AKILLI DEVLET VE MCDONALDSLAŞMASI ÜZERİNE BİR ANALİZ

Yıl 2025, Sayı: 46, 151 - 168

Abdullah Aydın , Ömer Fuad Kahraman

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1578848

Öz

Devlet kavramı ortaya çıktığı andan itibaren çağın gereklilikleri ve gerçeklerine göre şekil almıştır. Bunun yanında tarihsel süreç içerisinde incelendiğinde benzer çağlarda farklı coğrafyalarda benzer yönetimlerin uygulandığı da dikkat çekmektedir. Ancak her ülkenin sosyal, siyasal ve ekonomik yapısına göre devlet mekanizmasının farklı karşılık bulması söz konusudur. Teknolojik gelişmelerin son yarım asırlık süreç içerisinde çok hızlı ilerlemesi ve devlet yönetiminin içine düşmüş olduğu krizler nedeniyle yeni arayışlar söz konusu olmuştur. Bunun için ise en çok tercih edilen yol iyisini kopyalamaktır. Bu noktada çalışmanın da ana eksenini oluşturan tartışma küreselleşme ile toplumların birbirine benzemesinin devletler bazında da ortaya çıkmasıdır. Kamu yönetimlerinin içine düştüğü durumu analiz etmeyi hedefleyen çalışma akıllı devlet ve McDonaldslaşma kavramları üzerinde analiz yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Devlet, Kamu Yönetimi, Akıllı Devlet, McDonaldslaşma.

AN ANALYSIS ON THE SMART STATE AND ITS MCDONALDIZATION

Öz

The concept of state has been shaped according to the requirements and realities of the age since its emergence. In addition, when analyzed in the historical process, it is noteworthy that similar governments have been implemented in different geographies in similar eras. However, the state mechanism responds differently according to the social, political, and economic structure of each country. Due to the rapid progress of technological developments in the last half century and the crises that the state administration has fallen into, new searches have been in question. The most preferred way to do this is to copy the best. At this point, the main axis of this study is the emergence of the similarity of societies with globalization on the basis of states. The study, which aims to analyze the situation that public administrations have fallen into, analyzes the concepts of smart state and McDonaldsization.

Anahtar Kelimeler

State, Public Administration, Smart State, McDonaldsization.

Kaynakça

• Akçakaya, M. (2016). “Weber’in Bürokrasi Kuramının Bugünü ve Geleceği”. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(8), 275-295.
• Akdoğan, A. A. (2015). “Danıştay Kararlarında Yeni Kamu İşletmeciliği Kavramlarının İzini Sürmek”. Memleket Siyaset Yönetim, 10(24), 1-20.
• Aksoy, A. (2016). “Geleneksel Devletten Modern Devlete: Sanayi Devrimi ve Kamu Yönetimi Düşüncesinde Değişim”. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 2(3), 31-37.
• Alagöz, B., Çeriz, A., ve Şimşek, N. (2023). “Yükseköğretimin McDonaldlaştırılması”. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 210-224.
• Aslan, M. M., & Bulut, Y. (2019). “Akıllı Kent Uygulamalarının Kentsel Güvenlik Açısından Önemi”. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 52-60.
• Aslan, T. (2020). Sağlık kurumlarında hizmet kalitesi algısının hasta memnuniyeti açısından değerlendirilmesi: Bir hastane örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Ateş, H. (2003) “Postbürokratik Kamu Yönetimi”, Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar Sorunlar, Tartışmalar, Çözüm Önerileri, Modeller, Dünya ve Türkiye Yansımaları, (Ed: Asım Balcı, Ahmet Nohutçu, Namık Kemal Öztürk ve Bayram Coşkun), Seçkin Yayınevi, Ankara, 2003, s.57-82
• Aydın, M. B. (2015). “Mahkemelerin McDonaldlaşması ve McMahkemeler”. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 51-62.
• Ayhan, E., & Önder, M. (2017). “Yeni Kamu Hizmeti Yaklaşımı: Yönetişime Açılan Bir Kapı”. Gazi İktisat Ve İşletme Dergisi, 3(2), 19-48.
• Babaoğlu, C. ve Memiş, L. (2009). “Akıllı Kentlerin Politika Üretme Aracı Olarak Yaşam Laboratuvarları (Living Labs)”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 28(4) 23-47.
• Belli A (2017). “Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı Bağlamında Yerinden Yönetim ve Yerel Yönetimlerin Değerlendirilmesi”. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 9(16), 101-118.
• Belli A., Tunç A. ve Aydın A. (2019). Yerelde Yönetişim Algısı Üzerine Bir Alan Araştırması: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(1), 256-270.,
• Botchway, F. N. (2000). Good governance: the old, the new, the principle, and the elements. Fla. J. Int'l L., 13, 159-209.
• Bourgon, J. (2009). “New Directions İn Public Administration: Serving Beyond The Predictable”. Public Policy and Administration, 24(3), 309-330.
• Briand, Louise, “A Sutructurationist Analysis of Post-Bureaucracy in Modernity and Late Modernity”, Journal of Organizational Change Management, Vol:19, No:1, (2006), s.65-79.
• Çelik, N. (2015). “Postbürokratik Kamu Yönetimi ve Demokrasi”. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 135-152.
• Çukuçayır, M. Akif (2003) “Kamu Yönetiminde Değişim ve Yeni Yönetim Modelleri”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Konya.
• Deguchi, A., Hirai, C., Matsuoka, H., Nakano, T., Oshima, K., Tai, M., & Tani, S. (2020). “What is society 5.0.” Society, 5(0), 1-24.
• Demir, C., Çohadar, Ö., ve Gök, G. (2017). “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Yönetişimin Temel İlkeleri Bağlamında İncelenmesi”. Strategic Public Management Journal, 3 Özel Sayı, 138-153. https://doi.org/10.25069/spmj.347916
• Dilaveroğlu, A. (2020). “Yönetişim İlkeleri ve Yerel Yönetimler Mevzuatına Yansımalar”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 45-63.
• Drache, Daniel (2004) The Post Washington Consensus: The Market Disconnect and the Public Reconnect, Çalışma International Conference Beyond the Washington Consensus Governance and the Public Domain in Contrasting Economies: The Cases of India and Canada. Man and Development sempozyumunda sunulmuştur.
• Dubnick, Melvin and Frederickson, H. George, (2011) “Public Accountability: Performance Measurement, the Extended State, and the Search for Trust” (June 1, 2011). National Academy of Public Administration & The Kettering Foundation, June 2011
• Dunn, William N. ve Miller, David Y. (2007) “A Critique of The New Public Management and The Neo-Weberian State: Advancing a Critical Theory of Administrative Reform”, Public Organization Review, V:7, N:4, (2007), s.345-358.
• Edgar, L., Marshall, C., & Bassett, M. (2006). Partnerships: Putting good governance principles in practice (pp. 1-19). Ottawa: Institute on Governance.
• Eisenberg, M. A. (1992). An Overview of the Principles of Corporate Governance. Bus. Law., 48, 1271.
• Erdem, A. ve Çiçekli, A. (2023). “Yönetişim Yaklaşımının Kuramsal Değerlendirilmesi ve İdare Hukuku Bağlamında Analizi”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 59, 283 – 303.
• Ergur, G. A., Nuhoğlu, Ş., Çobanoğlu, C., Çetin, N., Bostan, P., ve Ergur, A. (2021). “Adanmışlıktan tükenmişliğe, tükenmişlikten vazgeçişe: COVID-19 pandemisi’nde istifa eden/emekli olan hekimlerin çığlığı”. İstanbul University Journal of Sociology, 41(1), 73-102.
• Eryılmaz, B. (2004) Bürokrasi ve Siyaset: Bürokratik Devletten Etkin Yönetime, 6. Baskı Alfa Yayınları.
• Eşki, H. (2010). “Bugünü Anlamak İçin Max Weber’i Yeniden Okumak”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(11), 187-198.
• Faruk A. (2006), “Türkiye’de Yönetişim ve Sivil Toplum Tartışmaları Üzerine Bir Değerlendirme”, Memleket SiyasetYönetim, S:1, (2006), s.127.
• Gemenis, K. (2024). “Artificial intelligence and voting advice applications. Frontiers in Political Science”, Political Science Methodologies, Vol. 6 https://doi.org/10.3389/fpos.2024. 1286893.
• Genç, F. N. (2012). Yönetişim, Yönetime Katılma ve Farklı Katılma Türleri. F. N. Genç (Ed.), Yönetişim ve Yönetim Ekseninde Kamu Yönetimi (s. 47-86) içinde
• Gençkaya, Ö., Gündoğdu, H. G., ve Aytekin, A. (2021). “Büyükşehir Belediyeleri Web Sitelerinin Yönetişim İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(3), 705-726. https://doi.org/10.17153/oguiibf.935192
• Göktolga, O. ve Gündoğmuş, B. (2015). “Küreselleşmeye Karşı Milli Kültürü Koruma ve Yayma Çabası: Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri Örneği”, International Journal of Social Science, 33, 315-328.
• Graham, J., Plumptre, T. W., & Amos, B. (2003). “Principles for Good Governance in the 21st Century” (Vol. 15, p. 6). Ottawa: Institute on governance.
• Greisman, H. C. ve Ritzer, G. (1981) “Max Weber, Critical Theory and the Administrated World”, Qualitative Sociology, vol 4, p. 34-55
• Grey, Chris ve Garsten, Christina, “Trust, Control and Post-Bureaucracy”, Organization Studies, Vol:22, No:2, (2001), s.229-250.
• Gündoğan Y. S. & Seçkiner Bingöl E. (2024), “Türk Kamu Yönetiminde Açık Devlet Verisi Uygulamaları: Büyükşehir Belediye Portalları Üzerine Bir İnceleme”, RESS Journal Route Educational & Social Science Journal, Volume 11, Issue 2, March 2024, p. 170-194
• Gündoğmuş, B. (2021). “Kamu Yönetimi Kavramsal Çerçevesi ve İnceleme Yaklaşımları”, Kamu Yönetiminde Değişim Olgusu ve Global Trendler ve Yeni Paradigmalar, (Editör Berat Akıncı), Ankara: Nobel Yayınları, s.1-20.
• Güngör, S. (2007). “Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Yeni Bir Olgu: E-Devlet”. Türk İdare Dergisi, 457, 125-140.
• Höchtl, J., Parycek, P., & Schöllhammer, R. (2016). “Big Data in the Policy Cycle: Policy Decision Making in the Digital Era”. Journal of Organizational Computing and Electronic Commerce, 26(1-2), 147-169.
• Idzi, F.M., Gomes, R.C. “Digital Governance: Government Strategies That Impact Public Services”. GPPG 2, 427–452 (2022). https://doi.org/10.1007/s43508-022-00055-w
• Kamacı, A. (2018). “Küreselleşme Sürecinde Çok Uluslu Şirketlerin Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi”. Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 3(2), 81-92.
• Karasu, K. (2009). Kamu Özel Ortaklığı: Sözleşme Sisteminin Genelleşmesi, Kamu Yönetimi: Yapı İşleyiş Reform, No:5, 79-93, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi- Kamu Yönetim Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını.
• Karataş, A. (2020). “Post Yeni Kamu İşletmeciliğinin Kuramsal Temelleri: Yeni Bir Kuram Mı Yoksa Bir Tür Çöp Kutusu Modeli Mi?”, International Journal of Disciplines Economics & Administrative Scienves Studies, Vol:6, Issue:21; pp:538-551.
• Karpunina, E. K., Kosorukova, I. V., Dubovitski, A. A., Galieva, G. F., & Chernenko, E. M. (2021). “State Policy of Transition to Society 5.0: Identification and Assessment of Digitalisation Risks”. International Journal of Public Law and Policy, 7(4), 334-350.
• Le Grand J. (1991) “The Theory of Government Failure”. British Journal of Political Science. 1991;21(4):423-442.
• Lynn, L. (2008). What is a Neo-Weberian State? Reflections on a Concept and its Implications. NISPAcee Journal of Public Administration and Policy, 1(2), 17-30.
• Manzoor, A. (2014). A Look at Efficiency in Public Administration: Past and Future. Sage Open, 4(4), 1-5.
• Maruf, M. & Gündoğmuş, B. (2021). Kamu Çalışanlarında İş Tatmini Üzerine Bir Analiz. Ekin Yayınevi, Bursa
• Matsunaga, Y., & Yamauchi, N. (2004). “Is the Government Failure Theory Still Relevant? A panel Analysis Using US State Level Data”. Annals of Public and Cooperative Economics, 75(2).
• Mecek, M. & Kocakula, Ö. (2019). E-Devlet ve E-Yönetişimde İdari, Siyasi ve Etik Sorunlar. E-Yönetişim: Kavramsal/Kuramsal Çerçeve, Ülke İncelemeleri ve Türkiye'ye Yansımaları (Ed. Bekir Parlak ve Kadir Caner Doğan), İstanbul: Beta Yayınları, 195-230.
• Neumann, O., Guirguis, K., & Steiner, R. (2024). “Exploring Artificial İntelligence Adoption in Public Organizations: a Comparative Case Study”. Public Management Review, 26(1), 114-141.
• Ökmen, M, Görmez, K. (2009) “Türkiye’de Yerel Gündem 21 ve Yerel Yönetişim Uygulamaları”, Yerel Yönetimlerin Güncel Sorunları (Edit. K.Görmez, M.Ökmen), Beta Yayını, İstanbul, ss.109- 128.
• Ömürgönülşen, U. (2003). “Kamu Sektörünün Yönetimi Sorununa Yeni Bir Yaklaşım: Yeni Kamu İşletmeciliği”. Çağdaş Kamu Yönetimi-I, 3-43.
• Öniş, Z., ve Şenses, F. (2005). “Rethinking the Emerging Post-Washington Consensus”. Development and Change, 36(2), 263–290.
• Övgün, B. (2010). “Bürokrasiden Yönetişime Örgüt Tipinin Değişmesi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi (Tez No. 265588), Ankara Üniversitesi.
• Özdoğan, M. (2018). “Neo-Weberyen Devlet ve Bürokrasi”. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(14), 597-608.
• Parker, L. D., Jacobs, K., & Schmitz, J. (2019). “New Public Management and the Rise of Public Sector Performance Audit: Evidence from the Australian case. Accounting”, Auditing & Accountability Journal, 32(1), 280-306.
• Patricia K. (2008), “Introduction: Governance, The State and Public Policy in Global Age”, Governance, Globalization and Public Policy, (Ed: Patricia Kennet), Edwar Elgar Publishing, Cheltenham, 2008, s.12.
• Ritzer, G. (2011) Toplumun McDonaldlaştırılması, Çağdaş Toplum Yaşamının Değişen Karakteri Üzerine Bir İnceleme (çev. Şen Süer Kaya), İkinci Basım, Ayrıntı Yayınları İstanbul.
• Ritzer, G., (2016) “Profesyonelleşme, Bürokratikleşme ve Rasyonelleşme: Maz Weber’in Görüşleri”, (çev. Selin ATALAY) Sosyoloji Dergisi Armağan Sayısı, 189-202.
• Saluk, M. (2022). Klasik Örgüt Kuramının Günümüze Etkileri: Mcdonaldlaşan Eğitim Sistemi Analizi. Akademik Düşünce Dergisi, (5), 85-106.
• Seçkiner Bingöl, E. (2021). “Akıllı Şehirlerde Vatandaş Katılımı: Sistematik Bir Literatür Analizi”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(4), 1946-1966. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.998684
• Sofyani, H., Riyadh, H. A., ve Fahlevi, H. (2020). “Improving Service Quality, Accountability and Transparency of Local Government: The İntervening Role of Information Technology Governance”. Cogent Business & Management, 7(1), 1735690.
• Stiglitz, J. (2004). The Post Washington Consensus Consensus. The Initiative for Policy Dialogue, 1-15.
• Tallberg, J., Lundgren M., Geith, J. (2024) “AI Regulation in the European Union: Examining Non-State Actor Preferences”, Business and Politics, 1-22
• Tekeli, İ. (1996). “Yönetim Kavramı Yanısıra Yönetişim Kavramının Gelişmesinin Nedenleri Üzerine”. Sosyal Demokrat Değişim, (3), 45-54.
• Torres, L., Pina, V., ve Acerete, B. (2005). “E-Government Developments on Delivering Public Services Among EU Cities”. Government information quarterly, 22(2), 217-238.
• Tosun, A. (2024). “Kamu Yönetiminde Hizmet Sunumunda Bir Paradigma Değişimi: E-Devlet”. International Journal of Social Sciences (IJSS)/Uluslararasi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(33).
• Tunç, A. (2015). Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı Açısından “Sosyal Yardım Yönetimine” Yönelik Bir Değerlendirme, Akademik Aratştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, C.7, S.13, ss. 190-206.
• Tunç, A. Hızlı, S. Engin C. (2022). Kamu Yönetimi ve Liberal Ekonomiye Yönelik Bir Değerlendirme, Route Educational and Social Science Journal, C.9, S.6, ss. 487-494.
• Wayne Taylor, D. (2000), "Facts, Myths and Monsters: Understanding the Principles of Good Governance", International Journal of Public Sector Management, Vol. 13 No. 2, pp. 108-124. https://doi.org/10.1108/09513550010338755
• World Bank (1992), Governance and Development, Washington D.C, 1992, s.3.
• Yalçın, A. (2010) “İyi Yönetişim Ilkeleri ve Türk Kamu Yönetimine Yansımaları”, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yılmaz Ü. (2000), “Kamu Yönetimi Kuramı ve Kamu İşletmeciliği Okulu”, Amme İdaresi Dergisi, C:33, S:3, (Eylül 2000), s.22.)
• Yılmaz, V. ve Mecek, M. (2021). Kavram ve Kuramsal Açıdan Türkiye’de Dijital Kamu Yönetimi ve Dönüşümü. Kamu Yönetiminde Değişim Olgusu: Global Trendler ve Yeni Paradigmalar (Ed. Berat Akıncı). Ankara: Nobel Yayınları, 103-137.
• Zeybekoğlu, S., & Alkan, Y. S. (2021). “Max Weber’in Bürokrasi Modeli: Bir Yeniden Okuma Denemesi”. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 8(2), 651-681.