Psychopolitical Determinations on the Administrative and Economic Motivations of Classical Period Ottoman Identity

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 39 - 63, 30.04.2022

Hadiye Yılmaz Odabası , Deniz Ülke Arıboğan

https://doi.org/10.52613/ujhc.1037341

Öz

The main aim of this study is to analyze the construction process of the Ottoman large group identity within the framework of political, economic, social, cultural structures and the social networks during the classical period. This approach is not new to the discipline of history. However, in this study, we discuss the formation of Ottoman large group identity through an interdisciplinary perspective using theories and concepts of social psychology and sociology. The argument is that the institutional structure and organization of the Ottoman Empire, which regulated the interactions and relations of different social group members, led to the development of a dual identity model. This inclusive organization model, which was shaped by Ottoman rule, strengthened the formation of positive attitudes toward unification/integration between the groups, while preserving sub-identities, and contributing to the simultaneous identification of group members with both superordinate and sub-group identities. Objective representations such as Ottoman Greek, Ottoman Armenian, and Ottoman Jew can be perceived as the most concrete examples of dual identity formations within Ottoman society.

Anahtar Kelimeler

Collective Identity, Dual Identity, Large Group Identity, Political Psychology, The Ottoman Empire

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Klasik Dönem Osmanlı Kimliğinin Yönetsel ve Ekonomik Motivasyonlarına Dair Psikopolitik Saptamalar

Öz

Bu çalışmanın temel tezi, klasik dönemde Osmanlı coğrafyasındaki siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel yapılar ve gündelik ilişki ağları içinde bir Osmanlı üst kimliğinin şekillenmiş olduğudur. Bu saptama, tarih disiplini için yeni değildir. Ancak bu çalışmada Osmanlı üst kimliği ilk kez sosyal psikoloji ve sosyoloji biliminin kuram ve kavramları ışığında disiplinlerarası bir perspektifle ele alınmaktadır. Buna göre; grup üyelerinin temas ve ilişkilerini düzenleyen klasik dönem Osmanlı’nın kurumsal yapı ve örgütlenmesinin, ikili kimlik modelinin gelişimine uygun bir görünüm arz ettiği görülmektedir. Osmanlı egemenliği altında biçimlenmiş olan bu kapsayıcı örgütlenme modeli, alt kimliklerden vazgeçmeyi gerektirmeyen niteliğiyle grup içinde birleşmeye/bütünleşmeye yönelik olumlu tutumların oluşumunu güçlendirmiş, grup üyelerinin hem alt hem de üst grup kimliğiyle eş zamanlı özdeşleşme yaşamasına katkı sağlamıştır. Osmanlı Rum’u, Osmanlı Ermenisi, Osmanlı Yahudisi gibi objektif temsiller, Osmanlı grubundaki ikili kimlik oluşumlarının en somut göstergeleri arasında okunabilir.

Anahtar Kelimeler

İkili Kimlik, Kolektif Kimlik, Osmanlı İmparatorluğu, Politik Psikoloji, Üst Kimlik

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akdağ, M. (2010). Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, İstanbul: YKY.
• Aydoğdu, M. (2016). Ortaçağ feodal mülkiyet anlayışı ve Osmanlı hukukundaki toprak sisteminin Türk hukukundaki tarımsal işletmelerin mirasçılara o¨zgülenmesine etkileri. D.E.Ü . Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(2), 1-26.
• Berkes, N. (1972). 100 Soruda Türkiye İktisat Tarihi I. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Berkes, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. A. Kuyaş, (Ç ev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Binici, U. (2013). Anthony Giddens’ın Yapılaşma Teorisinde Eylem Sorunsalı. Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Aydın.
• Bottomore, B. T. (2000). Toplumbilim. Ü . Oskay (Ç ev.). İstanbul: Der Yayınları.
• Dovidio, F. J., Gaertner, S. L., Saguy, T. (2007). Another view of “we”: Majority and minority group perspectives on a common ingroup identity. European Review of Social Psychology, 18(1), 296-330.
• Eldem, E., Goffman, D., Masters, B. (2000). Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti Halep, İzmir ve İstanbul. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Emecen, F. (2018). Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Emecen, F. (1997). Unutulmuş Bir Cemaat Manisa Yahudileri. İstanbul: Eren Yayınları.
• Eniç, D. (2019). Karşıtlıktan ortaklığa: Önyargıyı azaltma yolu olarak yeniden sınıflandırma. Nesne, 7 (14), 102- 126.
• Ercan, Y. (2001). Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Faroqhi, S. (1998). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam. E. Kılıç (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Faroqhi, S. (2018). Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayat. E. S. Özcan (Çev.). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Fromm, E. (2001). İtaatsizlik Üzerine. N. Soysal (Ç ev.). İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Gaertner, L. S., Dovidio, J. F., Anastasio, P. A., Bachman, B. A., Rust, M. C. (1993). The common ingroup identity model: recategorization and the reduction of intergroup bias. European Review of Social Psychology, 4, 1-26.
• Gaertner, L. S., Mann, J. A., Dovidio, J. F., Murrell, A. J., Pomare, M. (1990). How does Cooperation reduce intergroup bias? Journal of Personality and Social Psychology, 59(4), 692-704.
• Gaertner, L. S., Dovidio, J. F., Banker, B. S., Houlette, M., Johnson, K. M., McGlynn, E. A. (2000). Reducing intergroup conflict: From superordinate goals to decategorization, recategorization, and mutual differentiation. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 4(1), 98-114.
• Genç, M. (2007). Osmanlılar-sosyal hayat. TDV İslˆam Ansiklopedisi XXXIII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 532-538.
• Gerlach, S. (2007). Türkiye Günlüğü 1577-1578 C.1. T. Noyan (Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Glasford, E. D., Dovidio, F. J. (2011). E pluribus unum: dual identity and minority group members motivation to engage in contact, as well as social change. Journal of Experimental Social Psychology, 47, 1021-1024.
• Greene, M. (2015). Osmanlı Devleti ve Rumlar 1453-1768. Z. Rona (Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Hardt, M., Negri, A. (2003). İmparatorluk. A. Yılmaz (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hogg, A. M., Deborah, J. T. and White, M. K. (1995). A tale of two theories: A critical comparison of identity theory with social identity theory. Social Psychology Quarterly, 58, 255-269.
• İnalcık, H. (2004). Siyaset, Ticaret, Kültür Etkileşimi. H. İnalcık, G. Renda (Ed.), Osmanlı Uygarlığı 2. Ankara: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• İnalcık, H. (2016). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300 - 1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kafadar, C. (1999). Ortaçağ Anadolusu ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşu üzerine. Cogito, 19-82.
• Kağıtçıbaşı, Ç . (2006). Yeni İnsan ve İnsanlar / Sosyal Psikolojiye Giriş. Ankara: Evrim Yayınevi.
• Kitsikis, D. (1996). Türk-Yunan İmparatorluğu Arabölge Gerçeği Işığında Osmanlı Tarihine Bakış. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köse, H., Kallosyyan, K., Arslanoğlu, E. N. (2015). Ermeni Müslüman İlişkileri. İstanbul: Yarın Yayınları.
• Kütükoğlu, M. (2018). Osmanlı’nın Sosyo-Kültürel ve İktisˆadˆı Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kütükoğlu, S. M. (1991). Lütfi Paşa Asafname (Yeni Bir Metin Tesisi Denemesi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Lewis, B. (2018). İslam Dünyasında Yahudiler. B. Çınar (Ç ev.). İstanbul: Akılçelen Kitaplar.
• Lewis, W. B. (1984). The Jews of Islam. New Jersey: Princeton University Press.
• Marshall, G. (2000). Sosyoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• McMilan, D. W., Chavis, D. (1986). Sense of community: A definition and theory. Journal of Community Psychology, 14(1), 6-23.
• Mumcu, A. (1985). Osmanlı Hukukunda Zulüm Kavramı. Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2005). Millet Sistemi. TDV İslˆam Ansiklopedisi XXX. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 66-70.
• Ortaylı, İ. (1999). Osmanlı kimliği. Cogito Osmanlılar Özel Sayısı, 76-86.
• Öz, M. (2013). Kanun-ı Kadim’in Peşinde. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Özcan, A. (2007). Osmanlılar-Askeri Teşkilat. TDV İslam Ansiklopedisi XXXIII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 509-512.
• Özil, A. (2016). Anadolu Rumları, A. O¨ zdamar (Ç ev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Pamuk, Ş . (2014). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumlar. İstanbul: TİB Kültür Yayınları.
• Pamuk, Ş . (2009). Osmanlı-Türkiye İktisadˆı Tarihi 1500-1914, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Shaw, J. S. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Yahudiler. M. Sobutay (Çev.). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Şerif, M., Şerif, C. W. (1996). Sosyal Psikolojiye Giriş I. M. Atakay, A. Yavuz (Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Tabakoğlu, A. (1986). Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tajfel, H. (1982). Social psychology of intergroup relations. Annual Review of Psychology, 33, 1-39.
• Tajfel, H., Turner, J. (1979). An Integrative Theory of Intergroup Conflict. W. G. Austin, S. Worchel (Ed.). The Psychology of Intergroup Relations. CA: Brooks/Cole, 33-48.
• Tekin, R. (2008). Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin Gündelik Yaşamları (1520-1670 İstanbul Örneği). Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Üçel-Aybet, G. (2018). Avrupalı Seyyahların Gözünden Osmanlı Dünyası ve İnsanları (1530-1699). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Volkan, D. V. (2007). Kimlik Adına Öldürmek: Kanlı Ç atışmalar Üzerine Bir İnceleme. M. B. Büyükkal (Çev.). İstanbul: Everest Yayınları.
• Wallerstein, I. (2013). Sosyal Bilimleri Düş ünmemek. T. Doğan (Çev.). İstanbul: BGST Yayınları.
• Yediyıldız, B. (2012). Vakıf. TDV İslˆam Ansiklopedisi C.42. İstanbul: Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı, 479-486.
• Yıldız, K. (2019). Aykırı vakıflar: Osmanlıda fukarˆa-yı müslimini de gözeten gayrimüslim vakıfları. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, LIV, 141-198.