Türkiye-NATO İlişkilerinde İnşacı Etkiler (1991-2011)

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 71, 45 - 66, 26.10.2021

Adem Çakır

https://doi.org/10.33458/uidergisi.947560

Cited By: 3

Öz

Sovyet tehdidinin 1991 yılında ortadan kalkması ile birlikte NATO’nun varlığı ve Türkiye’nin üyeliği ile ilgili
ciddi tartışmalar meydana gelmiş, Türkiye’nin farklı dış politika açılımlarına ihtiyaç duyduğu ileri sürülmüştür.
Bununla birlikte, Türkiye NATO’nun dönüşüm süreci politikalarında aktif bir şekilde yer almış ve NATO
içerisindeki varlığını ve görünürlüğünü yıldan yıla artırmıştır. Bu çalışmada Türkiye-NATO ilişkilerinde
görülen bu devamlılığın nedenleri araştırılmaktadır. Çalışmanın kavramsal çerçevesi, dış politika tercihlerinin
belirlenmesinde kimlik ve buna bağlı çıkarlar ile bu kimlik ve çıkarların oluşmasında uluslararası sosyal yapının
etkilerini öne çıkaran inşacı yaklaşıma dayandırılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde araştırma dönemi olan 1991-
2011 yıllarında Türkiye’nin NATO’nun dönüşüm dönemi politikalarına katkı derecesi ortaya konmuştur. İkinci
bölümde, Türkiye-NATO ilişklerinde görülen süreklilik “yapı aktör etkileşimi, uygunluk mantığı ve alışkanlık”
şeklinde üç ana inşacı kavramsallaştırma etrafında açıklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

NATO’nun Dönüşümü, Türkiye-NATO İlişkileri, Kimlik, Güvenlik Topluluğu, İnşacılık

Constructivist Influences On Turkey-NATO Relations (1991-2011)

Öz

After the Soviet threat disasppeared in 1991, serious discussions took place about the relevance of NATO and
membership of Turkey. It was even suggested that Turkey needed to take on new foreign policy initiatives
other than NATO. Nonetheless, Turkey actively contributed to NATO’s transformation policies and increased
its presence and visibility in NATO over the years. In this study, causes for this continuity in Turkish-NATO
relations are being investigated. The conceptual framework of the study is based on the constructivist approach
that emphasizes the importance of identities and related interests in determination of foreign policy preferences.
Constructivism also claims that international social structure plays a significant role in formation of those
identities and interests. In the first part of the study, the level of Turkey’s contribution to NATO during the
research period of 1991-2011 is analysed. In the second part, the contiunity between NATO-Turkey relations
has been explained based on the constructivist concepts of “structure agent interaction, logic of appropriateness
and habit”.

Anahtar Kelimeler

Constructivism, Transformation of NATO, Turkey-NATO Relations, Identity, Security Community

Kaynakça

• Adler, Emanuel (2007). “The Spread of Security Communities: Communities of Practice, Self-Restraint, and NATO’s Post– Cold War Transformation”, Paper Presented at the 2007 Meeting of the International Studies Association, Chicago, s. 26-27.
• Adler, Emanuel ve Michael Barnett (1998). “A Framework For The Study of Security Communities”, Emanuel Adler ve Michael Barnett (der.), Security Communities. Cambridge, Cambridge University Press, s. 29-65.
• Aybet, Gülnur (2012). “The Evolution of NATO’s Three Phases and Turkey’s Transatlantic Relationship”, Perceptions, Cilt 17, No 1, s. 19-36.
• Brüksel Zirve Bildirisi (11 Ocak 1994). “Declaration of the Heads of State and Government”, Brüksel, http:// www.nato.int/docu/comm/49-95/c940111a.htm (Erişim Tarihi 27 Kasım 2013).
• Burton, Joe (2012). NATO After the Cold War: Explaining the Durability of the Atlantic Alliance in a New Global Context. Yayınlanmamıs Doktora Tezi. Dunedin, The University of Otago.
• Cem, İsmail (1997). “Turkey: Setting Sail To The 21st Century”, Perceptions, Cilt 2, No 2, s. 1-4.
• Cem, İsmail (2002). “Turkish Foreign Policy: Opening New Horizons For Turkey at the Beginning of a New Millennium”, Turkish Policy Quarterly, Cilt 2, No 1, s. 1-6.
• Checkel, Jeffrey T. (1998). “The Constructivist Turn in International Relations Theory”, World Politics, Cilt 50, No 2, s.324-348.
• Checkel, Jeffrey T. (1999). “Social Construction and Integration”, Journal of European Public Policy, Cilt 6, No 4, s. 545-560.
• Checkel, Jeffrey T. (2005). “International Institutions and Socialization in Europe: Introduction and Framework”, International Organization, Cilt 59, No 4, s. 801-826.
• Çakır, Adem (2016). Türkiye-NATO İlişkilerinin İnşacı Perspektiften Analizi: 1991-2011. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul, Harp Akademileri, Statejik Araştırmalar Enstitüsü.
• Davutoğlu, Ahmet (2012). “Transformation of NATO and Turkey’s Position”, Perceptions, Cilt 27, No 1, Bahar 2012, s.7-17.
• “Erdoğan: NATO’nun Değişimi Türkiye’den Gerçekleşiyor” (29 Haziran 2004). Hürriyet, http://www.hurriyet. com.tr/erdogan-natonun-degisimi-turkiyeden-gerceklesiyor-237412 (Erişim Tarihi 05 Haziran 2016).
• Ereker, Fulya (2010). Dış Politika ve Kimlik: İnşacı Perspektiften Türk Dış Politikasının Analizi. Yayınlanmamıs Doktora Tezi. Ankara, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• “Faaliyetlerimizi Hukuk Normlarına Uygun İcra Ediyoruz” (18 Eylül 2017). trthaber.com, https://www.trthaber. com/haber/gundem/faaliyetlerimizi-hukuk-normlarina-uygun-icra-ediyoruz-333831.html (Erişim Tarihi 23 Şubat 2021).
• Finnemore, Martha ve Kathryn Sikkink (1998). “International Norm Dynamics and Political Change”, International Organization, Cilt 52, No 4, s. 887-917.
• “Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar’dan Operasyon Açıklaması” (17 Mart 2016). Hürriyet, http://www. hurriyet.com.tr/genelkurmay-baskani-hulusi-akardan-operasyon-aciklamasi-40070963 (Erişim Tarihi: 04 Haziran 2016).
• “Genelkurmay’dan Çok Sert Açıklama” (29 Nisan 2007). Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/genel kurmaydan-cok-sert-aciklama-6420961 (Erişim Tarihi 04 Haziran 2016).
• Gheciu, Alexandra (2005). “Security Institutions as Agents of Socialization? NATO and the ‘New Europe”, International Organization, Cilt 59, No 4, s. 973-1002.
• Gülseven, Enver (2010). Identity Security and Turkish Foreign Policy In The Post-Cold War Period: Relations With The EU, Greece and the Middle East. Yayınlanmamıs Doktora Tezi. Londra, Brunel University, Department of Politics and History.
• Gündoğan, Barış (23 Haziran 2020). “Deniz Güvenliği Mükemmeliyet Merkezi Komutanlığı Türkiye’nin NATO’daki Yeni Askeri Kuruluşu Oldu”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/denizguvenligi-mukemmeliyet-merkezi-komutanligi-turkiyenin-natodaki-yeni-askeri-kurulusu-oldu/1887099 (Erişim Tarihi 12 Kasım 2020).
• Güvenç, Serhat (2013). NATO’da 60 Yıl, Türkiye’nin Transatlantik Güvenliğe Katkıları. İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• “History of COE-DAT”, TMMM, http://www.coedat.nato.int/history.html (Erişim Tarihi 22 Mart 2016).
• Hopf, Ted (1998). “The Promise of Constructivism in International Relations Theory”, International Security, Cilt 23, No 1, s. 171-200.
• Hopf, Ted (2000). “Constructivism All The Way Down”, International Politics, Cilt 37, No 5, s. 369-378.
• “İstanbul Girişimi BOP’un Askeri Boyutu” (30 Haziran 2004). Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/istanbulgirisimi-bop-un-askeri-boyutu-237548 (Erişim Tarihi 05 Haziran 2016).
• Kolasi, Klevis (2020). “Postyapısalcılığın Söylemsel Ontolojisinin Eleştirisi: Uluslararası İlişkilerde Söylem Dışı Alan ve Eleştirel Gerçekçilik”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 17, No 65, s. 83-100.
• “Komşularla Sıfır Sorun Politikamız”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/ komsularla-sifir-sorun-politikamiz.tr.mfa (Erişim Tarihi 04 Haziran 2016).
• “Kürecik nerede? Kürecik Radar Hava Üssü Hangi İlde?” (16 Aralı 2019). Hürriyet, https://www.hurriyet. com.tr/gundem/kurecik-nerede-kurecik-radar-hava-ussu-hangi-ilde-41398232 (Erişim Tarihi 15 Kasım 2020).
• Lizbon Zirve Bildirisi (20 Kasım 2010). “Lisbon Summit Declaration”, Lizbon, http://www.nato.int/cps/en/ natolive/official_texts_68828.htm (Erişim Tarihi 19 Mayıs 2015).
• Mehmetçik İçin Yurttaşlık Eğitimi Projesi, http://miye.tsk.tr/tr (Erişim Tarihi 23 Şubat 2021).
• Millî Savunma Bakanlığı Resmî Twitter Hesabı ( 02 Ekim 2020), https://twitter.com/tcsavunma/status/1312036831240880130 (Erişim Tarihi 14 Kasım 2020).
• “Mission”, TMMM,http://www.coedat.nato.int/about.html (Erişim Tarihi 22 Mart 2016).
• NATO Genişlemesi Üzerine Çalışma (3 Eyül 1995). “Study on NATO Enlargement”, http://www.nato.int/ cps/en/natohq/official_texts_24733.htm (Erişim Tarihi 15 Mart 2015).
• NATO Handbook (2006). NATO Public Diplomacy Division, NATO, Brüksel.
• NATO Savunma Bakanları Bildirisi (13 Haziran 1996). “Final Communiqué of Meeting of the North Atlantic Council in Defence Ministers Session”, http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_25065. htm?selectedLocale=en (Erişim Tarihi 21 Mayıs 2015).
• NATO Stratejik Konsepti (19 Kasım 2010). NATO, http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_82705.htm (Erişim Tarihi 19 Mayıs 2015).
• NRDC-T History”, NRDC-T, http://www.hrf.tu.nato.int/history.html (Erişim Tarihi 21 Mart 2016).
• “NATO ve Türkiye’nin Güncel NATO Konularına İlişkin Görüşleri”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/ii_-nato-ve-turkiye_nin-guncel-nato-konularina-iliskin-gorusleri.tr.mfa (Erişim Tarihi 19 Mart 2016).
• Oğuzlu, Tarık (2012). “Komşularla Sıfır Sorun Politikası: Kavramsal bir Analiz”, Ortadoğu Analiz, Cilt 4, No 42, s. 9-17.
• Oğuzlu, Tarık (2012). “NATO ve Türkiye: Dönüşen İttifakın Sorgulayan Üyesi”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 9, No 34, s. 99-124.
• Oğuzlu, Tarık (2012). “Turkey’s Eroding Commitment to NATO: From Identity to Interests”, The Washington Quarterly, Cilt 35, No 3, s.153-164.
• Oğuzlu, Tarık (2013). “Making Sense of Turkey’s Rising Power Status: What Does Turkey’s Approach Within NATO Tell Us?”, Turkish Studies, Cilt 14, No 4, s.774-796.
• Oğuzlu, Tarık (2013). NATO Ortaklıkları ve Türkiye. İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• “Our Heraldry and History”, İzmir Kara Komutanlığı, https://www.lc.nato.int/articles.php?page_id=3 (Erişim Tarihi 21 Mart 2016).
• Prag Zirve Bildirisi (22 Kasım 2002). “Prague Summit Declaration”, Prag, http://www.nato.int./docu/ pr/2002/p02-127e.htm, (Erişim Tarihi 15 Mart 2015).
• “Rapid Deployable Corps”, NATO, http://www.nato.int/cps/sl/natohq/topics_50088.htm (Erişim Tarihi 21 Mart 2016).
• Reus-Smit, Christian et al. (2005). Theories of International Relations. New York, Palgrave Macmillan.
• Roma Zirve Bildirisi (8 Kasım 1991). “Declaration on Peace and Cooperation issued by the Heads of State and Government participating in the Meeting of the North Atlantic Council”, Roma, http://www.nato.int/ cps/en/natohq/official_texts_23846.htm?mode=pressrelease (Erişim Tarihi 8 Eylül 2013).
• Schimmelfennig, Frank (1998). “Nato enlargement: A Constructivist Explanation”, Security Studies, Cilt 8, No 2-3, s. 198-234.
• Solana, Javier (1996). “NATO in Transition”, Perceptions, Cilt 1, No 1, s. 1-5.
• Solana, Javier (1999). “NATO In The Twenty-First Century”, Perceptions, Cilt 4, No 1, s. 1-5.
• “Türk Silahlı Kuvvetlerinde Verilen İnsan Hakları Eğitimleri”, TSK, https://www.tsk.tr/Sayfalar?viewName=T SKInsanHaklariEgitimi (Erişim Tarihi 23 Şubat 2021).
• “Türk Silahlı Kuvvetlerinin Barışı Destekleme Harekâtlarına Katkıları”, TSK, http://www.tsk.tr/6_uluslararasi_ iliskiler/turkiyeninbarisidesteklemeharekatinakatkilari.html (Erişim Tarihi 21 Mart 2016).
• “Türk Silahlı Kuvvetlerinin Barışı Destekleme Harekâtlarına Katkıları”, TSK https://www.tsk.tr/Sayfalar?view Name=BarisiDestekleme (Erişim Tarihi 11 Kasım 2020).
• “Türk Silahlı Kuvvetlerinin Bölge Barışına Yaklaşımı”, TSK, http://www.tsk.tr/6_uluslararasi_iliskiler/ turkiyeninbarisidesteklemeharekatinakatkilari.html (Erişim Tarihi 20 Mart 2016).
• “Türkiye’nin Uluslararası Güvenlik Perspektifi”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov. tr/i_-turkiye_nin-uluslararasi-guvenlik-perspektifi.tr.mfa (Erişim Tarihi 14 Mart 2016).
• Uzgel, İlhan (2010). “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, Baskın Oran (der.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II:1980-2001. İstanbul, İletişim Yayınları, s. 243-324.
• Wendt, Alexander (1992). “Anarchy is What States Make of It: The Social Construction of Power Politics”, International Organization, Cilt 46, No 2, s. 391-425.
• Wendt, Alexander (1994). “Collective Identity Formation and the International State”, The American Political Science Review, Cilt 88, No 2, s. 384-396.
• Wendt, Alexander (1998). “On Constitution and Causation in International Relations”, Review of International Studies, Cilt 24, No 5, s. 101-117.
• Wendt, Alexander (1999). Social Theory of International Politic. Cambridge, Cambridge University Press.
• Yanık, Lerna K. (2012). “Atlantik Paktı’ndan NATO’ya: Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Türkiye’nin Konumu ve Uluslararası Rolü Tartışmalarından Bir Kesit”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 9, Sayı 34, s. 29-50.
• “2016 Yılı Kurs Rehberi”, BİOEM, http://www.bioem.tsk.tr/images/yayinlar/course_guide_2016.pdf (Erişim Tarihi 18 Mart 2016).
• Yılmaz, İsmet (2011). “Turkey and Nato’s Approach To Cooperative Security”, Turkish Policy Quarterly, Cilt 10, No 3, s.19-23.
• Zehfuss, Maja (2004). Constructivism in International Relations. Cambridge, Cambridge University Press.