An Evaluatıon of Contemporary Interpretatıon And Its Problems

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 152 - 185, 30.06.2024

Abdulkerim Aydın

https://doi.org/10.56108/ujte.1421353

Öz

The works written on tafsir were generally classified in terms of insight and narration until the 19th century, and the works done after this century were generally evaluated as contemporary tafsir. When we subject contemporary tafsir studies to a general classification and evaluation, it becomes clear that social, scientific, literary, historicist, thematic and ilhadi types of tafsir are categorized. There are many factors in the emergence and development of each of these interpretations, and for this reason, there are some differences between them in terms of method and principle. Therefore, it is not correct to evaluate all the relevant commentaries and their authors in the same category. Some of them tried to reveal the miraculous aspect of the Qur’an in the light of the truths of the old and the new, some of them presented modern discourses as the truths of the Qur’an, while others developed a historicist perspective by restricting the verses to a certain period of time and generally rejected the scientific method and they have written works that are far from methods. As a result, in the contemporary and modern tafsir movement, the subjects of secularism, rationalism, positivism, tajdid, improvement, reform and jurisprudence were emphasized and the verses of the Qur’an were associated with some socio-political problems. In this respect, in this article, the characteristics and nature of contemporary commentaries written in the last two centuries, the general approach of their authors and the reasons affecting their diverging aspects, and their preferences that are considered far from being scientific are discussed.

Anahtar Kelimeler

Interpretation, Contemporary, Scientific, Literary, Social, İlhadi

ÇAĞDAŞ TEFSİR VE PROBLEMLERİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Tefsir üzerine yazılan eserler 19. yüzyıla kadar genel olarak dirâyet ve rivâyet yönü itibarıyla tasnif edilmiş, bu yüzyıldan sonra yapılan çalışmalar ise çağdaş tefsirler olarak değerlendirilmiştir. Çağdaş tefsir çalışmalarını genel bir tasnif ve değerlendirmeye tabi tuttuğumuzda içerisine içtimâî, bilimsel, edebî, tarihselci, konulu ve ilhâdî tefsir türlerinin kategorize edildiği kendini göstermektedir. Bu tefsirlerden her birinin ortaya çıkışlarında ve gelişmelerinde birçok etken söz konusudur ve bu sebeple kendi aralarında yöntem ve prensip cihetiyle bazı farklılıklar mevcuttur. Dolayısıyla ilgili tefsirlerin ve müelliflerinin hepsinin aynı kategoride değerlendirilmesi doğru değildir; ancak çağdaş İslam dünyasındaki her eğilim, doğrudan veya dolaylı olarak çağdaş İslam düşüncesinin en aksiyonel siması olarak ön plana çıkan Muhammed Abduh ve onun tesis ettiği Islah Hareketinden etkilendiği görülmektedir. Bunlardan bazıları eski ve yeninin doğruları ışığı altında Kur’an’ın i’caz yönünü ortaya koymaya çalışırken, bazıları ise modern söylemleri Kur’an hakikatleri olarak sunmuşlar, diğerleri ise âyetleri belli bir zaman dilimine hasrederek tarihselci bir bakış açısı geliştirmişler ve genel olarak ilmî yöntem ve metotlardan uzak nitelikte eserler telif etmişlerdir. Netice olarak modern tefsir hareketinde ağırlıklı olarak sekülerizm, rasyonalizm, tecdit, ıslahat, içtihat konularına vurgu yapılmış ve Kur’ân ayetleri yaşanan birtakım sosyopolitik problemlerle ilişkilendirilmiştir. Bu bakımdan bu makalede yaklaşık son iki asırda yazılmış çağdaş tefsirlerin özellikleri ve mahiyetleri, müelliflerinin genel tutumları ve ayrışan yönlerine etki eden sebepler ile ilmîlikten uzak olduğu düşünülen tercihleri tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

tefsir, çağdaş, bilimsel, edebî, sosyal, ilhâdî

Kaynakça

• Arpa, Enver. “Tefsir’de Çağdaş Akılcı Ekol”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/Ek Sayı: 1 (2019), 899-918.
• Atalay, Orhan. 20.Yüzyıl Tefsir Akımı-İçtimâî Tefsir. İstanbul: Beyân Yayınları, 2004.
• Ateş, Abdurrahman. “Geçmişten Günümüze Bilimsel Tefsir Okulu”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 2/2 (2002), 117-141.
• Birışık, Abdulhamid. “Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 40/281-290. İstanbul: TDV Yayınları,1989.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru tavki’n-necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Ca‘fer, Abdülgafûr Mahmud Mustafa. et-Tefsîr ve’l -müfessirûn fi sevbihi’l- cedîd. y.y.: Dârü’s-selâm Yayınları. ts.
• Cevâd, Ali. el-Mufassal fî târîhi’l-Arab kable’l-İslâm. b.y.: Dârü’s-sâkî, 2001.
• Çalışkan, İsmail. “Geçmişle Gelecek Arasında Çağdaş Tefsirin Umumi Manzarası”. Eskiyeni ed. İhsan Toker.
• Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi 26/41-64. Ankara: Kalkan Matbaacılık, 2013.
• Çerman, Osman Nuri. Modern Türkiye İçin Dinde Reform. İstanbul: İzgi Yayınları, 1956.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Demir, Şehmus. “Bilimsel Tefsir’in Tarihi Arka Planı”. Din Bilim ilişkisi: Tefsir Sempozyumu. ed. Mehmet Dağ. 60-80. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Demirci, Muhsin. Konulu Tefsire Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2010.
• Doğan, Mehmet Zeki - Güneş, Abdulbaki. “Tefsir Tarihine Kısa Bir Bakış”. 100.Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 2 (Haziran/2019), 47-66.
• Doğrul, Ömer Rıza. Kur’ân ve İslâm Üzerine. İstanbul: Ağaç Yayınları, 2006.
• Ebû Zeyd, Muhammed. el-Hidâye ve’l-irfân fî tefsîri’l-Kur’ân bi’l-Kur’ân. Mısır: Mustafa el-Bâbî el-Halefî, 1930.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı Meal ve Tefsir. İstanbul: İşaret Yayınları, 2015.
• Eşref Hacı Abdurrahman, Wan İbrahim Wan Ahmed, Nurayhan Ali. “Fî Zilâli’l-Kur’ân: Seyyid Kutub’un
• Çağdaş Kur’ân Tefsiri”. çev. İsmail Çalışkan, Eskiyeni Dergisi 22 (2011), 80-90.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-luga. thk. Muhammed Avvad Murʻib, Beyrut: Daru ihyai’t-türâsi’l-Arabî, 1421/2001.
• Fazlurrahman. İslâm ve Çağdaşlık. çev. Hayri Kırbaşoğlu. Ankara: Fecr Yayınları, 1990.
• Gazzâli, Muhammed. Kur’ân-ı Kerim’in Konulu Tefsiri, çev. Şahin Güven - Ekrem Demir, İstanbul: Ağaç Yayınları, 2005.
• Geylânî, Muhammed Seyyid. Zeylu’l-Milel ve’n-Nihal. Mısır: y.y., 1961.
• Görgün, Hilal. “Seyyid Kutub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/64-68. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Güven, Şahin. Çağdaş Tefsir Araştırmalarında Konulu Tefsir Metodu. İstanbul: y.y., 2001.
• Hemedânî, Ebü ‘l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî. Muʿcemü mekâyîsi’l-luga. thk. A. Muhammed Hârûn, b.y.: Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• Hicâzî, Muhammed. el-Vahdetü’l-Mevdûiyye fi’l-Kur’âni’l-Kerim. Kahire: Darü'l-kütübi'l-hadisiyye, 1970.
• Hûlî, Emîn. “Tefsir ve Tefsir’de Edebi Tefsir Metodu”. çev. Mevlüt Güngör. İslâmi Araştırmalar Dergisi 2/7 (1998), 103-114.
• Hûlî, Kur’ân Tefsiri’nde Yeni Bir Metod. çev. Mevlüt Güngör. İstanbul: Kur’ân Kitaplığı, 1995.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dârüt-Tûnusiyye li’n-neşr, 1404/1984.
• Kanık, İsa. “Tefsir Anlayışı ve Dinî Düşünce Yapısı Yönüyle Çağdaş Bir Kur’ân Mütefekkiri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51 (Aralık 2021), 37-62.
• Kara, İsmail. Din ile Modernleşme Arasında. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2003.
• Kevâkibî, Seyyid Abdurrahmân b. Ahmed b. Mes‘ûd. Ümmü’l-Kurâ, Mısır: y.y., ts.
• Kırca, Celal. Kur’ân’a Yönelişler. İstanbul: b.y.,1993.
• Kırca, Celal. Kur’ân-ı Kerim’de Fen Bilimleri. İstanbul: y.y.,1984.
• Koç, M. Akif – Albayrak, İsmail. Tefsire Akademik Yaklaşımlar-1. Ankara: Otto Yayınları, 7. Basım, 2013.
• Kotan, Şevket. Kur’ân ve Tarihselcilik. İstanbul: Beyan, 2001.
• Laroui, Abdullah. Tarihselcilik ve Gelenek. çev. Hasan Bacanlı, İstanbul: Vadi Yayınları, 1998.
• Merâğî, Abdullah Mustafa. Tefsîrü’l-Merâğî. Kahire: Mektebetü Mustafa Bâbâ el-Halebî, 1946.
• Merrâküşî, M. Sâlih. Tefkîru Muhammed Reşîd Rızâ’nın hilâli mecelleti’l-Menâr. Tunus: b.y., 1985.
• Mertoğlu, M. Suat. “Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/290-294. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Mertoğlu, Suvat. Osmanlıda II. Meşrutiyet Sonrası Modern Tefsir Anlayışı; Sırat-ı Müstakim. İstanbul: MÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Muslihiddin, Mustafa Muhammed. Hâşiyet-u Muhyiddin Şeyh Zâde. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1999.
• Orhan Atalay, 20.Yüzyıl Tefsir Akımı-İçtimâî Tefsir. İstanbul: Beyân Yayınları, 2004.
• Özlem, Doğan. Tarih Felsefesi. İstanbul: Ara Yayınları, 1992.
• Öztürk, Mahmut. “Mehmed Âkif’in İctimâî Tefsir Yorumları: Hakkın Sesleri Örneği”. 80 Yıl Sonra Mehmed Akif Ersoy Bilgi Şöleni. Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları, 2017.
• Özsoy, Ömer. Kur’ân ve Tarihsellik Yazıları. Ankara: Kitabiyat Yayınları. 2004.
• Paçacı, Mehmet. Kur’ân ve Tarihsellik Tartışması, ed. Abdülhamit Birışık. Bursa: KURAV, 1996.
• Parlatır, İsmail vd. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1998.
• Paret, Rudi. Kur’ân Üzerine Makaleler. çev. Ömer Özsoy. Ankara: Bilgi Vakfı Yayınları, 1995.
• Poole, Roos. Ahlâk ve Modernlik. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1993.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîru’l-Kur’âni’l-hakîm/Tefsiru’l-Menâr. Kahire: el-Heyetü’l-Mısriyye, 1990.
• Rûmî, Fehd b. Abdurrahman b. Süleyman. İtticâhâtu’t-tefsîr fî’l-karni’r-râbî’aşera. Riyad: Müessesetü’r-risâle, 1997.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. et-Tibyân fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: y.y.,1981.
• Sicistânî, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş’as b. İshâk el-Ezdî. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk., Muhammed Muhyiddîn Abdühamid. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye.
• Sofuoğlu, Mehmet. Tefsire Giriş. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Suyutî, Celâlüddin. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: y.y., 1987.
• Şallı, Ayşe. Modernlik, Gelenek ve Din İlişkisi: Bir Modernleşme Kuramı Eleştirisi İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens., Doktora Tezi, 2014.
• Şarkavî, İffet. Çağla Yüzleşmede Dini Düşünce. Çev. Orhan Atalay-Veysel Güllüce. Erzurum: Ekev Yayınevi, 2001.
• Şimşek, Sait. “Kültürel ve İctimaî Olayların Tefsir Hareketine Tesirleri”. Dünden Bugüne İslâm Dünyasında Zihniyet Değişiklikleri ve Çağdaşlaşma Problemleri Sempozyumu. 78-84. Bursa: Ensar Vakfı Yayınları, 1990.
• Şimşek, M. Sait. Günümüz Tefsir Problemleri. Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 7. Basım, 2004.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah bin Abdu’l-Muhsin et-Türkî Kâhire: Hicr, 2001.
• Turgut, Ali. Tefsir Usûlü ve Kaynakları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1991.
• Yakub, Tahir Mahmud Muhammed. Esbâbü’l-hata‘ fi’t-tefsîr. Dammâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1425/2003.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessîrûn. Mısır: Dâru’l-Hadis, 2005.
• Zürkânî, Muhammed Abdulazîm. Menâhilü’l-irfan fî ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Daru ihyâi’l- kütübi’l-Arabiyye, 1943.