30 Yılın Ardından Karabağ’ı Okumak: Arabuluculuk Faaliyetlerinden 2020 Savaşı’na

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 561 - 593, 27.12.2021

Ahmet Yavuz Gürler Aynura Baghırova

Öz

Karabağ Sorunu, Sovyetler Birliğinin dağılmasından günümüze kadar devam eden sorunlardandır. Bu sorun, Güney Kafkasya’daki komşular arasında ortaya çıkmıştır. Ermenistan ve Azerbaycan’ın arasındaki bu durum toprak iddiaları ve çeşitli soykırımı içeren eylemleri sorunu oluşturmuştur. Sorunun çözümüne dair çeşitli uluslararası temaslar yapılmıştır. Ama girişimlere rağmen sorun çözülememiştir. Ortada geçici bir ateşkes sağlanmıştır. Bu süreç haliyle bölge ve dünya gündeminde üst sıralarında yer alan olay haline gelmiştir. 2020’de var olan ateşkesin yine ihlaliyle sorunun savaşa evirilmiştir. Ayrıca Azerbaycan’ın üstünlüğü ile yeni ateşkes oluşturulmuştur. Çalışmanın genel hatlarında sorunun ortaya çıkışı, süreçteki temaslar ve son durum irdelenmiştir. Bu çatışmada geleceğe bir perspektif sunulmaya da çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Ermenistan, Karabağ Savaşı, Türkiye, Rusya

Reading Karabakh After 30 Years: From Mediation Activities to the 2020 War

Öz

The Karabakh Problem is one of the ongoing problems since the collapse of the Soviet Union. This problem arose among neighbors in the South Caucasus. This situation between Armenia and Azerbaijan has created the problem of territorial claims and actions involving various genocides. Various international contacts have been made regarding the solution of the problem. But despite attempts, the problem could not be solved. A temporary ceasefire has been established in the middle. This process has naturally become an event that is at the top of the regional and world agenda. With the violation of the ceasefire that existed in 2020, the problem has turned into war. In addition, a new ceasefire was established with the superiority of Azerbaijan. In the general lines of the study, the emergence of the problem, the contacts in the process and the last situation were examined. In this conflict, a perspective for the future will also be attempted.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Armenia, Karabakh War, Russia, Turkey

Kaynakça

• ABİLOV, Shamkhal, “OSCE Minsk Group: Proposals and Failure, the View from Azerbaijan”, Insight Turkey, Vol. 20, No.1, 2018.
• Al Jazeera Türk, “Dağlık Karabağ’da Çözüm Girişimleri: AGİT Minsk Grubu’nun Müzakere Çıkmazı”, 23 Ekim 2012, http://www.aljazeera.com.tr/haber-analiz/daglik-karabagda-cozum-girisimleri-agit-minsk-grubunun-muzakere-cikmazi, (Erişim Tarihi: 02.02.2021).
• Amerikanın Sesi, “Ermenistan Başbakanı’ndan Seferberlik Çağrısı”, https://www.amerikaninsesi.com/a/azerbaycan-ve-ermenistandan-sivil-bolgelere-saldiri-iddiasi/5609413.html, (Erişim Tarihi: 05.10.2020).
• ASLANLI, Araz (2013). Yeni Küresel Mücadelede Kafkasya ve Karabağ Sorunu, 2013, Ekoavrasya Yayınları: Ankara.
• BAGHİROVA, Aynura, “Ateşkes İhlallerine Yanıt: Azerbaycan’ın Haklı İlerleyişi”, Politika Enstitüsü, http://politikaenstitusu.com/2020/09/28/ateskes-ihlallerine-yanit-azerbaycanin-hakli-ilerleyisi/, (Erişim Tarihi: 28.09.2020).
• BAGHİROVA, Aynura, “Askeri Zaferin Diplomasiye Yansıması: 10 Kasım 2020 Antlaşması”, Politika Enstitüsü, http://politikaenstitusu.com/2020/11/11/askeri-zaferin-diplomasiye-yansimasi-10-kasim-2020-antlasmasi/, (Erişim Tarihi: 11.11.2020).
• BAŞARAN Doğacan ve Betül Karagöz Yerdelen, “İran’ın Dağlık Karabağ Politikası”, III. Hocalı Sempozyumu E-Kitabı, Der. Betül Karagöz Yerdelen, Giresun Üniversitesi, Giresun, 2019, s.207-220.
• BBC News, “Azerbaijan general among troops killed in Armenia border clash”, (https://www.bbc.com/news/world-europe-53402476), (Erişim Tarihi: 14.07.2020).
• Bishkek Protocol, “Document Retrieval”, United Nations Peacemaker, 5 Mayıs 1994, (https://peacemaker.un.org/armeniaazerbaijan-bishkekprotocol94).
• BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının 822 saylı Qətnaməsi, http://idp.gov.az/az/law/84/parent/15, (Erişim Tarihi: 13.09.2020).
• BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının 853 saylı Qətnaməsi, http://idp.gov.az/az/law/85/parent/15, (Erişim Tarihi: 13.09.2020).
• BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının 874 saylı Qətnaməsi, http://idp.gov.az/az/law/86/parent/15, (Erişim Tarihi: 13.09.2020).
• BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının 884 saylı Qətnaməsi, http://idp.gov.az/az/law/87/parent/15, (Erişim Tarihi: 13.09.2020).
• 'BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının Dağlıq Qarabağa dair 874 və 884-cü qətnamələri', 11 iyul 2013, Ses Qazeti, (02.08.2020).
• BOZKUŞ, Yıldız Deveci, “Dağlık Karabağ Sorununda Büyük Güçler ve Politikaları”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi SBARD, Yıl 14, Sayı 28, 2016, 2, Güz.
• CARLEY, Patricia. “Nagorno-Karabakh Searching for a Solution/A United States Institute of Peace Roundtable Report”, Peaceworks, United States Institute of Peace, 1998, no.25, (https://www.usip.org/sites/default/files/PW25-Nagorno-Karabakh.PDF).
• CORNELL, Svante E. ‘Undeclared War: The Nagorno-Karabakh Conflict Reconsiered’, Journal of South Asian and Middle Eastern Studies Vol.XX, No.4, Summer, 1997, (https://isdp.eu/content/uploads/images/stories/isdp-main-pdf/1997_cornell_undeclared-war.pdf).
• Diken, “Türkiye ve Rusya’nın Dağlık Karabağ’daki ‘ortak merkez’i için mutabakat”, 01.12.2020, (http://www.diken.com.tr/turkiye-rusyanin-daglik-karabagdaki-ortak-merkezi-icin-mutabakat/).
• Doğru Haber, “Azerbaijan: At least 7 civilians killed in Armenian missile attack on Ganja”, https://dogruhaber.com.tr/haber/698442-azerbaijan-at-least-7-civilians-killed-in-armenian-missile-attack-on-ganja/, (Erişim Tarihi: 11.10.2020).
• "Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ Münaqişəsi", Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi, http://www.justice.gov.az/categories/22, (Erişim Tarihi: 29.10.2020) (Ermenistan- Azerbaycan Dağlık Karabağ Sorunu, Azerbaycan Cumhuriyeti Adliye Bakanlığı)
• Ermeni Haber Ajansı, “Nikol Paşinyan Karabağ’da halka seslendi: Artsakh Ermenistan’dır ve nokta”, 6 Ağustos 2019, https://www.ermenihaber.am/tr/news/2019/08/06/Nikol-Pa%C5%9Finyan-Karaba%C4%9F-Ermenistan/161357, (Erişim Tarihi: 09.01.2021).
• GÜRBÜZ, Vedat. “Dağlık Karabağ Sorunu ve Azerbaycan Politikaları 1988-1994”, ERAREN (Ermeni Araştırmaları Enstitüsü), Sayı 10, Yaz, 2003, http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=60.
• GÜRLER, Ahmet Yavuz “Uluslararası Hukuk Bağlamında Hocalı Soykırımı”, 25. Yılında Hocalı Soykırımı E-Kitabı, KARASAM, Giresun, 2017.
• Haberler, “Ermenistan’da Paşinyan’ı protesto etmek isteyen parti liderleri ve milletvekilleri gösteriler başlamadan gözaltına alındı”, https://www.haberler.com/son-dakika-haberi-ermenistan-da-muhalefetin-mitingi-baslamadan-13729072-haberi/, (Erişim Tarihi: 11.11.2020).
• Haber Ne Diyor? “Paşinyan: Dağlık Karabağ bizimdir, soykırımı önleyin!”, https://www.habernediyor.com/gundem/soykirimi-durdurun-daglik-karabag-ermenistan-indir-h47701.html, (Erişim Tarihi: 19.10.2020).
• Haber 7, “Putin’den Paşinyan’ı üzecek Dağlık Karabağ açıklaması! Azerbaycan-Ermenistan savaşı kızıştı”, https://www.haber7.com/dunya/haber/3021372-putinden-pasinyani-uzecek-daglik-karabag-aciklamasi-azerbaycan-ermenistan-savasi-kizisti, (Erişim Tarihi: 07.10.2020).
• HACIOĞLU, Nerdun, “Putin: Orası Ermenistan toprağı değil”, Hürriyet Gazetesi, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/putin-orasi-ermenistan-topragi-degil-41630585, (Erişim Tarihi: 08.10.2020).
• İSMAİLOV, Famil, “Dağlık Karabağ: Rusya’nın bölgeye barış gücü göndermesi ne anlama geliyor?” BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54903568, (Erişim Tarihi: 11.11.2020).
• JAROSİEWİCZ, Aleksandra ve Maciej Falkowski, “The four-day war in Nagorno-Karabakh”, Analyses, Centre For Eastern Studies https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/analyses/2016-04-06/four-day-war-nagorno-karabakh, (Erişim Tarihi: 09.09.2020).
• KRUECİC, Petar. “The New Great Game: Rivalry of Geosrategies and Geoeconomies in Central Asia”, Hrvatski Geografski Glasnik, 72/1, 2010.
• KRÜGER, Heiko, The Nagorno-Karabakh Conflict-A Legal Analysis, Springer: Berlin, 2010.
• MEREZHKO, Oleksandr. The Problem of Nagorno-Karabakh and International Law, Dmitry Burago, Publishing house, 2014.
• ÖZYILMAZ, Emine Vildan. “Geçmişten Günümüze Dağlık Karabağ”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 /2, 2013.
• Qırım Haber Ajansı, “Şairler, Sanatkarlar Beldesi Şuşa: Tarihteki Yeri, Stratejik Önemi”, https://qha.com.tr/haberler/28-yilin-ardindan-ermeni-isgalinden-kurtarilan-susa-neden-onemli/273743/, (Erişim Tarihi: 08.11.2020).
• Qırım Haber Ajansı, “Şuşa Ermeni İşgaliden Kurtuldu”, https://qha.com.tr/haberler/susa-ermenistan-isgalinden-kurtuldu/273535/, (Erişim Tarihi: 08.11.2020).
• RAMAZANOV, Gündüz (2016). Dağlık Karabağ Sorunu Açısından İnsan Haklarının Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• REHİMOV, Ruslan, “Azerbaycan’ın Mimarı Haydar Aliyev” Anadolu Ajansı, 12 Aralık 2009, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/azerbaycanin-mimari-haydar-aliyev/1671388, (Erişim Tarihi: 02.02.2021).
• REHİMOV, Ruslan, “Bishkek Protocol of 1994 never saw light of day”, Anadolu Agency, (https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/bishkek-protocol-of-1994-never-saw-light-of-day/1838430), (Erişim Tarihi: 12.05.2020).
• SAMAR, Kamuran, “Dağlık Karabağ ateşkesi ne anlama geliyor? Türkiye müzakerelerin dışında mı bırakıldı?”, Euronews Türkçe, https://tr.euronews.com/2020/10/10/daglik-karabagda-varilan-ateskes-anlasmas-ne-anlama-geliyor-turkiye-neden-masada-yok (Erişim Tarihi: 11.10.2020).
• SARIAHMETOĞLU, Nesrin (2016). “Karabağ Sorununun Çözüm Sürecinde Türkiye ve Rusya”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 2.
• SÖKER, Çağlar (2017). “Dağlık Karabağ Sorunu’nun Çatışmayı Çözme Perspektifinden İncelenmesi”, KAÜİİBFD 8(16).
• Sözcü Gazetesi, “Erdoğan’dan Azerbaycan’a destek: Türkiye bütün imkanları kullanmaya kararlıdır”, https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/erdogandan-azerbaycana-destek-turkiye-butun-imkanlari-kullanmaya- kararlidir-6067981/, (Erişim Tarihi: 05.10.2020).
• TASS-Russian News Agency, “Meeting of Russian, Armenian, Azerbaijani foreign ministers begins in Moscow”, https://tass.com/world/1210577, (Erişim Tarihi: 09.10.2020).
• UN Security Council, “Resolution 853”, 29.07.1993, http://unscr.com/en/resolutions/doc/853, (Erişim Tarihi: 03.02.2020).
• US Department of State, “1993 UN Security Council Resolutions on Nagorno-Karabakh”, (https://2001-2009.state.gov/p/eur/rls/or/13508.htm).
• UZER, Umut. “Bölgesel Güvenlik Bağlamında Dağlık Karabağ Sorununun Dünya Siyasetindeki Yeri”, Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, 2017.
• VELİYEV, Cavid, “Ermenistan’ın Türkiye-Rusya” Planı Ortaya Çıktı, Aydınlık Gazetesi, https://www.aydinlik.com.tr/haber/ermenistan-in-turkiye-rusya-plani-ortaya-cikti-213732-2, (Erişim Tarihi: 24.09.2020).
• YALÇINKAYA, Alaeddin. Kafkasya’da Siyasi Gelişmeler, Lalezar Kitabevi, Ankara 2006.
• YILMAZ, Reha “Azerbaycan Dış Siyasetinde Bağımsızlık Sonrası Yıllar ve Karabağ Problemi”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. S. 2, 2010, s.69-93.
• Ильгар Маммадов, Тофик Мусаев, “Армяно-Азербайджанский Конфликт: История, Право, Посредничество”, Тула, 2006 (Ilgar Mammadov, Tofik Musayev, “Ermeni-Azerbaycan Çatışması: Tarih, Hukuk, Arabuluculuk”, Tula, 2006.
• Ивлиан Хаиндрава,"Карабах И Абхазия: Динамика Неурегулирования", Https://Www.Ca-C.Org/Journal/2002/Journal_Rus/Cac-01/10.Hainru.Shtml, (Erişim Tarihi: 29.10.2020). (Ivlian Khaindrava, "Karabağ ve Abhazya: Düzenlenememe Dinamikleri”)
• Лаша Чантуридзе, “Глобализация Региональных Конфликтов: Будущая Война За Нагорный Карабах”, Центральная Азия И Кавказ, 6(66), 2009. (Lasha Chanturidze, “Bölgesel Çatışmaların Küreselleşmesi: Dağlık Karabağ’da Gelecek Savaş”, Orta Asya ve Kafkasya, 6 (66), 2009.