1974 Kıbrıs Krizinde CHP-MSP Koalisyon Hükümetinin Karar Alma Süreci

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 41 - 60, 15.07.2018

Emrah Utku Gökçe

Öz

Bu çalışmada, Türkiye açısından bir dış politika krizi olan 1974 Kıbrıs Krizi ele

alınmaktadır. Bu krizde karar alıcıların baskı altındayken nasıl hızlı kararlar aldığını

anlamak çalışmanın amacı olmuştur. Bu çerçevede, kriz boyunca hangi birimlerin

karar alma sürecine katıldığı, nihai karara ulaşmak için birimlerin nasıl hareket ettiği,

nihai kararı hangi birimin verdiği çalışmanın temel sorularıdır. Makalede

metodolojik olarak Karar Alma Birimleri Modeli takip edilmiş ve dönemin

bürokratlarından, gazetecilerin anılarından, krizi ele alan kitaplar üzerinden verilere

ulaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın temel iddiası ise şu şekildedir: Türkiye’de nihai

karar alma birimi olan Bakanlar Kurulu’nu dönemin birbirinden bağımsız iki aktörü,

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)-Milli Selamet Partisi (MSP) koalisyon hükümeti

oluşturmaktadır. Kriz sürecinde kararlar, iki bağımsız aktörün birbirleriyle görüşüp,

pazarlık etmesiyle alınmış ve kriz başarılı bir şekilde yönetilmiştir. Karar alma

sürecinde çoklu aktörler içinde diğer aktör MSP ile pazarlık etmede karar alma

biriminin başı ve CHP lideri olarak Bülent Ecevit önemli bir aktördür. O’nun bu

durumu, Ecevit’in karar alma sürecinde baskın lider olduğunu gösterse de, kriz

boyunca nihai kararın alınmasında Türk parlamenter sistemi ve dönemin koalisyon

hükümetinin diğer kanadı MSP göz önüne alındığında Ecevit baskın lider olarak

tanımlanmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dış Politika Analizi, 1974 Kıbrıs Krizi, CHP-MSP Koalisyonu, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan

Kaynakça

• Açıkgöz, Serkan, Kıbrıs Barış Harekâtı (20 Temmuz 1974), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006. Ak, Ömer, Dış Politika Analizi ve Liderlik: Süleymaniye Krizi Sürecinde R. T. Erdoğan Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009. Aksu, Fuat, “Kuvvet Kullanma Tehdidine Dayalı Dış Politika Krizlerinde Güvenlik Kavramı,” Türkiye’de Ordu, Devlet ve Güvenlik Siyaseti, Evren Balta Paker ve İsmet Akça (der.), İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010. Allison, Graham ve Philip Zelikow, Essence of Decision; Explaining the Cuban Missile Crisis, New York, Addison Wesley Longman. 1999. Arslan, Mehmet, Kıbrıs Barış Harekâtı’nın Perde Arkası, İstanbul, Akabe Yayınları, 1990. Artuç, İbrahim, Kıbrıs’ta Savaş ve Barış, İstanbul, Kastaş Yayınları, 1989. Barutçu, Ecmel, Hariciye Koridoru, Ankara, 21. Yüzyıl Yayınları, 1999. Bektaş, Mücahit, Türkiye’nin Dış Politikasında “Kıbrıs Sorunu” Kriz Yönetimi Stratejisi Açısından Bir İnceleme, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harp Akademileri Komutanlığı, Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, İstanbul, 2013. Bil, Hikmet, Kıbrıs Olayı ve İç Yüzü, İstanbul, İtimat Kitapevi, 1976. Birand, M. Ali, 30 Sıcak Gün, İstanbul, Milliyet Yayınları, 1980. Brecher, Micheal and Jonathan Wilkenfeld, A Study of Crisis, Michigan, The University of Michigan Press, 2003. Çuhadar-Gürkaynak, Esra ve Binnur Özkeçeci-Taner, “Decisionmaking Process Matters: Lessons Learned from Two Turkish Foreign Policy Cases,” Turkish Studies, Vol. 5., No. 2., 2004. Emre, Süleyman Arif, Siyasette 35 Yıl, İstanbul, Milsan Basın, 1991. Erbakan, Necmettin, Davam, İstanbul, MGV Yayınları, 2013. Gözen, Ramazan, “Dış Politika Nedir?,” İdris Bal (der.), 21. Yüzyılda Türk Dış Politikası, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 2014. Gürün, Kamuran, Bükreş-Paris-Atina Büyükelçilik Anıları, İstanbul, Milliyet Yayınları, 1994. Herman, Charles F., New Directions in the Study of Foreign Policy, Boston, Allen and Unwin, 1987. ________ Internation Crisis as a Situational Variable and James N. Rosenau (edt.), International Politics and Foreign Policy: A Reader in Research and Theory, New York, The Free Press, 1969. Hermann, Margaret G., “How Decision Units Shape Foreign Policy: A Theoretical Framwork” International Studies Review, Vol. 3, No. 2., 2001. Hermann, Margaret G. and Charles F. Hermann, “Who Makes Foreign Policy Decisions and How: An Empirical Inquiry,” International Studies Quarterly Vol. 33., No. 4., 1989. Holsti, Ole R., “Theories of Crisis Decisionmaking,” Paul Gordon (Ed), Diplomacy: New Approaches in History, Theory and Policy, New York, The Free Press, 1979. Köksal, Onur, Türk Dış Politikasında Karar Verme Süreci: Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin AB Üyeliği Sürecinde Türkiye’nin Kıbrıs Politikası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Kara Harp Okulu, Savunma Bilimleri Enstitüsü, 2010. Kürkçüoğlu, Ömer, “Dış Politika Nedir? Türkiye’deki Dünü Bugünü,” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 35., Sayı: 1., 1980. Lovell, John P., Foreign Policy in Perspective, Strategy Adaptation Decision Making, New York, Holt, Rinehart and Winston Inc., 1970. Milli Gazete, 17 Ağustos 1974. Milliyet, 17 Ağustos 1974. Müftüoğlu, İsmail, Bilinmeyen Yönleriyle Kıbrıs Barış Harekatı ve Perde Arkası, İstanbul, Alioğlu Yayınevi, 2008. Sönmezoğlu, Faruk, Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, İstanbul, Der Yayınları, 2012. Synder, Richard C., “Decision Making as an Approach to the Study of International Politics,” Foreign Policy Decision Making, R.ichard C. Snyder, H. W. Bruck, and Burton Sapin (edt.), New York, Palgrave Macmillan, 2002. Şahinler, Menter, Türkiye’nin 1974 Kıbrıs Siyaseti, İstanbul, Rumeli Kültür ve Dayanışma Derneği Kültür Yayınları, 1979. Tercüman, 15 Ağustos 1974. Toluner, Sevin, Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk, İstanbul, Fakülteler Matbaası, 1977. Yeni Asır, 17 Temmuz 1974. Yıldırım, Mehmet, Bütün Yönleriyle 1974 Kıbrıs Harekatı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004.