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 103-115.
• Keyes, C., L., Shmotkin, D., & Ryff, C., D. (2002). Optimizing well-being: the empirical encounter of two traditions. Journal Of Personality And Social Psychology, 82(6), 1007-1022. https://doi.org/10.1037/0022-3514.82.6.1007
• Kılıç, C.H. (2009). Düzgün iş (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kılınçoğlu, B. (2020). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık ile mental iyi oluşun incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kiremitçi, E. (2016). Üniversite öğrencilerinde mevsimsellik ve öznel iyi oluş ilişkisinin psikolojik semptomlara göre incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Kline, R. B. (2015). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (4th ed.). Guilford Press. Kozan, S., Işık, E., & Blustein, D. L. (2019). Decent work and well-being among low-income Turkish employees: Testing the psychology of working theory. Journal of Counseling Psychology, 66(3), 317–327. https://doi.org/10.1037/cou0000342
• Lyubomirsky, S., King, L., & Diener, E. (2005). The Benefits of Frequent Positive Affect: Does Happiness Lead to Success? Psychological Bulletin, 131(6), 803–855. https://doi.org/10.1037/0033-2909.131.6.803
• Manderscheid, R.W., Ryff, C.D., Freeman, E.J., McKnight-Eily, L.R., Dhingra, S., & Strine, T.W. (2010). Evolving definitions of mental illness and wellness. Preventıng Chronic Disease, 7(1), 1-6. http://www.cdc.gov/pcd/ McCrea, K. (2009). Mental well-being. neurodiversity in higher education: Positive responses to specific learning differences (D. Pollak, Ed.). John Wiley & Sons
• Myers, D., G., & Diener, E. (1995). Who is happy?. Psychological Science, 6(1), 10-19. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/j.1467-9280.1995.tb00298.x
• Öztürk, F. (2022). Üniversite öğrencilerinin internet bağımlılığı ile psikolojik iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Palaz, S. (2005). Düzgün iş kavramı ve ölçümü: Türkiye ve OECD ülkelerinin bir karşılaştırması. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, 479-505
• Paul, K. I., & Moser, K. (2009). Unemployment impairs mental health: Meta-analyses. Journal of Vocational Behavior, 74(3), 264–282. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2009.01.001
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. Beşir Demir, Çev Editörleri). Pegem Akademi.
• Petrea, I.C. (2020). The effect of work meaning on the relationship between decent work and subjective well-being (Unpublished Master’s Thesis). Universite de Lausanne Faculte Des Sciences Sociales et Politiques Instıtut de Psychologie, Switzerland.
• Pouyaud, J. (2016). For a psychosocial approach to decent work. Frontiers in Psychology, 7, 422. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00422
• Ryff, C. D. (2016). Beautiful ideas and the scientific enterprise: Sources of intellectual vitality in research on eudaimonic well-being. In Handbook of eudaimonic wellbeing. Vittersø, J. (Ed.). Springer.
• Ryff, C.D., & Singer, B. (1998) The contours of positive human health. Psychological Inquiry, 9(1), 1-28. https://doi.org/10.1207/s15327965pli0901_1
• Ryan, R.M. and Deci, E.L. (2000) Self-determination theory and facilitating ıntrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68
• Söner, O. & Yılmaz, O. (2020). Özel eğitim sınıflarında görev yapan öğretmenlerin psikolojik iyi oluşları ve tükenmişlik düzeyleri. Trakya Eğitim Dergisi, 10(3), https://doi.org/668-682.10.24315/tred.599742
• Söner, O. ve Yılmaz, O. (2018). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı ve psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişki. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 59-73.
• Stewart-Brown, S. (2013). The Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale (WEMWBS): Performance in different cultural and geographical groups. Springer Netherlands.
• Swanson, J. L. (2012). Work and psychological health. In APA handbook of counseling psychology, Vol. 2: Practice, interventions, and applications. (pp. 3–27). American Psychological Association.
• Syrén, S.M., Kokko, K., Pulkkinen, L., Pehkonen, J. (2020). Income and mental well-being: Personality traits as moderators. Journal of Happiness Studies, 21, 547-571. https://doi.org/10.1007/s10902-019-00076-z
• Şahin, A. (2019). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin aile yükünün mental iyi oluş üzerine etkisinde stresle başa çıkma ve ebeveyn öz yeterliğin aracı rolü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Şahin Baltacı, H., Özkılıç, I., Küçüker, D. ve Altan, T. (2023). Covid-19 pandemi sürecinde üniversite öğrencilerinde mental iyi oluşun yordayıcıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (65), 288-313. 10.21764/maeuefd.1015334
• Tennant, R., Hiller, L., Fishwick, R., Platt, S., Joseph, S., Weich, S., Parkinson, J., Secker, J., & Stewart-Brown, S. (2007). The Warwick-Edinburgh mental well-being scale (WEMWBS): Development and UK validation. Health and Quality of Life Outcomes, 5(1), 50-63. doi:10.1186/1477-7525-5-63.
• Uysal, F. (2022). Lise öğretmenlerinin örgütsel mutluluk ve mental iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Alaaddin Keykubat Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Antalya.
• Wanberg, C. R. (2012). The Individual Experience of Unemployment. Annual Review of Psychology, 63(1), 369–396. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-120710-100500
• Wan, W., & Cao, T. (2022). Linking decent work and well-being among chinese millennial employees: a psychology of working perspective. Frontiers in Psychology, 13, 1-9. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.909423
• Veenhoven, R. (2013). Data-book of happiness: a complementary reference work to ‘conditions of happiness’ by the same author. Springer Science & Business.
• Westerhof, G.J., & Keyes, C.L. (2010). Mental Illness and mental health: The two continua model across the lifespan. Journal of Adult Development, 17(2), 110–119. https://doi.org/10.1007%2Fs10804-009-9082-y
• Wicaksono, P., & Priyadi, L. (2016). Decent work in global production network: Lessons learnt from the Indonesian Automotive Sector. Journal of Southeast Asian Economies, 33(1), 95–110. https://doi.org/10.1355/ae33-lf.
• Yao, C., Parker, J., Arrowsmith, J., & Carr, S. C. (2017). The living wage as an income range for decent work and life. Employee Relations, 39(6), 875–887. https://doi.org/10.1108/ER-03-2017-0071
• Yılmaz, S. (2022). Üniversite öğrencilerinde mental iyi oluş ile sanal dışlanma arasındaki ilişkide yalnızlığın aracı rolü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yılmaz, H., & Büyükcebeci, A. (2019). Aidiyet ile mental iyi oluş arasındaki ilişkide çocukluk dönemi mutluluk ve huzur anılarının aracı rolü. Adam Academy Journal of Social Sciences/Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 203-228.