Analysis of Whistleblowing Intention with the Theory of Planned Behavior: A Study on the Healthcare Sector Employees

Yıl 2018, 17. UİK Özel Sayısı, 147 - 166, 04.07.2018

Bülent Turan , İsa İpçioğlu

https://doi.org/10.18092/ulikidince.431146

Cited By: 6

Öz

The purpose of this study is to investigate whether or not the intentions of the health sector employees for whistleblowing can be explained by Ajzen's Planned Behavior Theory (PDT). The TPB is a reliable model that has been successful in explaining the intention and variables affecting it in many other types of research.

The sample includes 122 employees in healthcare sector in Bilecik. As a result of the analyzes, it was found that the PDT is an adequate model for explaining the behavioural intention and that there is a difference between the internal and external whistleblowing intentions of the employees. Within the internal processes, it is revealed that they prefer to be informed their immediate supervisor. The effect of attitude is statistically significant on all variables, but the effect of subjective norm and perceived behavioural control is not always statistically significant in other variables. The proportion of employees who faced an illegal or unethical situation was found to be 36% and 41% of them reported this. From the perspective of the subjective norm, it is understood that the perceived social pressure of employees is different from the social and business environments. In terms of whistleblowers, 60% of employees see these people as heroes.

Anahtar Kelimeler

Whistleblowing, Whistleblower, The Theory of Planned Behavior

PLANLI DAVRANIŞ TEORİSİ İLE WHISTLEBLOWING NİYETİNİN İNCELENMESİ: SAĞLIK SEKTÖRÜ ÇALIŞANLARI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Öz

Araştırmamızın amacı sağlık sektöründe çalışanların
whistleblowing'e yönelik niyetlerini Ajzen’in Planlı Davranış Teorisi (PDT) ile
açıklanıp açıklanamayacağını incelemektir. PDT, diğer birçok araştırmada niyet
ve onu etkileyen değişkenleri açıklamada başarılı olmuş, güvenilir bir
modeldir. Araştırma evrenini Bilecik ilinde yer alan sağlık sektörü çalışanları
oluştururken, tesadüfi örnekleme yoluyla elde edilen 122 anket formu örneklemi
oluşturmuştur. Araştırma sonucunda, PDT'nin davranışa yönelik niyeti açıklamaya
yetkin bir model olduğu ve çalışanların dışsal yollardan ziyade içsel yolları
tercih ettikleri bulunmuştur. İçsel süreçler içinde de bağlı oldukları ilk
amiri bilgilendirmeyi tercih ettikleri ortaya çıkmıştır. Tutumun etkisi bütün
değişkenler üzerinde istatistiki olarak anlamlıdır fakat öznel norm ve
algılanan davranışsal kontrolün etkisi her zaman diğer değişkenlerde
istatistiki olarak anlamlı değildir. Yasal ya da etik olmayan bir durumla karşılaşan
çalışanlarının oranı %36 ve bunların da %41’inin bu durumu bildirdiği bulunmuştur.  Öznel norm açısından bakıldığında ise
çalışanların sosyal çevreleri ile iç çevrelerinden algıladıkları sosyal
baskının da farklı olduğu görülmüştür. Whistleblowerlar açısından ise, çalışanların
%60’ı bu kişileri kahraman olarak görmektedir.

Anahtar Kelimeler

Whistleblowing, Whistleblowwer, Planlı Davranış Teorisi

Kaynakça

• Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179–211.
• Ajzen, I. (2015). Consumer attitudes and behavior: the theory of planned behavior applied to food consumption decisions. Italian Review of Agricultural Economics, 70(2), 121–138.
• Aktan, C. C. (2006). Organizasyonlarda yanlış uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlaki tepki ve vicdani red davranışı: Whistleblowing. Mercek Dergisi, 1(13), 1–13.Albarracin, D., Johnson, B. T., Fishbein, M. ve Muellerleile, P. A. (2001). Theories of reasoned action and planned behavior as models of condom use: a meta-analysis. Psychological bulletin, 127(1), 142.
• Arslan, E. T. ve Kayalar, M. (2017). Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının İfşa (Whistleblowing) Niyeti Karşılaştırmalı Bir Analiz. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19, 15–26.
• Courneya, K. S. ve McAuley, E. (1995). Reliability and Discriminant Validity of Subjective Norm, Social Support, and Cohesion in an Exercise Setting. Journal of Sport and Exercise Psychology, 17(3), 325–337. doi:10.1123/jsep.17.3.325
• Dodge Ph.D., M. (2005). Encyclopedia of White-Collar & Corporate Crime. Thousand Oaks: SAGE Publications, Inc. doi:10.4135/9781412914260 NV - 2
• Esen, E. ve Kaplan, H. A. (2012). İşletmelerde Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulması (Whistleblowing). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 33–52.
• Foltz, C. B., Newkirk, H. E. ve Schwager, P. H. (2016). An Empirical Investigation of Factors That Influence Individual Behavior Toward Changing Social Networking Security Settings. J. Theor. Appl. Electron. Commer. Res., 11(2), 1–15. doi:10.4067/S0718-18762016000200002
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe – Yöntem – Analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık (3. Baskı.). Ankara: Seçkin.
• Hair Jr, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. ve Sarstedt, M. (2016). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). Sage Publications.
• Hersh, M. A. (2002). Whistleblowers — heroes or traitors?: Individual and collective responsibility for ethical behaviour. Annual Reviews in Control, 26(2), 243–262. doi:10.1016/S1367-5788(02)00025-1
• Hooper, D., Coughlan, J. ve Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Articles, 2.
• Johnson, R. A. (2003). Whistleblowing: When it Works--and why. Lynne Rienner Publishers.
• Kline, R. B. (2015). Principles and Practice of Structural Equation Modeling, Fourth Edition. The Guilford Press.
• Kocagöz, E. ve Dursun, Y. (2010). Algılanan Davranışsal Kontrol, Ajzen’in Teorisinde Nasıl Konumlanır? Alternatif Model Analizleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010(2), 139–152.
• Liñán, F. ve Chen, Y. (2009). Development and Cross‐Cultural Application of a Specific Instrument to Measure Entrepreneurial Intentions. Entrepreneurship Theory and Practice, 33(3), 593–617. doi:10.1111/j.1540-6520.2009.00318.x
• Mercan, N., Altınay, A. ve Aksanyar, Y. (2015). Whıstleblowıng (Bilgi İfşası, İhbar) ve Yolsuzlukla Mücadelede İç Denetimin Değişen ve Gelişen Rolü. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 167–176.
• Near, J. P. ve Miceli, M. P. (1995). Effective-whistle blowing. Academy of management review, 20(3), 679–708.
• Near, J. P. ve Miceli, M. P. (1996). Whistle-Blowing: Myth and Reality. Journal of Management, 22(3), 507–526. doi:10.1177/014920639602200306
• OECD. (2011). Protection of Whistleblower.
• OIG. (2017). Whistleblower Protection History. 13 Nisan 2017 tarihinde http://oig.ssa.gov/whistleblower-protection/history adresinden erişildi.
• Özler, D. E., Şahin, M. D. ve ATALAY, C. G. (2014). Teorik Bir Çerçevede Whistleblowing-Etik İlişkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 169–194.
• Park, H. ve Blenkinsopp, J. (2009). Whistleblowing as planned behavior–A survey of South Korean police officers. Journal of Business Ethics, 85(4), 545–556.
• Park, H., Blenkinsopp, J., Oktem, M. K. ve Omurgonulsen, U. (2008). Cultural Orientation and Attitudes Toward Different Forms of Whistleblowing: A Comparison of South Korea, Turkey, and the U.K. Journal of Business Ethics, 82(4), 929–939. doi:10.1007/s10551-007-9603-1
• Perry, N. (1998). Indecent Exposures: Theorizing Whistleblowing. Organization Studies, 19(2), 235–257. doi:10.1177/017084069801900204
• Read, W. J. ve Rama, D. V. (2003). Whistle-blowing to internal auditors. Managerial Auditing Journal, 18(5), 354–362.
• Rhodes, R. E., Jones, L. W. ve Courneya, K. S. (2002). Extending the Theory of Planned Behavior in the Exercise Domain: A Comparison of Social Support and Subjective Norm. Research Quarterly for Exercise and Sport, 73(2), 193–199. doi:10.1080/02701367.2002.10609008
• Ringle, C. M., Wende, S. ve Becker, J.-M. (2015). SmartPLS 3. Boenningstedt: SmartPLS GmbH, http://www.smartpls.com.Seifert, D. L. (2006). The influence of organizational justice on the perceived likelihood of whistle-blowing. http://www.dissertations.wsu.edu/Dissertations/Fall2006/d_seifert_120806.pdf adresinden erişildi.
• Tabachnik, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics. Pearson.
• Toker, Gökçe, A. ve Oğuz, E. (2015). Öğretmen Adaylarının Farklı Bilgi Uçurma (Whistle-blowing) Tercihlerinde Belirleyici Olan Kültürel Değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(1), 55. doi:10.19126/suje.56400
• Uyar, S. ve Yelgen, E. (2015). Bilgi İfşası (Whistleblowing) ve Denetim. Journal of Management and Economics Research, 13(1), 85–106. doi:10.11611/JMER412
• van Dam, K., van der Janine D. M, V. ve van der Beatrice I. J. M, H. (2009). Employees’ Intentions to Retire Early : A Case of Planned Behavior and Anticipated Work Conditions. Journal of Career Development, 35(3), 265–289. doi:10.1177/0894845308327274
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. Istanbul Üniversitesi Isletme Fakültesi Dergisi, 46(Special Issue), 74.
• Zakaria, M., Razak, S. N. A. A. ve Noor, an N. B. W. M. (2016). Intention:, Effects of Planned Behaviour on Whistle Blowing Evidence from Malaysian Police Department. Middle-East Journal of Scientific Research, 24(7), 2352–2365.
• Zakaria, M., Razak, S. N. A. A. ve Yusoff, M. S. A. (2016). The Theory of Planned Behaviour as a Framework for Whistle-Blowing Intentions. Review of European Studies, 8(3), 221.