20. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDAN İTİBAREN GELİŞEN KÜRT MİLLİYETÇİLİĞİNİN ANALİZİ (1938-1974)

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 105 - 127, 22.03.2023

Cüneyt Mühürdaroğlu

https://doi.org/10.51763/uid.1088053

Öz

Günümüzde siyasal ve sosyal alanda etkinliğini koruyan bir kavram ve fenomen olarak karşımıza çıkan milliyetçilik, halen kitlelerin harekete geçmesini sağlayan en önemli motivasyon kaynaklarından biridir. Türkiye’de yaşayan Kürtlerin bir kısmını harekete geçiren milliyetçilik, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kitlesel bir hareketi tetiklemesi bakımından büyük bir önem taşımaktadır. Bununla birlikte milliyetçilik, Türkiye’de sosyo-politik durumu anlamak için de bir analiz imkânı sunmaktadır. Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkıp gelişen Kürt milliyetçiliği, Türkiye’de etnikleştirilen toplumsal alanda Kürt kimliğini ve kültürünü koruma, tanıtma ve anlamlandırma amacıyla öne çıkmıştır. Bu çalışma, bahsi edilen dinamiğin nasıl gerçekleştiğini, nasıl bir söylem ürettiğini ve son olarak da neden etnikleştiğini milliyetçilik kuramları bakımından irdelemeye çalışmaktadır. Öte yandan, Kürt milliyetçiliğinin ne olduğunu sormaktansa Kürt milliyetçiliğinin 1950’lerde ortaya çıkışını ve 1970’lere doğru nasıl geliştiğini cevaplamaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Milliyetçilik, Etnik kimlik, Mobilizasyon, Toplumsal hareket

Kaynakça

• Akkaya, A. H. (2013). Kürt Hareketi’nin Örgütlenme Süreci Olarak 1970’ler. Toplum ve Bilim, 127, 88-120.
• Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması (İ. Savaşır, Çev.; 2. bs). Metis Yayınları.
• Anter, M. (1991). Hatıralarım (2. bs). Yön Yayıncılık.
• Bozarslan, H. (2005). Türkiye’de (1919-1980) Yazılı Kürt Tarih Söylemi Üzerine Bazı Hususlar. İçinde A. Vali (Ed.), & F. Adsay & Ü. Aydoğmuş (Çev.), Kürt Milliyetçiliğinin Kökenleri Üzerine Çalışmalar (ss. 35-62). Avesta Yayınları.
• Bozarslan, H. (2008a). Kürd Milliyetçiliği ve Kürd Hareketi (1898-2000). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, 4, 841-870.
• Bozarslan, H. (2008b). Türkiye’de Kürt Sol Hareketi. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Sol, 8, 1169-1207.
• Bruinessen, M. V. (1993). Kürdistan Üzerine Yazılar (N. Kıraç, B. Peker, & L. Keskiner, Çev.; 2. bs). İletişim Yayınları.
• Bruinessen, M. V. (1994). Kürt Toplumu, Etnisite, Ulusçuluk ve Mülteci Sorunları. İçinde P. G. Kreyenbroek & S. Sperl (Ed.), & Y. Alagon (Çev.), Kürtler Güncel Bir Araştırma (ss. 38-72). Cep Kitapları.
• Connor, W. (1972). Nation-Building or Nation-Destroying? World Politics, 24(3), 319-355. https://doi.org/10.2307/2009753
• Connor, W. (1990). When Is a Nation? Ethnic and Racial Studies, 13(1), 92-103. https://doi.org/10.1080/01419870.1990.9993663
• Connor, W. (1992). The Nation and Its Myth. International Journal of Comparative Sociology, 33(1-2), 48-57. https://doi.org/10.1163/002071592X00040
• Connor, W. (1994). Ethnonationalism: The Quest for Understanding. Princeton University Press.
• Devrimci Doğu Kültür Ocakları Dava Dosyası 1. (1975). Komal Yayınevi.
• Ekinci, T. Z. (2011). Kürt Siyasal Hareketlerinin Sınıfsal Analizi. Sosyal Tarih Yayınları.
• Eriksen, T. H. (2002). Etnisite ve Milliyetçilik Antropolojik Bir Bakış (E. Uşaklı, Çev.). Avesta Yayınları.
• Gellner, E. (1999). Uluslar ve Ulusçuluk (B. Ersanlı Behar & G. G. Özdoğan, Çev.). İnsan Yayınları.
• Güneş, C. (2007). Altmışlı Yıllarda Kürt Siyasal Aktivizmi. İçinde M. K. Kaynar (Ed.), Türkiye’nin 1960’lı Yılları (ss. 701-725). İletişim Yayınları.
• Güneş, C. (2013). Türkiye’de Kürt Ulusal Hareketi Direniş Söylemi (Efla-Barış Yıldırım, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Hobsbawm, E., & Ranger, T. (2006). Geleneğin İcadı (M. M. Şahin, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Kakışım, C. (2016). Sınıf, Etnisite ve Kimlik. İletişim Yayınları.
• Kerestecioğlu, İ. Ö. (2014). Milliyetçilik Uyuyan Güzeli Uyandıran Frankeştayn’ın Canavarına. İçinde H. B. Örs (Ed.), 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler. (7. bs). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kirişçi, K., & Winrow, G. M. (1997). Kürt Sorunu: Kökeni ve Gelişimi (Ahmet Fethi, Çev.). Tarih Vakfı.
• McDowall, D. (2004). Modern Kürt Tarihi (Neşenur Domaniç, Çev.). Doruk Yayımcılık.
• Natali, D. (2009). Kürtler ve Devlet: Irak, Türkiye ve İran’da Ulusal Kimliğin Gelişmesi (İ. Bingöl, Çev.). Avesta Yayınları.
• Özkırımlı, U. (1999). Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış. Sarmal Yayınları.
• Poletta, F., & Jasper, J. M. (2001). Collective Identity and Social Movements. Annual Review Social, 27, 283-305.
• Saraçoğlu, C. (2006). Türkiye ve Irak’taki Kürt Hareketinin Evrimi Üzerine Tarihsel Karşılaştırmalı Bir Tartışma Çerçevesi. Praksis Dergisi, 14, 237-263.
• Smith, A. D. (2002). Ulusların Etnik Kökeni (S. Bayramoğlu & H. Kendir, Çev.). Dost Yayınevi.
• Smith, A. D. (2017). Etno-Sembolizm ve Milliyetçilik (B. F. Çallı, Çev.). Alfa.
• Somer, M. (2015). Milada Dönüş: Ulus-Devletten Devlet-Ulusa: Türk ve Kürt Meselesinin Üç İkilemi. Koç Üniversitesi Yayınları.
• Ünlü, B. (2018). Türklük Sözleşmesi (5. bs). Dipnot Yayınları.
• Vali, A. (2005). Kürtlerin Soykütükleri: Kürt Tarih Yazımında Ulus ve Ulusal Kimliğin İnşası. İçinde A. Vali (Ed.), & F. Adsay & Ü. Aydoğmuş (Çev.), Kürt Milliyetçiliğinin Kökenleri Üzerine Çalışmalar (ss. 83-134). Avesta Yayınları.
• Yeğen, M. (2009). Müstakbel Türk’ten Sözde Vatandaşa Cumhuriyet ve Kürtler (3. bs). İletişim Yayınları.