BEŞ FAKTÖR KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ, İZLENİM YÖNETİMİ TAKTİKLERİ VE ÖZNEL İYİ OLUŞ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ: KAMU ÇALIŞANLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2017, 16. Ulusal İşletmecilik Kongresi, 527 - 546, 25.10.2017

Ali Acaray , Ayşe Günsel

https://doi.org/10.18092/ulikidince.323571

Cited By: 4

Öz

Çalışma ortamında işgörenlerin, kendilerine yönelik
izlenimleri şekillendirme süreci olarak tanımlanan izlenim yönetimi, sosyal
etkileşimlerde sıklıkla ve kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmanın
amacı, beş faktör kişilik özellikleri, izlenim yönetimi taktikleri ve öznel iyi
oluş arasındaki ilişkilerin bütünsel araştırılmasıdır. Değişkenler arasındaki
ilişkiler, 242 adet kamu çalışanından elde edilen verilerin analizi ile ortaya
konulmuştur. Araştırma verileri yapısal eşitlik modellemesi SmartPLS 2.0
istatistiksel veri analiz programı kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular;
dışadönüklük, duygusal denge ve deneyime açıklığın izlenim yönetimi taktikleri
üzerinde pozitif, uyumluluğun ise negatif ve anlamlı bir etkiye sahip olduğunu
göstermektedir. Bununla birlikte araştırma sonuçları kendini sevdirme
taktiğinin yaşam doyumu üzerinde pozitif, kendine acındırmanın ise negatif ve
anlamlı bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymaktadır. İlaveten kendini örnek
çalışan gösterme taktiği, pozitif duygulanım üzerinde negatif ve anlamlı bir etkiye
sahip olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada örgütsel davranış
alanında önemli bir konu olan izlenim yönetimi taktiklerinin öncüllerine ve
ardıllarına ilişkin önemli sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beş Faktör Kişilik Özellikleri, İzlenim Yönetimi Taktikleri

Kaynakça

• Acaray, A. (2016). Güç ve Etkileme, Örgütsel Davranış içinde, (Ed.: Günsel, A., Bozkurt, S.), Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, Ankara, 172-191.
• Aydoğmuş, C. (2011). Kişilik Özellikleri İle İş Tatmini İlişkisi Üzerinde Psikolojik Güçlendirme ve Dönüşümcü Liderlik Algısının Etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Barrick, M. & Mount, M. (1991). The Big Five Personality Dimensions and Job Performance: A Meta- Analysis. Vol:44, No:1, March, 1-26.
• Basım, N. ve Tatar İ. (2006a). Kamuda İzlenim Yönetimi: Karşılaştırmalı Bir Çalışma. Amme İdaresi Dergisi, 39(4), 225-244.
• Basım, N., Tatar İ. ve Şahin N.H. (2006b). İzlenim Yönetiminde Kendilik Algısı, Kontrol Odağı, Mesleki Hedeflere Ulaşma Düzeyi ve Stres: Bir Kamu Sektörü Örneği. Türk Psikoloji Dergisi, 21,58, 1-14.
• Basım, N., Tatar İ. ve Şahin N.H. (2006c). Çalışma Yaşamında izlenim Yönetimi: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(18), 1-17.
• Benet-Martínez, V. ve John, O.P. (1998). Los Cinco Grandes Across Cultures And Ethnic Groups: Multitrait Multimethod Analysis Of The Big Five İn Spanish And English. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 729-750.
• Bolino, M. C., & Turnley, W.H. (1999). Measuring Impression Management In Organizations: A Scale Development Based On The Jones and Pittman Taxonomy. Organizational Research Methods, 2, 187-206.
• Bolino, M.C., ve Turnley, W.H. (2003). Counternormative Impression Management, Likeability, and Performance Ratings: The Use Of Intimidation In Organizational Setting., Journal Of Organizational Behavior, 24(2), 237-250.
• Borgatta, E.F. (1964). The Structure of Personality Characteristics. Behavioral Science, 9, 8-17.
• Bruck, C.S. & Allen, T.D. (2003). The Relationship Between Big Five Personality Traits, Negative Affectivity Type A Behavior and Work-Family Conflict. Journal of Vacational Behavior, 6, 457-472
• Bursalı, Y. M. ve Bağcı, Z. (2014). İşyerinde Bukalemunlara Dönüşüyor Olabilir Miyiz? Kişilik Özellikleri ve İzlenim Yönetimi İlişkisi. 2. Örgütsel Davranış Kongresi, 7–8 Kasım, Kayseri.
• Cable, D. M. ve Judge, T.A. (2003). Managers' Upward Influence Tactic Strategies: The Role of Manager Personality and Supervisor Leadership Style. Journal of Organizational Behavior, Vol. 24(2), 197-214.
• Costa, P. T. ve McCrae, R. R. (1995). Domains and facets: Hierarchical Personality Assessment Using the Revised NEO Personality Inventory. Journal of Personality Assessment, 64, 21-50.
• Costa, P. T. & McCrae, R. R. (1992). Four Ways Five Factors are Basic. Personality and lndividual Differences, 13(6), 653-665.
• Costa, T.T. Jr., Busch, C.M., Zonderman, A.B. ve McCrae, R.R. (1986). Correlations of MMPI Factor Scales with Measures of the Five Factor Model. Personality Assessment. 50:4, 640-650.
• Crane, E. ve Crane, F.G. (2002). Usage And Effectiveness Of Impression Management Strategies In Organizational Settings. Journal Of Group Psychotherapy, Psychodrama, & Sociometry (Jgpps), 55(1), 25-34.
• Cüceloğlu, D. (2002). İnsan ve Davranışı. 11. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çetin, F., Basım, H. N. (2010). İzlenim Yönetimi Taktiklerinde Öz Yeterlilik Algısının Rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 255-269.
• Demir, H.C. ve Yozgat, U. (2016). Özyeterlilik İnancı ve Kendini Ayarlama Düzeyinin Sosyal Paylaşım Siteleri Üzerinden Kullanılan İzlenim Yönetimi Taktikleri Üzerindeki Etkisi; Bankacılık Sektöründe Bir Çalışma. 4. Örgütsel Davranış Kongresi, 4–5 Kasım, Adana.
• Demir, K. (2002). Türkiye’deki Resmi ve Özel Lise Öğretmenlerinin İzlenim Yönetimi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Digilli, M. (2014). Kişilik Özelliklerinin Kullanılan Etkileme Yöntemlerine Etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). GYTE, Kocaeli.
• Doğan, T. (2013). Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Öznel İyi Oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14 (1), 56-64.
• Doğan, S. ve Kılıç, S. (2009). Örgütlerde İzlenim Yönetimi Davranışı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 23, 3, 53–83.
• Doğan, T. ve Eryılmaz, A. (2013). İki Boyutlu Benlik Saygısı ve Öznel İyi Oluş Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 33, 107-117.
• Diener, E. (1984). Subjective Well-being. Psychological Bulletin, 95 (3), 542-575.
• Diener,E., Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D., Oishi, S., Biswas-Diener, R. (2010). New Well-being Measures: Short Scales to Assess Flourishing and Positive and Negative Feelings. Soc. Indic Res, 97, 143–156.
• Diener, E. ve Seligman, M. (2002). Very Happy People. American Psychological Society, 13 (1), 81-84.
• Diener, E., Kesebir, P. ve Lucas, R. (2008). Benefits of Accounts of Well‐being-For Societies and for Psychological Science. Applied Psychology, 57 (1), 37-53.
• Erdem, F.S.(2008). Organizasyonlarda Lider-Üye Etkileşiminin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkilerinde, İzlenim Yönetimi Davranışının Rolü: Kayseri’de Hizmet Sektöründe Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Eren, E. (1984). Yönetim Psikolojisi. 2. Baskı, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadi Enstitüsü 30. Yıl Yayın.
• Erkuş, A. ve Tabak, A. (2009). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Çalışanların Çatışma Yönetim Tarzlarına Etkisi: Savunma Sanayiinde Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23 (2), 213-242.
• Fisk, R.P. ve Grove, S.J. (1996). Applications of Impression Management and The Drama Metaphor In Marketing: An Introduction. European Journal of Marketing, 30(9), 6-12.
• Gardner, W.L.(1992). Lessons in Organizational Dramaturgy: The Art of Impression Management. Organizational Dynamics, 21, 1, 33‐46.
• Gardner, W.L. ve Martinko, M.J. (1988). Impression Management in Organizations. Journal of Management, 14, 321-338.
• Gilbert, D.T. ve Jones, E.E. (1986). Exemplification: The Self-Presentation of Moral Character. Journal of Personality, 54, 593-615.
• Goffman, E. (1959). The Presentation of Self in Everyday Life., Garden City, Doblelife, 208-212.
• Goldberg, L. (1990). An Alternative ‘’Description of Personality’’ The Big Five Factor Structure. Journal of Personality and Social Psychology, Vol.59, No:6, September, 1216-1229.
• Goldberg, L. (1992). The Development of Markers for The Big Five Factor Structure. Pysichological Assesment, Vol:4, 26-42.
• Hough, L.M. & Ones, D.S. (2001). The Structure, Measurement, Validty and Use of Personality Variables In Industrial Work and Organizational Psychology. In N. Anderson, D.S. Ones, H.K. Sinangil & C. Viswesvaran (Ed.), Handbook of Industrial Work and Organziational Psychology (Vol.1:233-277). London, SAGE Publication.
• Jones, E.E. (1990). Interpersonal Perception. New York: W.H. Freeman and Company.
• Jones, E.E. ve Pittman. T.S. (1982). Toward a General Theory of Strategic Selfpresentation. Psychological Perspectives on The Self, 1, 231-262.
• Judge, T. A. ve Bono, J. E. (2000). Five-factor Model of Personality and Transformational Leadership. Journal of Applied Psychology, 85, 751–765.
• Karadal, H. (2008). Organizasyonlarda Politik Davranışlar ve Taktikler. (Der.), Örgütsel Davranışta Seçme Konular: Organizasyonların Karanlık Yönleri ve Verimlilik Azaltıcı Davranışlar (Ed: Özdevecioğlu, M. ve Karadal, H.), İlke Yayınevi, Yayın No: 11, Ankara, 1-20.
• Karakuş, M. ve Alev, S. (2016). Öğretmenlerin Bireysel ve Örgütsel Değerleri İle İzlenim Yönetimi Taktikleri Seçimi Arasındaki İlişki Düzeyi. Mustafa Kemal Üniversitesi SBE Dergisi, Cilt:13, Sayı:33, 137-152.
• Leary, M.R. (1996). Self-Presentation, Impression Management and Interpersonel Behaviour. Oxford: Westview Press.
• Leary, M. R. ve Kowalsky, R. M. (1990). Impression Management: A literature Review and Two‐component Model. Psychological Bulletin, 107(1), 34‐47.
• Lyubomirsky, S., Sheldon, K.M., & Schkade, D. (2005). Pursuing Happiness: The Architecture of Sustainable Change. Review of General Psychology, 9, 111-131.
• Mehtap, Ö. (2016a). Bireysel Davranış, Kişilik ve Değerler. Örgütsel Davranış içinde, (Ed.: Günsel, A., Bozkurt, S.), Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, Ankara, 22-43.
• Mehtap, Ö. (2016b). İşyerinde Duygular, Tutumlar ve Stres. Örgütsel Davranış içinde, (Ed.: Günsel, A., Bozkurt, S.), Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, Ankara, 65-85.
• Meydan, C.H. (2011). Örgütsel Ortamda Tükenmişliğin İzlenim Yönetimi Taktikleri ile İlişkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Ekim, 6(2), 287‐307.
• McCrae, R. R., & John, O. P. (1992). An Introduction to The Five-factor Model and Its Applications. Journal of Personality, 2, 175-215.
• McCrae, R.R., Costa, P.T. (1989). Reinterpreting the Myers-Briggs Type Indicator From The Perspective of The Five-factor Model of Personality. Journal of Personality, 57, 17-40.
• Myers, D.G., Diener, E. (1995). Who is Happy? Psychological Science, 6 (1), 10-17.
• Oğuzhan, T. (2015). Algılanan Etik İklim Boyutları, Lider Üye Etkileşimi ve Öz Kendilik Değerlendirmesinin İzlenim Yönetimi Taktikleri Kullanımı Üzerindeki Etkileri. (Basılmamış Doktora Tezi). Kara Harp Okulu, Ankara.
• Özdemir, A. A. (2015). İş Tatmini, Pozitif/Negatif Duygulanım ve Yaşam Tatmininin Etkisi. Çalışma ve Toplum, 3, 47-62.
• Özkalp, E., Kırel, Ç. (1996). Örgütsel Davranış. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2013). Örgütsel Davranış. 6.Baskı. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Reisoğlu, S. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Öznel İyi Oluşlarını Yordamada Beş Faktör Kişilik Özellikleri, Mizah Tarzları ve Duygusal Zekânın Rolü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). K.T.Ü. Trabzon.
• Rosenberg, J. ve Egbert, N. (2011). Online Impression Management: Personality Traits and Concerns for Secondary Goals as Predictors of Self-Presentation Tactics on Facebook. Journal of Computer-Mediated Communication, 17, 1-18.
• Rosenfeld, P. (1990). Self-Esteem and Impression Management Explanations for Self-Serving Biases. The Journal of Social Psychology, 130(4), 495-500.
• Rosenfeld, P., Giacalone, R.A. ve Riordan, C.A (1995). Impression Management in Organizations, New York: Routhledge.
• Shier, M.L. ve Graham, J.R. (2013). Organizations and Social Worker Well Being: The Intra-Organizational Context of Practice and Its Impact on A Practitioner's Subjective Well-Being, Journal of Health and Human Services Administration, Vol. 36, No. 1, 61-105.
• Schutz, A. (1998). “Assertive, Offensive, Protective, and Defensive Styles of Self-Presentation: A Taxonomy”, The Journal of Psychology, 132(6), 611-628.
• Somer, O. (1998). Türkçe’de Kişilik özelliğini tanımlayan sıfatların yapısı ve Beş Faktör Modeli. Türk Psikoloji Dergisi, 35-62.
• Sudak, M.K. ve Zehir, C. (2013). Kişilik Tipleri, Duygusal Zeka, İş Tatmini İlişkisi Üzerine Yapılan Bir Araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi Cilt: 11, Sayı: 22, 141-165.
• Tabak, A., Basım, N., Tatar, İ. ve Çetin, F. (2010). İzlenim Yönetimi Taktiklerinde Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Rolü: Savunma Sanayiinde Bir Araştırma. Ege Akademik Bakış, 10(2), 539-557.
• Taslak, S., Çetinel, M. H. ve Arasan, B. (2015). Mutluyum İşimden de Memnunum: Öznel ve Psikolojik İyi Oluşun Çalışanların İş Tatminine Etkileri. 3. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı. 6-7 Kasım Tokat, 38-44.
• Taşçı, D. ve Eroğlu, E. (2007). Yöneticilerin Kişilik Özellikleri İle Kullandıkları İkna ve Etkileme Taktiklerinin Kullanım Sıklığı Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi, SBE Dergisi, 17, 533-546.
• Tedeschi, J. T., & Riess, M. (1981). Identities, the Phenomenal Self, and Laboratory Research. James T. Tedeschi, Marc Riess (Eds.), Impression Management Theory and Social Psychological Research. New York: Academic Press.
• Türkmen, M. (2012). Öznel İyi Oluşun Yapısı ve Anababa Tutumları, Özsaygı ve Sosyal Destekle İlişkisi: Bir Model Sınaması. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5/1, 41-73.
• Ünaldı, S. (2005). Emniyet Örgütü Yöneticilerinin İzlenim Yönetimi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Watson, D., & Clark, L. A. (1997). Extraversion and Its Positive Emotional Core. In R. Hogan, J. A. Johnson, & S. R. Briggs (Eds.), Handbook of Personality Psychology (767-793). San Diego: Academic Press.
• Yelboğa, A., 2006. “Kişilik Özellikleri ve İş Performansı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8 (2), 196-211.
• Yıldız, S. (2005). Kişilik, Meslek ve Mutluluk. (Ed. Keser, A. Çalışma Yaşamında Dönüşümler İçinde). Nobel Yayınları, Ankara, 367-381.
• Yücel, İ. (2013). Örgütlerde İzlenim Yönetimi ve Taktikleri Üzerine Kavramsal Bir İnceleme, Akademik Bakış Dergisi, S:35, Mart-Nisan, 1-20.