INVESTIGATION OF GROUP INTERVENTION PROGRAMS BASED ON ACCEPTANCE AND COMMITMENT THERAPY FOR PARENTS

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 4, 950 - 969

Fulya Yuksel-şahin , Sena Erol Karaca

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1573262

Öz

This study aims to examine group intervention programs designed for parents based on Acceptance and Commitment Therapy (ACT) by using the document analysis method. A literature review was conducted in July 2024 across the TR Index, YÖK National Thesis Center, Wiley Online Library, Science Direct, EbscoHost, and PubMed databases. The review included studies in both Turkish and English, with no restrictions on publication year. A total of 2676 studies were identified and evaluated based on inclusion and exclusion criteria, with seven studies selected for detailed analysis. The research adopted a qualitative “case study” design, and written document analysis was used as the data collection method. The selected studies were examined using an “ACT-Based Parent Group Intervention Studies Classification Form” developed by the researchers. Data were analyzed using descriptive analysis. The studies were reviewed in terms of their research group, research design, number and duration of sessions, measurement tools, session content, and results. Based on the findings, various recommendations were proposed for implementing group interventions based on ACT with parents.

Anahtar Kelimeler

Acceptance and Commitment Therapy, Group intervention, Parent, Document analysıs

EBEVEYNLERE YÖNELİK KABUL VE KARARLILIK TERAPİSİ TEMELLİ GRUP MÜDAHALE PROGRAMLARININ İNCELENMESİ

Öz

Bu araştırmada, ebeveynlere yönelik Kabul ve Kararlılık Terapisi temelli hazırlanan grup müdahale programlarının doküman analizi yöntemi ile incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında, Temmuz 2024 tarihinde TR Dizin, YÖK Ulusal Tez Merkezi, Wiley Online Library, Science Direct, EbscoHost ve PubMed veri tabanlarında alanyazın taraması gerçekleştirilmiştir. Tarama, Türkçe ve İngilizce çalışmaları içerecek şekilde ve yıl sınırlaması olmaksızın yapılmıştır. Yapılan tarama sonucunda ulaşılan 2676 araştırma, belirlenen dahil etme ve dışlama kriterleri doğrultusunda değerlendirilmiş ve yedi çalışma araştırma kapsamında incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden “durum çalışması” deseni kullanılmıştır. Veri toplama yöntemi olarak yazılı doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen çalışmalar, araştırmacılar tarafından “KKT Temelli Ebeveyn Grup Müdahale Çalışmaları Sınıflama Formu” oluşturularak incelenmiştir. Veriler, betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Araştırmaya dahil edilen çalışmalar; araştırma grubu, araştırma deseni, oturum sayıları ve süreleri, ölçme araçları, oturum içerikleri ve ulaşılan sonuçlar açısından incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar ışığında, ebeveynlerle yürütülecek Kabul ve Kararlılık Terapisi’ne dayalı grup müdahaleleri için çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn, Kabul ve Kararlılık Terapisi, Grup müdahalesi, Döküman Analizi

Kaynakça

• Atjak, J. G., Davis, M. L., Morina, N., Powers, M. B., Smits, J. A., & Emmelkamp, P. M. (2015). A metaanalysis of the efficacy of acceptance and commitment therapy for clinically relevant mental and physical health problems. Psychotherapy and Psychosomatics, 84(1), 30–36. https://doi.org/10.1159/000365764
• Baccassino, F., & Pinnelli, S. (2023). Giftedness and gifted education: A systematic literature review. Frontiers in Education, 7:1073007. Frontiers Media SA. https://doi.org/10.3389/feduc.2022.1073007
• Bai, Z., Luo, S., Zhang, L., Wu, S., & Chi, I. (2020). Acceptance and commitment therapy (ACT) to reduce depression: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 260, 728-737. https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.09.040
• Baş, S., & Dirik, G. (2019). Kanser tanısı olan kişilerde kabul ve kararlılık terapisi uygulamaları: sistematik bir derleme. Psikoloji Çalışmaları, 39(2), 459-485. https://doi.org/10.26650/SP2019-0025
• Blackledge, J. T., & Hayes, S. C. (2006). Using acceptance and commitment training in the support of parents of children diagnosed with autism. Child & Family Behaviour Therapy, 28(1), 1–18. https://doi.org/10.1300/J019v28n01_01
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Brown, F. L., Whittingham, K., Boyd, R. N., McKinlay, L., & Sofronoff, K. (2014). Improving child and parenting outcomes following paediatric acquired brain injury: A randomised controlled trial of Stepping Stones Triple P plus acceptance and commitment therapy. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 55, 1172–1183. https://doi.org/10.1111/jcpp.12227
• Byrne, G., Ghráda, Á. N., O’Mahony, T., & Brennan, E. (2020). A systematic review of the use of acceptance and commitment therapy in supporting parents. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 94, 378-407. https://doi.org/10.1111/papt.12282
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2022). Bilimsel araştırma yöntemleri. 32. Baskı, Pegem Akademi.
• Cengiz, S., Yıldız, M. N., & Peker, A. (2021). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynler ile tipik gelişim gösteren çocuğa sahip ebeveynlerin stres ve yaşam doyum düzeylerinin incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 17(36), 2940-2956. https://doi.org/10.26466/opus.832440
• Coyne, L. W., McHugh, L., & Martinez, E. R. (2011). Acceptance and commitment therapy (ACT): Advances and applications with children, adolescents, and families. Child and adolescent psychiatric clinics, 20(2), 379-399. https://doi.org/10.1016/j.chc.2011.01.010
• Crnic, K. & Low, C. (2002). Everyday stresses and parenting. Bornstein, M. H. H. (Ed). Handbook of Parenting Second Edition Volume 5 Practical Issues in Parenting in (243-269), Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Dursun, A., & Akkaya, M. (2022). Kabul ve kararlılık terapisi odaklı deneysel araştırmalar: Sistematik bir gözden geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(3), 340-352. https://doi.org/10.18863/pgy.1014526
• Dursun, A., & Tunç, Ö. G. (2021). Ergenler ve genç yetişkinlere yönelik gerçeklik terapisine dayalı grup müdahaleleri: Sistematik gözden geçirme. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 2323-2346. https://doi.org/10.17679/inuefd.951530
• Elo, S., ve Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing, 62(1), 107-115. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2007.04569.x
• Ertürk, Y. (2018). Özel gereksinimli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin ilgili değişkenler açısından sosyal beceri düzeylerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fung, K., Lake, J., Steel, L., Bryce, K., & Lunsky, Y. (2018). ACT processes in group intervention for mothers of children with autism spectrum disorder. Journal of autism and developmental disorders, 48, 2740-2747. https://doi.org/10.1007/s10803-018-3525-x
• Gharashi, K., Moheb, N., & Abdi, R. (2019). The effects of the acceptance and commitment therapy on the experiential avoidance and intolerance of uncertainty of mothers with hearing-impaired children. Auditory and Vestibular Research, 28(4), 256-264. https://doi.org/10.18502/avr.v28i4.1462
• Gloster, A. T., Walder, N., Levin, M. E., Twohig, M. P., & Karekla, M. (2020). The empirical status of acceptance and commitment therapy: A review of meta-analyses. Journal of contextual behavioral science, 18, 181-192. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2020.09.009
• Gur, A., & Reich, A. (2023). Psychological flexibility of parents of children with disabilities: A systematic literature review. Research in Developmental Disabilities, 136, 104490. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2023.104490
• Harris, R. (2021). Mutluluk tuzağı (Çev. M. H. Türkçapar & K. F. Yavuz). İstanbul: Litera Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 2016).
• Harris, R. (2022). ACT’i kolay öğrenmek: Kabul ve Kararlılık Terapisi için hızlı bir başlangıç. (Çev. F. E. Esen & K. F. Yavuz). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A., & Lillis, J. (2006). Acceptance and commitment therapy: Model, processes and outcomes. Behaviour research and therapy, 44(1), 1-25. https://doi.org/10.1016/j.brat.2005.06.006
• Hayes, S. C. (2004). Acceptance and commitment therapy, relational frame theory, and the third wave of behavioral and cognitive therapies. Behavior therapy, 35(4), 639-665. https://doi.org/10.1016/S0005-7894(04)80013-3
• Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A., & Lillis, J. (2006). Acceptance and commitment therapy: Model, processes and outcomes. Behaviour research and therapy, 44(1), 1-25. https://doi.org/10.1016/j.brat.2005.06.006
• Hayes, S. C., Strosahl, K. D., Bunting, K., Twohig, M., & Wilson, K. G. (2004). What is acceptance and commitment therapy? In S.C.Hayes & K. D. Strosahl (Eds.), A practical guide to acceptance and commitment therapy. Springer.
• Hayes, S. C., Strosahl, K. D., and Wilson, K. G. (2011). Acceptance and commitment therapy: The process and practice of mindful change. Guilford Press.
• Işık, Ş., Ergüner Tekinalp, Üzbe Atalay, N., & Kaynak, Ü. (2022). Psikolojik danışmada güncel kuramlar. 7. Baskı, Pegem Akademi
• Karadağ, G. (2014). Özel gereksinimi olan çocuğa sahip ebeveynlerin yaşadığı zorluklar ve çözüm önerileri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(6). 10.5455/pmb1-1389682796
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler. 31. Baskı, Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya-Akdemir, M. (2018). Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının başa çıkma yeterliği üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kayacan, İ., & Bingöl, T. (2023). Kabul ve kararlılık terapisi temelli psiko-eğitim programlarına bir bakış: Ulusal tezlerin derlenmesi. Journal of Sustainable Education Studies, (Özel Sayı (Ö2)), 97-107.
• Khamseh, L. E., & Khoeini, F. (2021). The effectiveness of acceptance and commitment therapy on mental health and mindfulness in mothers of newborns with cystic fibrosis. Journal of Neonatal Nursing, 27(1), 43-46. https://doi.org/10.1016/j.jnn.2020.08.003
• Lee, J. (2013). Maternal stress, well-being, and impaired sleep in mothers of children with developmental disabilities: A literature review. Research in developmental disabilities, 34(11), 4255-4273. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2013.09.008
• Lobato, D., Montesinos, F., Polín, E., & Cáliz, S. (2023). Third-generation behavioural therapies in the context of neurodevelopmental problems and intellectual disabilities: A randomised clinical trial with parents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(5), 4406. https://doi.org/10.3390/ijerph20054406
• Kitchenham, B. A. & S. Charters (2007) Guidelines for performing systematic literature reviews in software engineering, Technical Report EBSE-2007-01, School of Computer Science and Mathematics, Keele University.
• Marufoğlu, M. (2023). Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının engelli çocuğu olan ebeveynlerin psikolojik esneklik, ölüm kaygısı, tükenmişlik ve yaşam doyumu düzeyleri üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi) Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Montes, G., and Halterman, J. S. (2007). Psychological functioning and coping among mothers of children with autism: A population-based study. Pediatrics, 119(5), https://doi.org/10.1542/peds.2006-2819
• Nalbant, A., & Yavuz, K. F. (2019). Dil kozasından çıkış: Bilişsel ayrışma. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 8(1), 58-62. https://doi.org/10.5455/JCBPR.33709
• Norlin, D., & Broberg, M. (2013). Parents of children with and without intellectual disability: couple relationship and individual well‐being. Journal of Intellectual Disability Research, 57(6), 552-566. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2012.01564.x
• Onnink, C. M., Konstantinidou, Y., Moskovich, A. A., Karekla, M. K., & Merwin, R. M. (2022). Acceptance and commitment therapy (ACT) for eating disorders: A systematic review of intervention studies and call to action. Journal of Contextual Behavioral Science, 26, 11-28. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2022.08.005
• Saeedifard, T., Nazari, A. M., & Mohsenzadeh, F. (2016). Effect of acceptance and commitment therapy on the resiliency of mothers of children with learning disability. Journal of Research & Health, 6(2), 263–271.
• Salimi, M., Mahdavi, A., Yeghaneh, S. S., Abedin, M., & Hajhosseini, M. (2019). The effectiveness of group based acceptance and commitment therapy (ACT) on emotion cognitive regulation strategies in mothers of children with autism spectrum. Maedica, 14(3), 240. 10.26574/maedica.2019.14.3.240
• Sandelowski, M. (2000). Whatever happened to qualitative description?. Research İn Nursing ve Health, 23(4), 334-340. https://doi.org/10.1002/1098-240X(200008)23:4<334::AID-NUR9>3.0.CO;2-G
• Stoddard, J. A., & Afari, N. (2022). ACT metaforları: Kabul ve Adanmışlık Terapisinde deneyime dayalı alıştırmalar, uygulamalı metaforlar rehberi (Çev. E. G. Larrson & B. Ergin), Epsilon Yayınevi. (Orijinal çalışma, 2014).
• Toy, A. B., & Kesici, İ. (2020). Özel gereksinimli çocuğu olan annelerin eğitim ihtiyaçları. Journal of Advanced Education Studies, 2(1), 61-93.
• Tümlü, C. (2021). Kabul ve Kararlılık Terapisi’ne dayalı psiko-eğitim programının otizm spektrum bozukluğu olan çocuk (3-6 yaş) anneleri ve babalarının psikolojik uyumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ulubay, G., & Güven, M. (2022). Kabul ve kararlılık terapisi ve psikolojik esneklik ile ilgili araştırmaların incelenmesi. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 8(2), 92-101. https://doi.org/10.34137/jilses.1109608
• Walser, R.D., Pistorello, J. (2004). ACT in group gormat. Hayes, S.C. & Strosahl, K.D. (Eds) A Practical Guide to Acceptance and Commitment Therapy. Springer, in (347-372), Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-0-387-23369-7_14
• Walser, R. D. ve Westrup, D. (2007). Acceptance and commitment therapy for the treatment of post-traumatic stress disorder and trauma-related problems. Oakland, CA: New Harbinger Publications.
• Yavuz, K. F. (2015). Kabul ve kararlılık terapisi (ACT): Genel bir bakış. Turkiye Klinikleri Journal of Psychiatry Special Topics, 8(2), 21-27.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 12. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.