ÇOCUK EDEBİYATI KİTAPLARINDA BİRLEŞİK SÖZCÜK GÖRÜNÜMLERİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 609 - 630, 31.05.2022

İlker Aydın , Selennur Yıldız

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1093995

Öz

Çocuk öğrenmek isteyen canlı bir varlıktır. Farklı yaş gruplarına mensup çocuklar ulaşamadığı, göremediği, dokunamadığı nesnelere kitaplar aracılığıyla ulaşır. Kitaplar çocuğun dilsel, sosyal, kültürel alanlarda gelişmesine, iletişim kurma yolundaki becerisine katkı sağlar. Okuduğu kitaplardaki hayal dünyasını dış dünyayla birleştirip ifade etmek isteyen çocuk, bunu okuduğu kitaplardaki sözcük ya da sözcük birleşiklerini kullanarak gerçekleştirir. Yapısalcı bir yaklaşımla gerçekleştirilen araştırmanın amacı, çocuk kitaplarında geçen birleşik yapılı sözcüklerin belirlenmesidir. Araştırma, nitel araştırma yöntemiyle yapılandırılmıştır. Araştırmanın verilerini Bilgin Adalı’nın Zaman Bisikleti 1, Sevim Ak’ın Lodos Yolcuları, Mustafa Kutlu’nun Yıldız Tozu, Cemil Kavukçu’nun Bir Öykü Yazalım Mı?, Tarık Dursun’un Kırmızı Otobüs kitapları oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanması belgesel tarama ile gerçekleştirilmiştir. İncelenen kitaplardaki birleşik yapılı kelimeler belirlenip tablolara aktarılmış ve yorumlanmıştır. İncelenen 5 kitapta 642 birleşik fiil, 371 birleşik ad, 142 birleşik zarf, 84 birleşik sıfat, 9 birleşik zamir, 9 birleşik ünlem ve 7 birleşik bağlaç olmak üzere toplam 1264 sözcük tespit edilmiştir. Bu durum birleşik fiil, birleşik ad ve birleşik zarf için yeterli, diğer birleşik türler için yetersiz olarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, birleşik sözcük, söz varlığı

COMPOUND WORD VİEWS İN CHİLDREN’S LİTERATURE BOOKS

Öz

A child is a living being who wants to learn. Children of different age groups reach the objects they cannot reach, see or touch through books. Books contribute to the development of the child in linguistic, social and cultural areas and to his ability to communicate. The child, who wants to combine the world of imagination in the books he reads with the outside world, does this by using the word types and idioms in the sentences in the books he reads. The aim of the research is to determine how these word types and idioms come together with more than one word and form a compound structure in children’s books, in order to determine their formation forms. The research was structured with the qualitative research method. The data of the research were obtained from Bilgin Adalı’s book named Zaman Bisikleti 1, Sevim Ak’s book named Lodos Yolcuları, Mustafa Kutlu’s book named Yıldız Tozu, Cemil Kavukçu’s book Bir Öykü Yazalım Mı? and Tarık Dursun’s book named Kırbızı Otobüs. The collection of research data was carried out by documentary scanning. Compound words in the examined books were determined, transferred to tables and interpreted. A total of 1264 words, including 642 compound verbs, 371 compound nouns, 142 compound adverbs, 84 compound adjectives, 9 compound pronouns, 9 compound exclamation and 7 compound conjunctions, were identified in the 5 books examined. This situation was interpreted as sufficient for compound verb, compound noun and compound adverb, but insufficient for other compound words.

Anahtar Kelimeler

Children’s literature, compound word, vocabulary.

Kaynakça

• Adalı, B. (2019). Zaman bisikleti. İstanbul: Can Çocuk Yayınları
• Ak, S. (2021). Lodos yolcuları. İstanbul: Can Çocuk Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1978). Atasözleri ve deyimler sözlüğü I-II. Ankara: TDK Yayınları.
• Aktaş, E. (2016). Okuma eğitimi açısından Sevim Ak’ın çocuk öykülerinde söz varlığı. Milli Eğitim Dergisi, 210, 539-562.
• Anaz, Z. (2018). Mavisel Yener’in çocuk edebiyatı yapıtlarının dil özellikleri, söz varlığı, anlatım teknikleri ve dış yapı özellikleri bakımından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı, Hatay.
• Arpağ, M. (2016). İlköğretim ikinci kademe 7. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinin sözcük türleri bakımından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı, Sakarya.
• Demir, N. (2018). Türkçe sözcük bilgisi. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Demirbüken, S. (2011). İlköğretim I. kademe 5. sınıf Türkçe ders kitabının sözcük türleri bakımından incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı, Ankara.
• Demirci, K. (2017). Kelime bilgisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Dursun, T. (2021). Kırmızı otobüs. İstanbul: Can Çocuk Yayınları.
• Eker, S. (2017). Çağdaş Türk dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ergin, M. (2000). Türk Dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım Yayın.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hengirmen, M. (2009). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü, Ankara: Engin Yayınevi
• Kahraman, T. (2011). Sözcüklerin yapılarına göre türleri içinde yapı belirtme öbeklerinin yeri, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(3), 949-961.
• Karahan, L. (2018). Türkçede söz dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kavukçu, C. (2016). Bir öykü yazalım Mı? İstanbul: Can Çocuk Yayınları.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Korkmaz, Z. (2017). Türkiye Türkçesi grameri. Şekil bilgisi. Ankara: TDK.
• Kutlu, M. (2020). Yıldız tozu. İstanbul: Erdem Çocuk Yayınları.
• Özbaşı, S. (2020). Zeynep Cemali’nin romanlarındaki atasözü ve deyimlerin incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 4 (1), 1-14.
• Özkırımlı, A. (2007). Dil ve anlatım. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sevim, O. (2018). Türk dili I. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis. https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP%20InBrief%2013%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.