Ortaokul Öğrencilerinin Umut Düzeylerini Arttırmaya Yönelik Bir Psikoeğitim Programının Etkililiğinin İncelenmesi

Yıl 2022, , 135 - 145, 31.12.2022

Nezir Ekinci , Rıdvan Yılmaz

https://doi.org/10.47770/ukmead.1176549

Öz

Bu araştırma, ortaokul öğrencilerinin umut düzeylerini arttırmaya yönelik hazırlanan umut temelli psiko-eğitim programını uygulamak ve bu programın etkililiğini sınamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Pozitif psikoloji temelli olarak hazırlanan bu programın öğrencilerin umut düzeyi üzerindeki etkisi incelenmiştir. Çalışma, Konya’da devlet okulunda 6. Sınıfta öğrenim gören toplam 24 öğrenci (12’si deney grubu, 12’si kontrol grubu) ile yürütülmüştür. Çalışmada Snyder ve arkadaşları (1997) tarafından geliştirilen, Atik ve Kemer (2009) tarafından Türkçeye uyarlaması yapılan “Çocuklarda Umut Ölçeği (ÇUÖ)” veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Umut temelli psiko-eğitim programı her bir oturum 50 dakika olarak 8 hafta boyunca deney grubuna uygulanmış ve programın etkililiği sınanmıştır. Kontrol grubu için ise herhangi bir müdahale yapılmamıştır. 8 hafta boyunca uygulanan bu programın sonunda deney grubunda Çocuklarda Umut Ölçeği puanlarında artış gözlemlenmiş ve programın etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Umut, Psiko-Eğitim Programı, Türkiye.

Kaynakça

• Akın, A., Hamedoğlu, M., Kaya, Ç. ve Sarıçam, H. (2013). Turkish version of the Employment Hope Scale: The validity and reliability study. IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal, 11(4), 56-68. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/255723007
• Akman, Y. ve Korkut, F. (1993). Umut Ölçeği Üzerine Bir Çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 193-202. Erişim adresi: http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1370-published.pdf
• Akos, P., & Kurz, M. S. (2016). Applying hope theory to support middle school transitions. Middle School Journal, 47(1), 13-18. https://doi.org/10.1080/00940771.2016.1059724
• Akpınar, Ş. (2013). Yetiştirme Yurdunda Kalan Erkek Ergenlere Uygulanan Yapılandırılmış Eğitimin Benlik Saygısı, Umutsuzluk Düzeyi ve İntihar Olasılığı Üzerine Etkisi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum.
• Amundson, N., Niles, S., Yoon, H. J., Smith, B., In, H., & Mills, L. (2013). Hopecentered career development for university/college students. Erişim adresi: http://ceric.ca/wpcontent/uploads/2012/10/CERIC_Hope-Centered-Career- Research-Final-Report.pdf
• Arnau, R. C., Rosen, D. H., Finch, J. F., Rhudy, J. L., & Fortunato, V. J. (2007). Longitudinal effects of hope on depression and anxiety: A latent variable analysis. Journal of Personality, 75(1), 1-21. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2006.00432.x
• Aspinwall, L. G., & Leaf, S. L. (2002). In search of the unique aspects of hope: Pinning our hopes on positive emotions, future-oriented thinking, hard times and other people. Psychological Inquiry, 13(4), 276-288. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1304_02
• Ataman, A. (2021). Umut Temelli Müdahale Programının Suriyeli Mülteci Çocukların Umut ve Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerine Etkisi. İbn Haldun Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Atik, G. ve Kemer, G. (2009). Çocuklarda umut ölçeği’nin psikometrik özellikleri: geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 8(2), 379-390. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr
• Authier, J. (1977). The Psychoeducation Model: Definition, contemporary roots and content. Canadian Journal of Counselling and Psychotherapy, 12(1),15-22. Erişim adresi: https://cjc-rcc.ucalgary.ca
• Bailey, T. C., Eng, W., Frisch, M. B., & Snyder, C. R. (2007) Hope and optimism as related to life satisfaction. The Journal of Positive Psychology, 2(3), 168-175. https://doi.org/10.1080/ 17439760701409546
• Bingöl, F. (4 Ekim 2018). -Asla pes etme- kısa animasyon film. Furkan Bingöl [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=jFBtpu3RJuk&t=63s&ab
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (3. baskı). Pegem A Yayıncılık.
• Carr, A. (2011). Positive Psychology: The science of happiness and human strength (2. baskı). Routledge.
• Ceylan, Y. S. (22 Mart 2017). Gülme krizi, kahkaha, gülmek bulaşıcıdır. Yavuz Selim Ceylan [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=5bCJEvTaEfE&ab
• Chang, E. C. (2003). A critical appraisal and extension of hope theory in middle-aged men and women: Is it important to distinguish agency and pathways components? Journal of Social and Clinical Psychology, 22, 121-43. https://doi.org/10.1521/jscp.22.2.121.22876
• Chang, E. C. (2017). Hope and hopelessness as predictors of suicide ideation in Hungarian college students. Death Studies, 41(7), 455-460. https://doi.org/10.1080/07481187.2017.1299255
• Curry, L. A., Snyder, C. R., Cook, D. L., Ruby, B. C., & Rehm, M. (1997). Role of hope in academic and sport achievement. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 1257–1267. https://doi.org/10.1037/0022-3514.73.6.1257
• Dağcı, A. (2014). Pozitif Psikoloji Bağlamında Umudun Dindarlıkla İlişkisi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Du, H., King, R. B., & Chu, S. K. W. (2016). Hope, social support and depression among Hong Kong youth: Personal and relational self-esteem as mediators. Psychology, Health & Medicine, 21(8), 926-931. https://doi.org/10.1080/13548506.2015.1127397
• Dursun, A. ve Özkan, M. (2019). Ergenlerin gelecek kaygıları ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkide yaşam doyumunun aracı rolü. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 3(5), 23-37. https://doi.org/10.31461/ybpd.508996
• Eker, H. (2017). Affetme Esnekliği Kazandırma Amaçlı Bilişsel Davranışçı Yönelimli Grupla Psikolojik Danışma Uygulamasının Ergenlerdeki Umutsuzluk Üzerindeki Etkisi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Sakarya.
• Genç, H. (2021). 8.Sınıf Öğrencilerine Yönelik Grup Rehberliği Programının Psikolojik İyi Oluş ve Umut Düzeylerine Etkisi: Çevrimiçi Bir Uygulama. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Malatya.
• Gizir, C. A. (2005). Orta Doğu Teknik Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin problemleri üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 196-213. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17391/181761
• Gustafsson, H., Hassmén, P. ve Podlog, L. (2010). Exploring the relationship between hope and burnout in competitive sport. Journal of Sports Sciences, 28(14), 1495-1504. https://doi.org/10.1080/02640414.2010.521943
• Hirschi, A. (2009). Career adaptability development in adolescence: Multiple predictors and effect on sense of power and life satisfaction. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 145-155. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2009.01.002
• Kardaş, F., Cam, Z. ve Eşkisu, M. (2019). Gratitude, hope, optimism and life satisfaction as predictors of psychological well-being. Eurasian Journal of Educational Research, 82, 81-100. https://doi.org/10.14689/ejer.2019.82.5
• Kemer G. ve Atik G. (2005, Eylül, 21-23). Kırsal kesimde ve kent merkezinde okuyan lise öğrencilerinin umut düzeylerinin aileden algılanan sosyal destek düzeyine göre karşılaştırılması. 8. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İstanbul, Türkiye.
• Konuk, M. (2020). Umut Odaklı Kariyer Gelişimi Modeline Dayalı Psikoeğitim Programının Üniversite Öğrencilerinin Umut Ve Kariyer Geleceği Düzeylerine Etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Lopez, S. J., Pedrotti, J. T., & Snyder, C. R. (2007). Positive Psychology: the scientific and practical explorations of human strengths. Sage Publications.
• Lopez, S. J., & Snyder, C. R. (2011). The Oxford handbook of positive psychology (2. baskı). Oxford University Press.
• Marques, S. C., Lopez, S. J. ve Pais-Ribeiro, J. L. (2011). “Building Hope for the Future”: A Program to Foster Strengths in Middle-School Students. Journal of Happiness Studies, 12(1), 139-152. https://doi.org/10.1007/s10902-009-9180-3
• McDermott, D., Hastings, S., Gariglietti, K., Callahan, B., Gingerich, K. ve Diamond, K. (1997). A Cross-Cultural Investigation of Hope in Children and Adolescents.
• McWhirter, E. H. (1997). Perceived barriers to education and career: Ethnic and gender differences. Journal of Vocational Behavior, 50, 124-140. https://doi.org/10.1006/jvbe.1995.1536
• Moulden, H. M. ve Marshall, W. L. (2005). Hope in the treatment of sexual offenders: The potential application of hope theory. Psychology, Crime & Law, 11(3), 329- 342. https://doi.org/10.1080/10683160512331316361
• Patton, W., Creed, P. A. ve Watson, M. (2003). Perceived work related and non-work related barriers in the career development of australian and south african adolescents. Australian Journal of Psychology, 55(2), 74-82. https://doi.org/10.1080/00049530412331312924
• Peseschkian, N. (1980). Positive family therapy. Springer.
• Sağkal, A. S. ve Türnüklü, A. (2017). Barış eğitimi programının lise öğrencilerinin öznel iyi oluş ve umut düzeyleri üzerindeki etkileri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(47), 69-85. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/631367
• Santrock, J. W. (2014). Ergenlik (D. M. Siyez, Çev.; 14. baskı). Nobel Yayıncılık.
• Sarı, T. ve Tunç, E. (2016). Üniversite öğrencilerinde umudun yordayıcısı olarak psikolojik iyi olma. International Journal of Social Science, 45, 291-302. https://doi.org/10.9761/JASSS3389
• Seligman, M. P. ve Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1), 5-14. https://doi.org 10.1037/0003-066X.55.1.5
• Shorey, H. S., Little, T. D., Snyder, C. R., Kluck B., & Robitschek, C. (2007). Hope and personal growth initiative: A comparison of positive, future-oriented constructs. Personality and Individual Differences, 43, 1917-26. Erişim adresi: https://www.academia.edu/16494062/Hope_and_personal_growth_initiative_A_comparison_of_positive_future_oriented_constructs
• Snyder, C. R. (2000). Handbook of hope. Academic Press.
• Snyder, C. R. (2000a). Hypothesis: there is hope. In C.R. Snyder (Ed.), Handbook of hope theory, measures and applications (3-18). Academic Press.
• Snyder, C. R. (2000b). Genesis: the birth and growth of hope. In C.R. Snyder (Ed.), Handbook of hope: Theory, measures and applications. (5-36). Academic Press.
• Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249–275. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1304_01
• Snyder, C. R. (2005). Teaching: The lessons of hope. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(1), 72-84. https://doi.org/10.1521/jscp.24.1.72.59169
• Snyder, C. R., Cheavens, J. Ve Sympson, S. C. (1997). Hope: an individual motive for social commerce. Group Dynamics: Theory, Research and Practice, 1(2), 107-118. https://doi.org/10.1037/1089-2699.1.2.107
• Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., Sigmon, S. T., Yoshinobu, L., Gibb, J., Langelle, C. ve Harney, P. (1991). The will and the ways: Development and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60(4), 570-585. https://doi.org/10.1037/0022-3514.60.4.570
• Snyder, C. R., Hoza, B., Pelham, W. E., Rapoff, M., Ware, L., Danovsky, M., Highberger, L., Rubinstein, H. ve Stahl, K. J. (1997). The development and validation of the Children’s Hope Scale. Journal of Pediatric Psychology, 22(3), 399-421. https://doi.org/10.1093/jpepsy/22.3.399
• Snyder, C. R., Ilardi, S. S. ve Cheavens, J., Michael, S. T., Yamhure, L., & Sympson, S. (2000). The role of hope in cognitive behavior therapies. Cognitive Therapy and Research, 24, 747-762. https://doi.org/10.1023/A:1005547730153
• Snyder, C. R., Lopez, S. J., Shorey, H. S., Rand, K. L. ve Feldman, D. B. (2003). Hope theory, measurements, and application to school pychology. School Psychology Quarterly, 18(2), 122-139. https://doi.org/10.1521/scpq.18.2.122.21854
• Şen-Baz, D. (2019). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunu yordamada kariyer kararı öz-yeterliği ve umudun rolünün incelenmesi. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(2), 144-165. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kpdd/issue/51379/623038
• Tarhan, S. (2012). Umudun Öz-Yeterlik Algılanan Sosyal Destek ve Kişilik Özelliklerinden Yordanması. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Tarhan, S. ve Bacanlı, H. (2016). İlkokuldan üniversiteye umut kavramının tanımlanması üzerine nitel bir çalışma. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi. Journal of Qualitative Research in Education, 4(2), 86-112. Erişim adresi: https:// www.enadonline.com
• Tetley, J. (2010). An Investigation of self-authorship, hope, and meaning in life among second-year college students [Doctoral dissertation, University of California].
• Tosun, Y. (10 Ocak 2019). “Azimle çalışmak ve başarı” konulu kısa film. Yasin Tosun [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=_jgE_Z-E80s&t=40s&ab
• Türküm, A. S., Kızıltaş, A. ve Sarıyer, A. (2004). Anadolu Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezinin Hedef kitlesinin psikolojik ihtiyaçlarına ilişkin bir ön çalışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(21), 15-27. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tpdrd/issue/21441/229625
• Üngüren, E. ve Ehtiyar, R. (2009). Türk ve Alman öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin karşılaştırılması ve umutsuzluk düzeylerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi: Turizm eğitimi alan öğrenciler üzerinde bir araştırma. Journal of Yasar University, 4(14), 2093-2127. Erişim adresi: https://journal.yasar.edu.tr
• Wong, S. S. ve Lim, T. (2009). Hope versus optimism in Singaporean adolescents: Contributions to depression and life satisfaction. Personality and Individual Differences, 46(5), 648-652. https://doi.org/10.1016/j.paid.2009.01.009
• Wrobleski, K. K. ve Snyder, C. R. (2005). Hopeful thinking in older aduls: Back to the future. Experimental Aging Research, 31, 217-233. https://doi.org/10.1080/03610730590915452
• Yerlikaya, İ. (2006). Bilişsel-Davranışçı Yaklaşıma ve Hobi Terapiye Dayalı Umut Eğitimi Programlarının İlköğretim Öğrencilerinin Umutsuzluk Düzeyine Etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Yıldız, D. A. (Ed.) (2016). Pozitif Psikoloji bağlamında umut: Hedefe giden yolda sınırları aşmak. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2017). Ortaokul Öğrencilerinin Akademik Başarılarının Yordanmasında Umut Ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yoon, H. J., In, H., Niles, S. G., Amundson, N. E., Smith, B. A. ve Mills, L. (2015). The effects of hope on student engagement, academic performance, and vocational ıdentity. The Canadian Journal of Career Development/Revue Canadienne de Développement de Carrière, 14(1), 34-45. Retrieved from https://www.crossroadsconsultinginc.com/uploads/3/9/8/2/39823493/yoon_et_al._-_2015_-_the_effects_of_hope_on_student_engagement_academi.pdf
• Zournazi, M. (2004). Umut değişim için yeni felsefeler (U. Abacı, Çev.). Literatür.