FRANCHISING YATIRIM MARKASI SEÇİMİNİ ETKİLEYEN KRİTERLERİN SWARA YÖNTEMİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ: BİR AKARYAKIT İSTASYONU MARKASI SEÇİM ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 45, 311 - 322, 31.10.2024

Kadir Kaan Göncü

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1456630

Öz

Hizmet üretimi yönetiminde marka seçimi, bir işletmenin başarısını ve sürdürülebilirliğini önemli ölçüde etkileyebilecek kritik bir husustur. Marka bilinirliğine sahip bir işletmenin kendine özgü ürün ve hizmetlerin satılması için verdiği yetki anlamı taşıyan franchising, günümüz dünyasında pek çok işletmenin sıklıkla kullandığı bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Franchising yatırımı yapacak bir işletme için doğru marka tercihini gerçekleştirmek, başlangıç aşamasında kararlaştırılması gereken stratejik bir süreçtir. Bu çalışmanın amacı; franchising türü bir iş yatırım modeliyle girişimde bulunacak bir kişi ya da işletmenin farklı marka ve imajlara sahip franchisorlar arasında tercihte bulunurken dikkate alması gereken spesifikasyonları belirlemek olacaktır. Yüksek maliyetli altyapı ve kurulum giderleri barındıran sektörlerde en doğru franchisoru seçmek yatırım planlamasının başlangıç aşamasını oluşturmaktadır. Çalışmada bir akaryakıt istasyonu franchising yatırım markası tercihini etkileyen faktörleri analiz etmek için, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) metotlarından birisi olan SWARA yöntemi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda: "Marka" olarak isimlendirilen ve tercih edilen işletmenin alanda bilinirliği olarak tanımlanan kriter, önem değeri en yüksek kriter olarak bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

ÇKKV, SWARA, Franchising, Marka Seçimi, Akaryakıt İstasyonu

EVALUATION OF THE CRITERIA AFFECTING FRANCHISING INVESTMENT BRAND SELECTION USING THE SWARA METHOD: A GAS STATION BRAND SELECTION EXAMPLE

Öz

Brand selection in service production management is a critical aspect that can significantly impact a business's success and sustainability. Franchising, which means granting the authority to a business with brand recognition to sell its unique products and services, is a method frequently used by many businesses today. Making the right brand choice for a business that will invest in franchising is a strategic process that needs to be decided at the initial stage. The purpose of this study is to determine the specifications that a person or business that will venture into a franchising type of business investment model should take into consideration when choosing between franchisors with different brands and images. In today's world, where energy prices are at very high levels, it is extremely important for a person or organization who wants to benefit from franchising rights of one of the brands in the fuel industry to make the right brand investment decision. Choosing the right franchisor in this sector, which involves high-cost infrastructure and installation expenses, constitutes the initial stage of investment planning. In the study, SWARA method, one of the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods, was used to analyze the factors affecting the choice of a fuel station franchise investment brand. The information of five decision makers who are experts in the field was consulted during the stages of discussing the criteria obtained from the literature, determining the ones to be used in the study, and adding new criteria as a result of current developments and making the analysis. As a result of the study, the criterion called "Brand" and defined as the recognition of the preferred business in the field was found to be the criterion with the highest importance.

Anahtar Kelimeler

MCDM, SWARA, Franchising, Brand Selection, Gas Station

Kaynakça

• Alon, I., Alpeza, M., ve Erceg, A. (2007). Opportunities and Threats Regarding the Development of The Franchising Business Model in Croatia. In Proceedings of the 7th International Conference Enterprise in Transition, 131-134.
• Altınay, L., Brookes, M., ve Aktaş, G. (2013). Selecting Franchise Partners: Tourism Franchisee Approaches, Processes and Criteria. Tourism Management, 37, 176-185.
• Ayyıldız, E. (2022). Fermatean Fuzzy Step-Wise Weight Assessment Ratio Analysis (SWARA) and its Application to Prioritizing Indicators to Achieve Sustainable Development Goal-7. Renewable Energy, 193, 136-148.
• Çakır, E. (2018). Bütünleşik SWARA ve EDAS Yöntemi Kullanarak Fitness Merkezlerinin Değerlendirilmesi: Örnek Bir Uygulama. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 1907-1923.
• Çakır, E., & Karabıyık, B. K. (2017). Bütünleşik SWARA-COPRAS Yöntemi Kullanarak Bulut Depolama Hizmet Sağlayıcılarının Değerlendirilmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 10(4), 417-434.
• Duman, G. M., Taşkaynatan, M., Kongar, E., ve Rosentrater, K. A. (2018). Integrating Environmental and Social Sustainability into Performance Evaluation: A Balanced Scorecard-Based Grey-DANP Approach for The Food İndustry. Frontiers İn Nutrition, 5, 65.
• Elmas, B., ve Özkan, T. (2021). Ulaştırma ve Depolama Sektörü İşletmelerinin Finansal Performanslarının SWARA-OCRA Modeli ile Değerlendirilmesi. İşletme Akademisi Dergisi, 2(3), 240-253.
• Gillis, G. J., ve Castrogiovanni, G. J. (2012). The Franchising Business Model: An Entrepreneurial Growth Alternative. International Entrepreneurship and Management Journal, 8, 75-98.
• Gökdeniz, A., ve Erdem, B. (2004). Uluslararasılaşma Süreci, Sözleşmeye Dayalı Uluslararasılaşma Yolları-(Franchising (İsim Hakkı)) ve Bir Hizmet İşletmesi (Mc. Donald’s) Üzerinde Kavramsal Bir Araştırma. Verimlilik Dergisi, (4) , 21-44.
• Hu, Y. C., Lee, P. C., Chuang, Y. S., ve Chiu, Y. J. (2018). Improving the Sustainable Competitiveness of Service Quality within Air Cargo Terminals. Sustainability, 10(7), 2319.
• Jupe, R., ve Funnell, W. (2017). ‘A Highly Successful Model’? The Rail Franchising Business in Britain. Business History, 59(6), 844-876.
• Kazançoğlu, İ., ve Öktem, Ö. (2016). Endüstriyel İşletmelerde Franchising Model Önerisi: Hazır Beton Sektöründe Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), 251-285.
• Kersuliene, V., Zavadskas, E. K., ve Turskis, Z. (2010). Selection of Rational Dispute Resolution Method by Applying New Step-Wise Weight Assessment Ratio Analysis (SWARA). Journal of Business Economics and Management, 11(2), 243-258.
• Kıran, F., Ekşili, N., ve Bozkurt, Ö. Ç. (2020). Franchise Alan İşletmelerin Partner Seçimi: Gıda Sektöründe Nitel Bir Araştırma. Business and Management Studies: An International Journal, 8(4), 296-328.
• Stanujkic, D., Karabasevic, D., Popovic, G., Stanamirovic, P. S., Saracevic, M., Smarandache, F., . . . Ulutaş, A. (2021). A New Grey Approach for Using SWARA and PIPRECIA Methods in A Group Decision-Making Environment. Mathematics, 9(13), 1554, 1-16.
• Tranfield, D., Denyer , D., ve Palminder , S. (2003). Towards a Methodology for Developing Evidence-Informed Management Knowledge by Means of Systematic Review. British Journal of Management, Vol. 14, 207-222.
• Ulutaş, A. (2019). SWARA ve MAIRCA Yöntemleri ile Catering Firması Seçimi. Business and Management Studies: An International Journal, 7(4), 1467-1479.
• Zolfani, S. H., ve Saparauskas, J. (2013). New Application of SWARA Method in Prioritizing Sustainability Assessment Indicators of Energy System. Eng. Econ. 2013, 24, 408–414.