TURİZM SEKTÖRÜNDEKİ İŞLETMELERİN ETKİNLİKLERİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE ÖLÇÜLMESİ

Yıl 2016, Sayı: 17, 65 - 88, 20.04.2016

Melike Kurtaran Çelik

https://doi.org/10.18092/ijeas.58275

Cited By: 5

Öz

Konaklama işletmelerinin başarılı olması rekabetçi piyasa şartlarında önemli bir yere sahiptir. Bu doğrultuda bu çalışmada Borsa İstanbul turizm sektöründe yer alan konaklama işletmelerinin etkinlik düzeylerinin işletme tabanlı etkinlik ölçüm yöntemlerinden olan Veri Zarflama Analizi ile ölçülmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmada farklı girdi ve çıktılardan oluşan iki ayrı analiz yapılmıştır. İlk analizde oda ve personel sayısı girdi, doluluk oranı çıktı olarak kullanılırken; ikinci analizde aktif toplamı ve faaliyet giderleri girdi, faaliyet gelirleri ve faaliyet karı çıktı olarak kullanılmıştır. Analizlerin sonucunda ölçeğe göre sabit getiri modeline göre her iki analizde 2 farklı işletme etkin çıkarken ölçeğe göre değişken getiri modelinde ikisi aynı olmak üzere 4’er işletme etkin çıkmıştır. İlk analizde etkin çıkan işletmelerden ikinci analizde etkin çıkmayanlar için faaliyetlerindeki başarıyı veya etkinliği finansal açıdan aynı oranda gelir veya karlılığa dönüştüremedikleri söylenebilir. Ayrıca etkin olmayan işletmelerin doğru ölçek büyüklüğünde faaliyet göstermedikleri ve çıktı değişkenleri içerisinde özellikle faaliyet gelirlerini önemli ölçüde artırmaları gerektiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Aksu, A. ve Köksal, C.D. (2005). Bağımsız ve Zincir Otel İşletmelerinin Veri Zarflama Analizi İle Etkinliklerinin Karşılaştırılması: Antalya Bölgesinde Bir Çalışma. İktisat, İşletme ve Finans, 20(235), 97-107.
• Atan, M. ve Kıllı, M. (2005). Etkinlik / Verimlilik Çalışmalarında Kullanılan Veri Zarflama Analizi Üzerine Karşılaştırmalı Yaklaşımlar. 4. İstatistik Kongresi, İstatistik Mezunları Derneği ve Türk İstatistik Derneği, Antalya.
• Babacan, A., ve Özcan, S. (2009). Alanya Bölgesi Otellerinin Göreli Etkinliğinin Belirlenmesi: Bir Veri Zarflama Analizi Tekniği Uygulaması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(6), 176-189.
• Başkaya, Z. ve Akar, C. (2005). Sigorta Şirketlerinin Satış Performanslarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 15, 37-51.
• Benli, Y. K. (2012). Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Malmquist Toplam Faktör Verimliliği (TFV): Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama. Ege Akademik Bakış, 12(3), 369-382.
• Berger, A. Ve Humphrey, D. (1997). Efficiency of financial institutions: international survey and directions for future research. European Journal of Operational Research, 98(2), 175-212.
• Bülbül, S. ve Akhisar, İ. (2005). Türk Sigorta Şirketlerinin Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi ile Araştırılması. VII. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Boussofiane, A., Dyson, R. ve Rhodes, E. (1991). Applied Data Envolopment Analysis. European Journal of Operational Research, 2(6), 1-15.
• Charnes, A., Cooper, W.W. ve Rhodes, E. (1981). Evaluating Programme And Managerial Effciency: An Application Of Data Envelopment Analaysis To Program Follow Through. Management Science, 27, 668-696.
• Charnes, A., Cooper, W.W, ve Rhodes, E. (1978). Measuring The Efficiency Of Decisions Making Unit. European Journal of Operation Research, 2, 429-444.
• Cingi, S. ve Tarım, A. (2000). Türk Banka Sisteminde Performans Ölçümü: DEA, Malmquist, TFP Endeksi Uygulaması. Türk Bankalar Birliği Araştırma Tebliğleri, Sayı: 2000-01.
• Coelli, T. (1996) “A Guide to DEAP Version 2.1: A Data Envelopment Analysis (Computer) Program”, CEPA Working Paper 96/08, University of New England, Armidale, Australia, http://www.une.edu.au/econometrics/cepa.htm, (Erişim tarihi: 03.10.2015).
• Cooper W. W., Seiford, L.M. ve Zhu, J. (2004). Data Envelopment Analysis: History, Models, and Interpretations”, Editors: W. W. Cooper, L.M. Seiford, ve J. Zhu, Handbook on Data Envelopment Analysis. Second Editions, Springer Publishers, http://extras.springer.com, (05.02.2014).
• Dinçer, S.E. (2008). Veri Zarflama Analizinde Malmquist Endeksiyle Toplam Faktör Verimliliği Değişiminin İncelenmesi ve İMKB Üzerine Bir Uygulama. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 25(2), 825-847.
• Doğan, N. Ö. ve TANÇ, A. (2008). Konaklama İşletmelerinde Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Faaliyet Denetimi: Kapadokya Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1), 239-258.
• Donthu, N. ve Yoo, B. (1998). Retail Productivity Assessment Using Data Envelopment Analysis. Journal of Retailing, 74(1): 89-105
• Emir, O., ve Özgür, E. (2008). Konaklama Tesisleri Etkinlik Analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 163-175.
• Erciş, M. ve Gülcü, A. (2008). Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Konaklama İşletmelerinin Etkinliklerinin Ölçümü ve Bir Uygulama. Trakya Üniversitesi 17. İstatistik Araştırma Sempozyumu Bildiriler Kitabı.
• Ferrier, G. Ve Lovell, C. (1990). Measuring CostEfficiency in Banking: Econometrics and Linear Programming Evidence. Journal of Econometrics, 46,229-245.
• Gencer, H. (2011). İMKB’de İşlem Gören Çimento Şirketlerinin Performanslarının Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(3-4), 31-44.
• Hwang, S.N., and Chang T. Y., (2003). Using Data Envelopment Analysis To Measure Hotel Managerial Efficiency Change in Taiwan. Tourism Management, 24(4), 357–369.
• Hui, S. C. ve Wan, M. C. (2013). Study of Hotel Energy Performance Using Data Envelopment Analysis. 12. International Conference on Sustainable Energy Technologies, Hongkong.
• Kalijaran, M. ve Shand, R.T. (1999). Frontier Production Functions and Tecnical Efficiency Measures. Journal of Economic Surveys, 13(2), 149-172.
• Karakaya, A., Kurtaran, A. Ve Dağlı, H. (2014). Bireysel Emeklilik Şirketlerinin Veri Zarflama Analizi İle Etkinlik Ölçümü: Türkiye Örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 22 : 1-23.
• Kasnakoglu, H.,(1980). Etkinlik Ölçümü. Verimlilik Dergisi, 2,137-158.
• Korhonen, P. (1997). Searching The Efficient Frontier In Data Envelopment Analysis. Interim Report, International Institute for Applied Systems Analysis Publishing, Austria
• Kozak, N., Kozak, M. A., Kozak, M. (2008). Genel Turizm, İlkeler- Kavramlar, Gözden Geçirilmiş 7. Basım, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Lee, L. Ve Tyler, W. (1978). The Stochastik Frontier Production Function and Average Efficiency: An Emprical Analysis. Journal of Econometrics, 7, 3895-390.
• Oliveria, R., Pedro, M. I. ve Marques, R. C. (2013). Efficiency and Its Determinants in Portuguese Hotels in the Algarve. Tourism Management, 36, 641- 649.
• Önüt, S., Selin Soner (2006). Energy Efficiency Assessment For The Antalya Region Hotels İn Turkey. Energy And Buildings, 38, 964–971.
• Perçin, S. ve Ustasüleyman, T. (2007). Tekstil ve Gıda Sektöründe Etkinlik Ölçümü: VZA-Malmquist TFP Endeksi Uygulaması. İktisat İşletme ve Finans, 154-171
• Tarım, Ş., Dener, H. I. & Tarım, A. (2000). Efficiency Measurement İn The Hotel Industry: Output Factor Constrained Dea Application, Anatolia: An International Journal Of Tourism And Hospitality Research, 11(2), 111–123.
• Tarım, A. (2001). Veri Zarflama Analizi Matematiksel Programlama Tabanlı Göre Etkinlik Ölçüm Yaklaşımı, Ankara: Sayıştay Yayınları: 25-40.
• Toma, E., (2014). Regional Scale Efficiency Evaluation By İnput-Oriented Data Envelopment Analysis Of Tourism Sector. International Journal of Academic Research in Environment and Geography, 1(1), 15-20.
• Ulucan, A. (2002). İSO 500 Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı: Farklı Girdi Çıktı Bileşenleri ve Ölçeğe Göre Getiri Yaklaşımları İle Değerlendirmeler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57-(2), 185-202.
• Uyar, S. ve Alış, M. (2014). Konaklama İşletmelerinde Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Faaliyet Denetimi Uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 107-136.
• Yakut, E. Harbalıoğlu, M. ve Pekken, N.Ü. (2015). Turizm Sektöründe BIST’a Kayıtlı İşletmelerin Veri Zarflama Analizi ve Toplam Faktör Verimliliği ile Finansal Performaslarının İncelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi,7(2), 235-257.
• Yen, F. L. ve Othman M. (2011). Data Envelopment Analysis to Measure Efficiency of Hotels in Malaysia. SEGi Review, 4(1), 25-36.
• Yolalan, R. (1993). İşletmelerarası Göreceli Etkinlik Ölçümü, Ankara. Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, No:483.
• Yükçü, S. ve Atağan, G. (2009). Etkinlik, Etkililik ve Verimlilik Kavramlarının Yarattığı Karışıklık. Atatürk Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 1-15.
• Etkinlik Nedir, Ekonomik Etkinlik (Yeterlilik Derecesi), (2015). http://www.ekodialog.com/Konular/etkinlik_nedir.html (Erişim tarihi: 08.11.2015).
• Etkinlik Ölçme Yöntemleri (2015)., https://www.ekodialog.com/Konular/etkinlik-olcme-yontemleri.html (Erişim tarihi:10.12.2015).