DUA İBADETİNİN İNSAN YAŞAMINDAKİ ROLÜ VE ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 213 - 229, 30.03.2025

Saliha Harunoğulları

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1620130

Öz

Dua, dünya genelinde inanan bireyler tarafından uygulanan en yaygın dini ritüellerden biri olmanın yanı sıra, sosyal ve psikolojik boyutlarıyla da önemli bir olgudur. Bireylerin içinde bulundukları durum ve ihtiyaçlarına bağlı olarak değişkenlik gösteren dua, zengin bir içerik yapısına sahiptir. Semavi dinler (İslam, Hristiyanlık, Yahudilik) başta olmak üzere, Budizm, Hinduizm, Sihizm gibi birçok farklı inanç sisteminde de dua pratiğine rastlanmaktadır. Farklı kültürlerde ve inanç sistemlerinde dua, bireylerin doğaüstü varlıklarla (Allah, Tanrı, melekler, azizler, ruhlar vb.) bağlantı kurma aracı olarak görülmekte ve evrensel bir ibadet biçimi olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışma, duanın bireylerin Yaratıcı ile kurduğu manevi bağı, sosyal ilişkilerine, zihinsel ve ruhsal sağlığına olan etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, betimsel analiz yöntemi ve bilimsel kaynaklardan faydalanılarak, duanın bireysel ve toplumsal düzeydeki işlevleri değerlendirilecektir. Dua, farklı disiplinlerde incelenmiş bir konu olmasına rağmen, bu çalışmada dini, psikolojik ve sosyolojik perspektifler bir araya getirilerek daha bütüncül bir çerçeve sunulacaktır. Bu çalışma, duanın bireylerin psikolojik, sosyal ve fizyolojik sağlığını destekleyen çok yönlü bir eylem olduğunu ortaya koymaktadır. Dua, bireyin yalnızca manevi bir bağ kurmasını sağlamakla kalmamakta, aynı zamanda sosyal ilişkilerini güçlendiren ve psikolojik dayanıklılığını artıran bir mekanizma olarak da işlev görmektedir. Özellikle modern dünyada artan stres ve bireyselleşme karşısında, duanın bir başa çıkma stratejisi olarak nasıl işlediğinin araştırılması, bu alandaki literatüre katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Din, Dua, İbadet, İnsan Hayatı, İslam.

THE ROLE AND EFFECT OF PRAYER WORSHIP IN HUMAN LIFE

Öz

Prayer is one of the most fundamental religious practices observed across cultures and belief systems. Beyond its spiritual significance, prayer also holds profound psychological and social dimensions. It varies based on individual circumstances and needs, encompassing diverse forms across religious traditions, including the Abrahamic faiths (Islam, Christianity, Judaism) as well as Buddhism, Hinduism, and Sikhism. Universally, prayer is regarded as a means of communication with supernatural beings (God, angels, saints, spirits, etc.) and serves as a deeply ingrained form of worship. This study explores the spiritual connection that prayer fosters between individuals and the divine, alongside its influence on social relationships and mental and emotional well-being. Employing a descriptive analysis method and drawing upon scientific sources, the research evaluates the multifaceted functions of prayer at both individual and societal levels. While numerous disciplines have examined prayer, this study integrates religious, psychological, and sociological perspectives to offer a comprehensive framework. Findings highlight that prayer not only nurtures spiritual connection but also contributes to psychological resilience, social cohesion, and overall well-being. In an era marked by rising stress and increasing individualization, understanding prayer as a coping strategy provides valuable insights into its role in fostering emotional stability and social support. By addressing these aspects, this study contributes to the broader discourse on the significance of prayer in human life.

Anahtar Kelimeler

Religion, Prayer, Worship, Human Life, Islam

Kaynakça

• Acıpayamlı, O. (1963). Türkiye'de yağmur duası. DTCFD XXI, 1-2, s.l-39.
• Ağılkaya Şahin, Z. (2018). Din ve psikoloji arasındaki uçurum gerçekten ne kadar derin? Psikoterapilerdeki dini izler, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22 (3), 1607–1632.
• Albayrak, A. (2007). Dindarlık tipleri açısından dua formları, Marife, Sayı 2, ss. 189-201.
• Altuntaş, A. (2022). Furkān Sûresinin 77. Ȃyetinde geçen “dua” kelimesinin anlamı üzerine”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 40, 186-217. https://doi.org/10.35209/ksuifd.1156334
• Argyle, M. (2006). İbadet ve Dua, (çev. Mustafa Koç), Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (2), 317-338.
• Asar, M. A. (2020). İbadet ahlak ilişkisi: Hadisler bağlamında bir inceleme, İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 297-314.
• Ayas, M. (2013). Dua öğretiminin birey üzerindeki etkileri ve değerler eğitimine katkıları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 73-96. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/303810.
• Aydın, A. R. (2009). İnanma ihtiyacı ve dinî ritüellerin psikolojik değeri, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9 (3), 87–99.
• Bacak, M. (2021). Veli Atmaca, Hadislerde Rukye Hz. Peygamber ve Sahabenin uygulamaları ışığında şifa hadisleri. Tevilat, 2(2), 333–336. https://doi.org/10.53352/ tevilat.1009641
• Breslin, M. J. & Lewis, C. A.. (2008). Theoretical models of the nature of prayer and health: A review, Mental Health, Religion & Culture, 11(1), 9–21.
• Carrel, A. & Şeriati, A. (2013). Dua. Ankara: Fecr Yayınları.
• Cilacı, O. (1994). İslam’da dua, TDV İslam Ansiklopedisi, C.9, İstanbul, https://islamansiklopedisi.org.tr/dua#1.
• Cohen, A. B., & Koenig, H. G., (2016). Din ve ruh sağlığı, Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1), 153–160.
• Dağcı, A. (2018). Amaçsal açıdan dua türleri: Din psikolojisi bağlamında tümevarımsal bir yaklaşım denemesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (8), 87-120.
• Ertuğrul, R. (2015). Kur’ân’da fiilî dua, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4 (4), 896-921.
• Froese, P., & Jones, R. (2021). The sociology of prayer: dimensions and mechanisms. Social Sciences, 10(15), 1-18. https://doi.org/10.3390/socsci10010015.
• Gencer, N. (2019). Dindarlık öznel iyi oluşu etkiler mi? Hemodiyaliz (HD) hastaları üzerinde kesitsel bir çalışma, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23 (3), 1419–1444.
• Gör, F., & Aşiret, G. D. (2022). Nurses’ use of complementary treatment for COVID-19 and attitudes. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 15(2), 117–127. https://doi.org/10.46483/deuhfed.960498
• Güner Emül, T., Vefikuluçay Yılmaz, D., & Buldum, A. (2020). Determining complementary and alternative therapies used in women’s ınfertility treatment. HEAD, 17(4),317-21. https://doi.org/10.5222/head.2020.04379
• Heiler, F. (1932). Prayer a study in the history and psychology of religion. New York: Oxford University Press,
• Horozcu, Ü. (2010). Din psikolojisi açısından dünyevi istek duaları (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hökelekli, H. (2012). İslam Psikolojisi Yazıları. İstanbul: DEM Yayınları.
• İbn Manzur. (1990). Lisanu’l-Arab, C.3, Beyrut: Dar-u Sader.
• İder, S. (2022). İbadet ve ruh sağlığı ilişkisi yönüyle ibadet eğitimi, Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, USTEK’2022 Özel Sayısı, 22(01), 38-46.
• Kapu, H., Yıldız, S., & Medet Bukni, T. (2020). Pozitif psikoloji bağlamında psikolojik sermaye, duygusal emek ve iş performansı arasındaki ilişkiler. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 788–815. https://doi.org/10.36543/ kauiibfd.2020.034
• Katipoğlu, B. (2017). Duanın psikanalizi. Journal of International Social Research, 10(49), 753–759. https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1625.
• Kaya, M., & Küçük, N. (2017). İbadetler ile hayatın anlamı ve psikolojik iyi olma arasındaki ilişkinin incelenmesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 42, ss. 17-44.
• Kayıklık, H. (2001). Kur’an’daki dualar üzerine psikolojik bir değerlendirme, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 135-160.
• Kımter, N. (2006). Dini inanç, ibadet ve duanın umutsuzlukla ilişkisi üzerine bir araştırma, Gençlik Din ve Değerler Psikolojisi adlı kitap içinde, H. Hökelekli, Ed. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, , ss. 217–249.
• Köylü, M. (2010). Ruh ve beden sağlığı üzerine yapılan araştırmaların bir değerlendirmesi, OMU İlahiyat Fakültesi Dergisi, no. 28, ss. 5–36.
• Kula, N. (2000). Kur’an ışığında insan-çevre ilişkisinin ruh sağlığı açısından önemi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (9), 361–376.
• Maraz, H. (2017). Mu’tezile’nin dua anlayışı, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16 (32), 693-716.
• Marinier, P. (1990). Dua üzerine düşünceler (psikofizyolojik sebepleri ve sonuçları), Sadık Kılıç (çev.), İzmir: Nil Yayınları.
• McCullough, M. E. (1995). Prayer and health: Conceptual issues, research review and research agenda. Journal of Psychology and Theology, 23, 15–29.
• Niyazibeyoğlu, T., & Yağlı Soykan, N. (2023). İş hayatında başarı ve maneviyat üzerine nitel bir araştırma, Rize İlahiyat Dergisi, 24, 29–41. Https://Doi.Org/10.32950/Rid.1251402
• Nortbourne, L. (1995). Modern dünyada din, Şehabettin Yalçın (çev.), İstanbul: İnsan Yayınları,
• Özcan, E. (2019). Sosyal bütünleşme ve dua (Yayımlanmamış YL tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özkan, M. (2022). Dua etmenin insan sağlığı üzerindeki etkileri, Kalecikkaya Köyü. https://www.kalecikkaya.com/dua-etmenin-insan-sagligi-uzerinde-ki-etkileri/.
• Parladır, S. (1994). İslam’da dua, TDV İslam Ansiklopedisi, C.9, İstanbul.
• Poloma, M. M. & Gallup, G. H. (1991). Varieties of prayer: a survey report. Philadelphia, Pa: Trinity Press International.
• Poloma, M. M. & Pendleton, B. F. (1991). Exploring neglected dimensions of religion in quality of life research. Lewiston, NY: Edwin Mellen Press.
• Pınar, Z. (2013). Duanın ruh sağlığı üzerindeki etkileri (Sivas/Şarkışla ilçesi örneği). Yayınlanmamış (Yayımlanmamış YL Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Probasco, L. (2016). Prayer, Patronage, and personal agency in nicaraguan accounts of receiving international aid. Journal for the Scientific Study of Religion, 55(2), 233–249. https://doi.org/10.1111/jssr.12263
• Qidwai, W., Tabassum, R., Hanif, R., & Khan, F.H. (2009). Belief in prayers and its role in healing among family practice patients visiting a teaching hospital in Karachi, Pakistan. Pakistan Journal of Medical Sciences, 25: 182-189.
• Sarkingobir, Y., Sharu, A. U., Sahabi, M., & Ashafa, N. A. (2022). Religious and health benefits of salah/prayer. International Journal Of Emerging Issues in Islamic Studies, 2(2), 58–70.Https://Doi.Org/10.31098/İjeiis.V2i2.1053.
• Seyhan, B. (2013). Dua tutumu ile psikolojik iyi olma hali arasındaki ilişkiler, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 17(2), 157-183.
• Sharp, S. (2012). For a social psychology of prayer, Sociology Compass, 6(7), 570–580, https://doi.org/10.1111/j.1751-9020.2012.00476.x
• Stark, R.& Roger F. (2000). Acts of faith: Explaining the human side of religion. Berkeley: University of California Press.
• Şimşir, Z., Hamarta, E., & Dilmaç, B. (2020). Stresle başa çıkmanın yordayıcısı olarak yaşamın anlamı ve manevi deneyim, Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 10(2/19), 509–528. https://doi.org/10.23863/kalem.
• Temiztürk, H. (2018). Hristiyan mistisizminin oluşumuna etki eden unsurlar. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD), 129–150. Https://Doi.Org/10.17335/ Sakaifd.344879
• Topuz, İ. (2013). Dindarlık tipolojileri ile benlik saygısı arasındaki ilişki:Yetişkinler üzerine bir araştırma, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:30, ss..139-154.
• Turan, M. E. (2020). Bilinçli farkındalık ölçeği ergen formu’nun geçerlik ve güvenirlik çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16 (Eğitim ve Toplum Özel Sayısı), 5608–5625. Https://Doi.Org/10.26466/Opus.683364
• Udis-Kessler, A. (1998). Heartwork: a loving meditation on various forms of prayer. Whosoever 3(3).
• Wach, J. (1995). Din sosyolojisi, Ünver Günay (çev.), İstanbul: M. Ü. İFAV Yayınları.
• Yapıcı, A. (2005). Güdü ve içerik açısından çocuk duaları ve dualara yansıyan sorunlar. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 57-93.
• Vasegh, S. (2009). Psychiatric treatments involving religion: psychotherapy from an Islamic perspective. Religion and Spirituality in Psychiatry. Haz. Philipp Huguluet - Herold Koenig. 301-316. New York: CambridgeUniversity.
• Walsh, R., & Shapiro, S. (2006). The Meeting of meditative disciplines and western psychology, American Psychologist, 61(3), 227-239.
• Wilson, W. (2009). Psychiatric treatments ınvolving religion: psychotherapy from a Christian perspective, Religion and Spirituality in Psychiatry. Haz. Philipp Huguluet - Herold Koenig. 283-300. New York: Cambridge University.