SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞI: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 4, 1006 - 1025

Azimenur Ayaz , A. Banu Barış

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1572348

Öz

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte sosyal medya kullanımı gün geçtikçe artmakta ve bu artışın nedenleri, etkileri ve sonuçları araştırmalara konu olmaktadır. Bu çalışmada sosyal medya bağımlılığına neden olan etkenler dikkate alınarak üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıklarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, üniversite öğrencilerinin yaşları, cinsiyetleri, eğitim düzeyleri, ailelerinin aylık gelirleri, sosyal medya uygulamalarına hangi cihazdan eriştikleri, sosyal medyayı ne kadar zamandır kullandıkları ve günlük kullanım süreleri ile sosyal medya bağımlılığı arasındaki ilişki değerlendirilmeye çalışılmıştır. Evrenini üniversite öğrencilerinin oluşturduğu araştırmanın örneklemini 412’si kadın, 150’si erkek öğrenci olmak üzere toplam 562 öğrenci oluşturmaktadır. Katılımcılar kolayda örnekleme tekniği ile belirlenmiş, ölçme araçları olarak “Demografik Bilgi Formu”, “Sosyal Medya Kullanımı Bilgi Formu” ve “Bergen Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen veriler, t testi, tek yönlü ANOVA ve varyans analizleri ile çözümlenmiştir. Ortalama puanların karşılaştırılması için Tamhane’s T2 ve Hochberg’s GT2 çoklu karşılaştırma testleri (post-hoc) yapılmıştır. Verilerin analizi sonucunda kadın öğrencilerin erkek öğrencilere oranla sosyal medyaya daha fazla bağımlı oldukları, sosyal medyanın kullanım yılı ve günlük kullanım süresi arttıkça sosyal medyaya bağımlılığın arttığı görülmüştür. Buna karşın, katılımcıların eğitim düzeyi, ailelerinin aylık geliri ve sosyal medyaya eriştikleri cihaz ile sosyal medyaya bağımlı olma durumu arasında anlamlı ilişkiler bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya Kullanımı, Sosyal Medya Bağımlılığı, Sosyo-demografik Değişkenler, Dijital İletişim Araçları, Üniversite Öğrencileri.

SOCIAL MEDIA ADDICTION: A STUDY ON UNIVERSITY STUDENTS

Öz

With the advancement of technology, social media usage has been increasing, prompting research into its causes, effects, and outcomes. This study examines social media addiction among university students by considering factors such as age, gender, education level, family income, devices used to access social media, duration of use, and daily usage time. The study sample consists of 562 university students, including 412 females and 150 males, selected using the convenience sampling technique. Data were collected using the “Demographic Information Form”, “Social Media Usage Information Form”, and the “Bergen Social Media Addiction Scale”. The data were analyzed using t-tests, one-way ANOVA, and variance analysis, with Tamhane’s T2 and Hochberg’s GT2 post-hoc tests conducted for multiple comparisons of mean scores. The results revealed that female students were more addicted to social media than male students. Additionally, social media addiction increased with longer years of use and higher daily usage times. However, no significant relationships were found between social media addiction and participants’ education level, their families’ monthly income, or the devices they used to access social media.

Anahtar Kelimeler

Social Media Usage, Social Media Addiction, Socio-demographic Variables, Digital Communication Tools, University Students.

Kaynakça

• Akar, E. (2010). Sanal toplulukların bir türü olarak sosyal ağ siteleri-bir pazarlama iletişimi kanalı olarak işleyişi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 107-122.
• Akkök, İ. C. (2022). Sosyal medya bağımlılığı ile sosyal medya haberlerine güven arasındaki ilişki: Cinsiyetin düzenleyici rolü (Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi). Erzurum, Türkiye.
• Aktan, E. (2018). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 405-421. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.379886
• Akyol, M., Kuruca, Y. (2015). Sinema filmlerinin pazarlanmasında sosyal medyanın kullanımı. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 6(1), 64-92.
• Alioğlu, N. (2016). Duygusal tatmin aracı olarak sosyal medya kullanımı üzerine bir alan araştırması. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 1-27. https://doi.org/10.18221/bujss.59416
• Al-Menayes, J. J. (2015). Sosyal medya kullanımı, etkileşim ve bağımlılık ile akademik performansın tahmin edilmesi. International Journal of Psychological Studies, 7(4), 86-94. https://doi.org/10.5539/ijps.v7n4p86
• Andreassen, C. S., Billieux, J., Griffiths, M. D., Kuss, D. J., Demetrovics, Z., Mazzoni, E., Pallesen: (2016). Sosyal medya ve video oyunlarının bağımlı kullanımı ile psikiyatrik bozukluk belirtileri arasındaki ilişki: Büyük ölçekli kesitsel bir çalışma. Psychology of Addictive Behaviors, 30(2), 252. https://doi.org/10.1037/adb0000160
• Anık, C., Kırık, A. M., Soncu, A. G. (2017). Sosyal medyanın göstergesi dili: Emojiler. AJIT-e Online Academic Journal of Information Technology, 8(26), 41-54. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2017.1.003.x
• Balcı, Ş., Baloğlu, E. (2018). Sosyal medya bağımlılığı ile depresyon arasındaki ilişki: Üniversite gençliği üzerine bir saha araştırması. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 29, 209-234. https://doi.org/10.16878/gsuilet.500860
• Balcı, Ş., Gölcü, A. (2013). Türkiye’de üniversite öğrencileri arasında Facebook bağımlılığı: “Selçuk Üniversitesi örneği”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 34, 255-278.
• Barbera, L. D., Paglia, L. F., Valsavoia, R. (2009). Sosyal ağlar ve bağımlılık. Stud Health Technol Inform, 144, 33-36.
• Bayram, A. T. (2012). Pazarlama veri tabanının güncel bir unsuru olan sosyal medyanın otel pazarlamasındaki yeri (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi). Ankara, Türkiye.
• Baz, F. Ç. (2018). Sosyal medya bağımlılığı: Üniversite öğrencileri üzerine çalışma. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 276-295. https://doi.org/10.26466/opus.470118
• Biricik, Z. (2022). Dijital bağımlılıklar ve dijital bağımlılıklardan kurtulma yolu olarak dijital minimalizm. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 12(3), 897-912. https://doi.org/10.7456/11203100/022
• Blackwell, D., Leaman, C., Tramposch, R., Osborne, C., Liss, M. (2017). Dışadönüklük, nevrotiklik, bağlanma tarzı ve kaçırma korkusu (FOMO) sosyal medya kullanımı ve bağımlılığın öngörücüleri olarak. Personality and Individual Differences, 116, 69-72. https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.04.039
• Boyd, D. M. (2008). Taken out of context.
• Boyd, D. M., Ellison, N. B. (2007). Sosyal ağ siteleri: Tanım, tarih ve araştırmalar. Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1), 210-230. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x
• Bright, L. F., Logan, K. (2018). Kaçırma korkum (FOMO) beni yorgun mu yapıyor? Reklam, sosyal medya yorgunluğu ve tüketiciler ve markalar için sonuçları. Internet Research, 28(5), 1213-1227. https://doi.org/10.1108/IntR-03-2017-0112
• Buluk, B., Eşitti, B., Boz, M. (2017). Sosyal medyanın kullanım amaçları: Üniversite çalışanları örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(10), 219-234. https://doi.org/10.33692/avrasyad.509864
• Cohen, L., Manion, L., Morrison, K. (2000). Research methods in education.
• Çalışkan, M., Mencik, Y. (2015). Değişen dünyanın yeni yüzü: Sosyal medya. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 50, 254-277. https://dergipark.org.tr/en/pub/abuhsbd/issue/32944/366052
• Çam, E., Isbulan, O. (2012). Öğretmen adayları için yeni bir bağımlılık: Sosyal ağlar. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 11(3), 14-19.
• Çiftçi, H. (2018). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 1694-7215. https://dergipark.org.tr/en/pub/mjss/issue/43010/520789
• Çil: N. (2020). Yetişkinlerde sosyal medya bağımlılığının depresyonla ilişkisi (Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Çingay, A. (2015). Sosyal medyanın kitleselleştirici ve yalnızlaştırıcı etkisi (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Çolak, Ç. H. (2020). Lise öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı ve duygu düzenleme becerilerinin kişilik özelliklerine ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi). Sakarya, Türkiye.
• Dabner, N. (2012). "Breaking ground" in the use of social media: A case study of a university earthquake response to inform educational design with Facebook. Internet and Higher Education, 15(1), 69-78. https://doi.org/10.1016/j.iheduc.2011.06.001
• Demirci, İ. (2019). Bergen Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeğinin Türkçeye uyarlanması, depresyon ve anksiyete belirtileriyle ilişkisinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 20, 15-22.
• Deniz, L., Gürültü, E. (2018). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(2), 355-367. https://doi.org/10.24106/kefdergi.389780
• Deniz, R. B. (2020). Instagram’da pazarlama stratejileri ve uygulamalarına yönelik bir irdeleme. European Journal of Managerial Research (EUJMR), 4(7), 150-167.
• Doğan, M. V. (2021). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı belirtilerinin ve sosyal medya bağımlılığı ile depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Egüz, Ş., Kesten, A. (2018). Sosyal Bilgiler öğretmenliği öğrencilerinin sosyal medya algılarının metafor yoluyla belirlenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 7(3), 219-240. https://doi.org/10.30703/cije.403147
• Elbaşı Yılmaz, G. (2015). Sosyal medyada pazarlama: Sosyal medyada kullanıcı motivasyonunun üniversite öğrencilerinin sosyal medya pazarlama algısına ilişkin bir uygulama (Yüksek lisans tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. London: SAGE.
• Filiz, O., Erol, O., İnan Dönmez, F., Aşkım Kurt, A. (2014). BÖTE bölümü öğrencilerinin sosyal ağ siteleri kullanım amaçları ile internet bağımlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Instructional Technologies Teacher Education (JITTE), 3(2), 17-28.
• Freud: (1961). Civilization and its discontents. New York: W. W. Norton Co.
• Guedes, E., et al. (2016). Sosyal ağlar, yeni bir çevrimiçi bağımlılık: Facebook ve diğer bağımlılık bozukluklarının bir incelemesi. MedicalExpress, 3(1).
• Gül, Ş., Diken, E. H. (2018). Fen bilimleri öğretmen adaylarının sosyal medya bağımlılıklarının incelenmesi. e-Kafkas Journal of Educational Research, 5(1), 41-50. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.386531
• Gürültü, E. (2016). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıkları ve akademik erteleme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Hazar, M. (2011). Sosyal medya bağımlılığı-bir alan çalışması. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 7(2), 237. http://www.huffingtonpost.com/
• Himmetoğlu, A., Ayhan, A. (2021). Sosyal medya kullanım motivasyonu, boş zaman doyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi: Akdeniz Üniversitesi örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 1141-1174. https://doi.org/10.30798/makuiibf.910695
• Irak, D., Yazıcıoğlu, O. (2012). Türkiye ve sosyal medya. Okyanus Yayınları.
• İli, K. (2013). Sosyal medya ortam ve araçlarının öğrenci davranışlarına etkisi (Gaziçiftliği Anadolu Lisesi örneği) (Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi). Ankara, Türkiye.
• Kane, G. C., Alavi, M., Labianca, G. (2014). Sosyal medya ağlarının farklılıkları nelerdir? Bir çerçeve ve araştırma gündemi. MIS Quarterly, 38(1), 275-304. https://doi.org/10.2307/26554878
• Kantemir Toros, D. (2012). Pazarlama halkla ilişkilerinde sosyal medya uygulamaları (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Kara, T. (2013). Sosyal medya endüstrisi. İletişim ve diplomasi. İletişim ve Diplomasi, 1, 159-165.
• Karadağ, A., Akçinar, B. (2019). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı ve psikolojik semptomlar arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi, 20(3), 154-166.
• Kartal, M. (2013). Türkiye’de sosyal medya raporu. İletişim ve Diplomasi, 1, 159-165.
• Kaya, T. (2021). Sosyal medyanın ruh sağlığı ve iyilik hali üzerindeki etkisi: Kapsamlı bir inceleme. Journal of Social Media Studies, 12(2), 85-102.
• Keskin, Baş, M. (2015). Sosyal medyanın tüketici davranışları üzerine etkisinin belirlenmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 51-69.
• Kır, İ., Sulak, Ş. (2014). Eğitim fakültesi öğrencilerinin internet bağımlılık düzeylerinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51), 150-167. https://doi.org/10.17755/esosder.96255
• Kirtiş, A. K., Karahan, F. (2011). Sosyal medyada olmak ya da olmamak: Küresel durgunluk sonrası en maliyet etkin pazarlama stratejisi. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 24, 260-268. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.09.
• Kuss, D. J., Griffiths, M. D. (2011). Online sosyal ağlar ve bağımlılık: Psikolojik literatürün gözden geçirilmesi. International Journal of Environmental Research and Public Health, 8(9), 3528-3552. https://doi.org/10.3390/ijerph8093528
• Kuşay, Y. (2013). Sosyal medya ortamı olarak Facebook’un çekiciliği ve ergenlerde bağımlılık düzeyi (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi) İstanbul, Türkiye.
• La Barbera, D., La Paglia, F., Valsavoia, R. (2009). Sosyal ağlar ve bağımlılık. Annual Review of Cybertherapy and Telemedicine 2009, 33-36.
• Mutlu, T. (2021). Sosyal medya bağımlılığı ve kişilik ilişkisi: Sosyal medya üzerinden bir uygulama (Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi). Sakarya, Türkiye.
• Onat, F. (2009). Bir halkla ilişkiler uygulama alanı olarak sosyal medya kullanımı: Sivil toplum örgütleri üzerine bir inceleme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 7(2), 237. http://www.spannerworks.com/ebooks
• Önkal, G., Gündüzlü, E. (2015). Teknoloji düşün(e)mez: Sosyal medyada ihtiyaçlar-değerler çatışmasının felsefi analizi. İçinde Ö. Oğuzhan (Ed.), İletişimde sosyal medya, sosyal medyada etkileşim (ss. 37-51). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Özdemir, Z. (2019). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı. Beykoz Akademi Dergisi, 7(2), 91-105. https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2019.7/2.91-105
• Öztürk, M. F., Talas, M. (2015). Sosyal medya ve eğitim etkileşimi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 7(1), 101-120. https://www.dieweltdertuerken.org/admin/files/issues/616-2814-1-PB.pdf
• Pantic, I. (2014). Online sosyal ağlar ve ruh sağlığı. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 17(10), 652-657. https://doi.org/10.1089/cyber.2014.0070
• Peker, M. R. (2017). Sosyal medyanın pazarlama iletişiminde kullanımı: Twitter mecrasında örnek marka uygulaması (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi). Konya, Türkiye.
• Primack, B. A., Shensa, A., Sidani, J. E., Whaite, E. O., Lin, L., Rosen, D., ... Miller, E. (2017). Sosyal medya kullanımı ve genç yetişkinlerde sosyal izolasyon. American Journal of Preventive Medicine.
• Przybylski, A. K., Murayama, K., Dehaan, C. R., Gladwell, V. (2013). Fear of missing out’un motivasyonel, duygusal ve davranışsal korelasyonları. Computers in Human Behavior, 29(4), 1841-1848. https://doi.org/10.1016/j.chb.2013.02.014
• Safko, L. (2010). The Social Media Bible: Tactics, Tools, and Strategies for Business Success. John Wiley Sons.
• Sarıçam, F. (2015). Öğrencilerin okul dışı sosyal medya kullanım amaçlarının ders başarılarına etkisi (Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi). Afyonkarahisar, Türkiye.
• Savcı, M., Aysan, F. (2017). Teknolojik bağımlılıklar ve sosyal bağlılık: İnternet bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, dijital oyun bağımlılığı ve akıllı telefon bağımlılığının sosyal bağlılık üzerindeki etkisi. Düşünen Adam- The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 30(3), 202-216. https://doi.org/10.5350/dajpn2017300304
• Sayımer, İ. (2014). Yeni medya ortamlarında ağlar oluşturan toplumsal hareket deneyimleri. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2, 97-112.
• Stead, H., Bibby, P. A. (2017). Kişilik, eksik kalma korkusu (fear of missing out) ve problemli internet kullanımı ve bunların öznel iyi oluş ile ilişkisi. Computers in Human Behavior, 76, 534-540. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.08.016
• Sümer, N., Kâhya, Y., Çapar Taşkesen, T. (2015). Bağlanma ve bağımlılık: Kuramsal çerçeve ve derleme çalışması. Bağımlılık Dergisi, 6(4), 192-209. www.bagimlilikdergisi.net
• Tatkin: (2011). Umuda alerji: Öfkeli dirençli bağlanma ve iki kişilik psikolojik sistemde tek kişilik psikoloji. Psychotherapy in Australia, 18(1), 30-37.
• Tiryaki, S., Karakuş, M., & Balcı, E. V. (2023). Yüz Yüze ve Sosyal Ağlardaki İlişkilerde Benlik Sunumu: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Alan Araştırması. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 13(3), 792-802. https://doi.org/10.7456/tojdac.1275820
• Tufan Yeniçıktı, N. (2016). Halkla ilişkiler aracı olarak Instagram: Sosyal medya kullanan 50 şirket üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 9(2), 92-115. https://doi.org/10.18094/si.84410
• Tutkun Ünal, A. (2015). Sosyal medya bağımlılığı: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi). İstanbul, Türkiye.
• Twenge, J. M., Campbell, W. K. (2018). Ekran süresi ve çocuklar ve ergenler arasında daha düşük psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkiler: Nüfus tabanlı bir çalışmadan kanıtlar. Preventive Medicine Reports, 12, 271-283. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2018.10.003
• Uğurlu, T. T., Şengül, C. B., Şengül, C. (2012). Bağımlılık psikofarmakolojisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(1), 37-50.
• Ulutaş, Aktaş, H. (2010). Tekno nevrotik kaçış: Web 2.0.
• Vogel, E. A., Rose, J. P., Roberts, L. R., Eckles, K. (2014). Sosyal karşılaştırma, sosyal medya ve benlik saygısı. Psychology of Popular Media Culture, 3(4), 206. https://doi.org/10.1037/ppm0000047
• Vural, Z. B. A., Bat, M. (2010). Yeni bir iletişim ortamı olarak sosyal medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine yönelik bir araştırma. Journal of Yasar University, 20(5), 3348-3382. http://www.msxlabs.org
• Yalınız, M. O. (2020). Instagram’daki sponsorlu reklamların tüketim davranışları üzerindeki etkisi: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi). Bolu, Türkiye.
• Yılmazsoy, B., Kahraman, M. (2017). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı ile sosyal medyayı eğitsel amaçlı kullanımları arasındaki ilişkinin incelenmesi: Facebook örneği. Journal of Instructional Technologies Teacher Education, 6(1), 9-20.