İran'daki Türkçülük Akımları ve Bu Akımların İran'daki Etkileri

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 594 - 633, 27.12.2021

Bülent Erdil

Öz

İran, jeopolitik konumu itibariyle Türkistan’la Orta Doğu ve Avrupa arasında köprü görevi görmektedir. Bu bakımdan günümüzde İran olarak adlandırılan bu coğrafya, yüzyıllar boyunca Türkistan’dan batıya göçen Türkler’in geçiş yolu olarak kullanılmıştır. Türkler, İran coğrafyasını kullanırken, buraya da yerleşmişlerdir. Bu topraklarda birçok Türk devleti de kurmuşlardır. Günümüzde bu topraklarda İran İslam Cumhuriyeti olarak bulunan ülke, çok etnikli yapıya sahip bir devlettir. İran’da varlığını sürdürmekte olan etnik topluluklar Türkler ve Farslar başta olmak üzere Araplar, Kürtler, Beluçlar, Gilani ve Mazenderaniler’dir. İran devletinin 1925-1979 arasında uyguladığı tüm etniklerin tek bir millet olarak “İranlılık” çatısı ve 1979 İslam Devrimi ile birlikte “İslamin Şii yorumu” ve “Farslılık” altında birleştirme fikri ve baskısı İran’da varlığını sürdüren Türkler de dahil olmak üzere bütün etnik toplulukları rahatsız etmiştir. Bu baskıcı uygulamalar, ülkenin en büyük topluluğu olan Türkler tarafından çoğu zaman protestolara neden olmuştur. Günümüzde, Türkler arasında milliyetçilik hareketleri artarak devam etmektedir. Bu hareketlerin merkezi, bölgenin en önemli Türk kenti olan Tebriz’dir. Bu kentteki kültürel ve sosyal gelişmeler, milliyetçilik hareketlerini de etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

İran, Kültür, Türkler, Azınlık, Güney Azerbaycan

Kaynakça

• ŞEHRAM, Ahur, İran’da Yasayan Kaşkay Türklerinin Sosyo-Kültürel Yapısı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2006.
• TAPPER, Richard L., “Şahsevenler”, İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2010.