Doğu Akdeniz Enerji Rekabeti ve Türkiye

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 135 - 153, 31.12.2020

Cansu Saçı

Öz

Günümüzde petrol ve doğalgaz gibi stratejik önemi bulunan enerji kaynaklarına sahip olmak küresel hegemonyanın en belirleyici unsurlarından biridir. 2000’li yılların başlarında Doğu Akdeniz bölgesinde keşfedilen petrol ve doğalgaz rezervleri, bölgeyi dünyanın en önemli enerji merkezlerinden birine dönüştürmüştür. Bu durum uluslararası enerji şirketlerinin ve küresel güçlerin bölgeye olan ilgisini artırmıştır. Doğu Akdeniz’deki petrol ve doğalgaz keşifleri, enerji paylaşım meselesi ve kıta sahanlığı gibi sorunları da beraberinde getirmiştir. Bölgedeki rekabet, başta Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve Türkiye arasındakiler olmak üzere pek çok uluslararası diplomatik krize sebep olmuştur. Türkiye açısından Doğu Akdeniz’deki en temel sorun, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin bölgede tek taraflı politikalar izleyerek Türkiye’nin egemenlik haklarını ihlal etmesidir. Bu çalışmanın en temel amacı Doğu Akdeniz’de varlık gösteren devletlerin bölgedeki tutumlarına ilişkin tespitlerde bulunmaktır. Bu kapsamda ilk bölüm küresel aktörlerin bölgedeki enerji stratejilerine ayrılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise Türkiye’nin Doğu Akdeniz politikası üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Doğu Akdeniz, Doğalgaz, Petrol, Türkiye

Eastern Mediterranean Energy Rivalry and Turkey

Öz

Over the last century, the most prominent condition of having the ultimate de-facto control over global hegemony is to possess petroleum and naturalgas resources. Newly discovered petroleum and naturalgas abundancy in Eastern Mediterranean region in the beginning of 2000s has turned this perimeters into one of the energy head quaters in the world. The situation increased the interest of international energy companies and global powers in the region. Such discoveries in Eastern Mediterranean sea revealed the argumets on continental shelf, and the share of energy resources. The rivalry in Eastern Mediterranean caused a lot of diplomatic conflicts mostly between Republic of Turkey and Greek Cypriot Administration of Southern Cyprus. In scope of Turkey, the paramount matter in region is the violation of its sovereignty rights in the vicinity as a consequence of single-sided policies of Greek Cypriot Administration of Southern Cyprus. The main objective of this study is to determine the particular approaches of countries that have shown influence in the region. On this point of view, first chapter was designated for the strategies of global actors in Eastern Mediterranean. Second chapter focuses on Eastern Mediterranean policies of Republic of Turkey.

Anahtar Kelimeler

Eastern Mediterranean, Naturalgas, Petroleum, Turkey

Kaynakça

• Aksoy, Merve, “Dünyanın Enerji Görünümü”, İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi Araştırma Raporu-25, Ekim 2016, s. 1-26.
• Dagoumas, Athanasios- Floros Flouros, “Energy Policy Formulation in Israel Following its Recent Gas Discoveries”, International Journal of Energy Economics and Policy, C.7, S.1, 2017, s.19-30.
• Durmuşoğlu, Sercan, “21. Yüzyılın Enerji Denklemi ve Türkiye”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.15, S.29, Bahar 2016, s.283-303.
• Ediger, Ş., Volkan- Balkan Devlen- Deniz Bingöl Mcdonald, “Levant’ta Büyük Oyun: Doğu Akdeniz’in Enerji Jeopolitiği”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, C.9 S.33, Bahar 2012, s.73-92.
• Emeklier, Bilgehan- Nihal Ergül, “Petrolün Uluslararası İlişkilerdeki Yeri: Jeopolitik Teoriler ve Petropolitik”, Bilge Strateji, C.2, S.3, Güz 2010, s.59-86.
• Güneş, Şule Anlar, “Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi ve Deniz Çevresinin Korunması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.56, S.2, Haziran 2007, s.1-37.
• Karagöl, Tanas, Erdal- Seyithan Ahmet Ateş- Salihe Kaya- Mehmet Kızılkaya, Türkiye’nin Enerjide Merkez Ülke Olma Arayışı, SETA Yayınları, Ankara 2016.
• Kavaz, İsmail, “Küresel Piyasalar Kapsamında ABD’nin Son Dönem Enerji Politikaları”, Seta Perspektif, S.185, Ocak 2018, s. 1-8.
• Mumford, Lewis, Tarih Boyunca Kent: Kökenleri Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği, Çev., Gürol Koca-Tamer Tosun, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2007.
• Örnek, Serdar- Baransel Mızrak, “Bir Güvenlik Sorunu Olarak Kıbrıs’ın Enerji Kaynakları ve Uluslararası Aktörlerin Politikaları”, Bilge Strateji, C.8, S.15, Güz 2016, s. 13-32.
• Peker, Hasan Sencer-Hakan Arslanoğlu, “Sanayi 4.0’ın Enerji Güvenliğine Olası Etkileri”, Güvenlik Çalışmaları Dergisi, C.20, S.2, Aralık 2018, s.121-133.
• Sandıklı, Atilla- Türkan Budak- Bekir Ünal, Doğu Akdeniz’de Enerji Keşifleri ve Türkiye, BİLGESAM Yayınları, Rapor No: 59, İstanbul 2013.
• Sandıklı, Atilla, Türkiye’nin Jeopolitiği: Yumuşak Güç Savaşları ve Terörizm, BİLGESAM Yayınları, İstanbul 2015.
• Sevim, Cenk, “Küresel Enerji Jeopolitiği ve Enerji Güvenliği” Journal of Yaşar University, C.7, S.26, 2012, s.4378-4391.
• Sevgi, Cezmi, “Jeopolitik ve Jeostratejinin Tarihsel Gelişimi Açısından Türkiye’nin Stratejik Konumu”, Ege Coğrafya Dergisi, C.4, S.1, Ocak 1988, s.214-249.
• Shaffer, Brenda, “Energy Resources and Markets in Eastern Mediterranean Region”, The German Marshall Fund of the United States Policy Brief, June 2012, s. 1-11.
• Tagliapietra, Simone, “Towards a New Eastern Mediterranean Energy Coridor?”, Review of Environment Energy and Economics. 19 February 2013.
• Ural, Abdullah, “ABD’nin Enerji Hakimiyeti Teorisi ve Büyük Ortadoğu Projesi”, Akademik Orta Doğu, C.3, S.2, 2009, s.131-147.
• Yaycı, Cihat, “Doğu Akdeniz'de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasında Libya'nın Rolü ve Etkisi”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, C.7, S.14, 2011, s.17-41.
• Yaycı, Cihat, “Doğu Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Paylaşılması Sorunu ve Türkiye”, Bilge Strateji, C.4, S.6, Bahar 2012, s.1-70.
• European Comission, EU Energy in Figure Statistical Pocketbook, September 2018, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/99fc30eb-c06d-11e8-9893-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-78277087 (E.T. 05.01.2020).
• Ministry of Foreign Affairs, Response to a Journalist’s Question on Reports of a Signing of a Memorandum of Understanding by Turkey and Libya Regarding Maritime Zones, 28 November 2019, https://www.mfa.gr/en/current-affairs/statements-speeches/response-of-the-spokesperson-for-the-ministry-of-foreign-affairs-alexandros-yennimatas-to-journalists-question-on-reports-of-signing-of-memorandum-of-understanding-by-turkey-and-libya-regarding-maritime-zones.html
• KKTC Başbakan Yardımcılığı ve Dışişleri Bakanlığı, Netanyahu’nun Güney Kıbrıs’taki Temaslarından Güvenlik ve Savunmayla İlgili 5 Anlaşma Çıktı, 30 Temmuz 2015, https://mfa.gov.ct.tr/tr/netanyahunun-guney-kibristaki-temaslarindan-guvenlik-ve-savunmayla-ilgili-5-anlasma-cikti/ (E.T. 16.01. 2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, GKRY’nin Bazı Hidrokarbon Şirketleriyle Keşif ve Üretim Sözleşmeleri İmzalaması hk., No: 105, 6 Nisan 2017, http://www.mfa.gov.tr/no_-105_-gkry_nin-bazi--hidrokarbon-sirketleriyle-kesif-ve-uretim-sozlesmeleri-imzalamasi-hk_.tr.mfa (E.T. 07.01.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy’un Doğu Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarına İlişkin Libya’yla İmzaladığımız Anlaşmayla İlgili Yunanistan’ın ve Mısır’ın Açıklamaları Hakkındaki Soruya Cevabı, SC-73, 1 Aralık 2019, http://www.mfa.gov.tr/sc_-73_-yunanistan-ve-misir-aciklamalari-hk-sc.tr.mfa (E.T. 07.01.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy’un Yavuz Sondaj Gemimizin KKTC Ruhsat Sahalarındaki 3. Sondaj Faaliyetine İlişkin AB Tarafından Yapılan Açıklama Hakkındaki Soruya Cevabı, SC-4, 19 Ocak 2020, http://www.mfa.gov.tr/sc_-4_-yavuz-sondaj-gemimizin-ucuncu-sondaj-faaliyetlerine-iliskin-sc.tr.mfa (E.T. 21.01.2020).
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Dünya ve Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Görünümü, Yayın No: 15, 17 Mayıs 2017, https://www.enerji.gov.tr/File/?path=ROOT%2f1%2fDocuments%2fEnerji%20ve%20Tabii%20Kaynaklar%20G%c3%b6r%c3%bcn%c3%bcm%c3%bc%2fSayi_15.pdf (E.T. 06.01.2020).
• Türkiye Petrolleri, 2018 Yılı Ham Petrol ve Doğal Gaz Sektör Raporu, Mayıs 2019, http://www.tpao.gov.tr/tp5/docs/rapor/sektor_rapor_2018.pdf (E.T. 02.01.2020).
• “AB: Doğu Akdeniz Sondaj Çalışmaları Nedeniyle Türkiye'ye Yaptırımların Çerçevesi Belirlendi”, BBC News, 11 Kasım 2019, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50378376 (E.T.21.01.2020).
• Çopur, Hakan, “ABD Kongresinden Geçen Tahsisatlar Yasa Tasarısı, GKRY'ye Silah Ambargosunu Şartlı Olarak Kaldırıyor”, Anadolu Ajansı, 20 Aralık 2019, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-kongresinden-gecen-tahsisatlar-yasa-tasarisi-gkryye-silah-ambargosunu-sartli-olarak-kaldiriyor/1679783 (E.T. 02.01.2020).
• “Donanma 7 Gemiyi Durdurdu”, Akşam, 23 Ocak 2019, https://www.aksam.com.tr/guncel/donanma-7-gemiyi-durdurdu/haber-815933 (E.T. 08.01.2020).
• “Greece-Egypt: Joint Medusa 7 Military Exercise Kicks off”, Ta Nea, 24 Kasım 2018, https://www.tanea.gr/2018/11/24/greece/ellada-aigyptos-ksekinise-i-koini-stratiotiki-askisi-medousa-7/ (E.T. 08.01.2020).
• “Intense Mobility for East Med: Greece's Diplomatic Victory over Turkey”, Ta Nea, 22 Aralık 2019, https://www.tanea.gr/2019/12/22/politics/entoni-kinitikotita-gia-ton-east-med-diplomatiki-niki-tis-elladas-enanti-tis-tourkias/ (E.T. 14.01.2020).
• Misto, Mohamad- Levent Tok- Adham Kako, “ABD'den YPG/PKK Sahasına Bir Haftada 300 Tırlık Sevkiyat”, Anadolu Ajansı, 04 Ekim 2019, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abdden-ypg-pkk-sahasina-bir-haftada-300-tirlik-sevkiyat/1601970 (E.T. 02.01.2020).
• “Pompeo Attends Israel-Cyprus-Greece Energy, Geostrategic Summit”, Ta Nea, 20 Şubat 2019, https://www.tanea.gr/2019/03/20/english-edition/pompeo-attends-israel-cyprus-greece-energy-geostrategic-summit/ (E.T. 15.01.2020).
• “Rusya ile Kıbrıs Rum Yönetimi Arasında Askeri İş Birliği”, Anadolu Ajansı, 25 Şubat 2015, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusya-ile-kibris-rum-yonetimi-arasinda-askeri-is-birligi/71782 (E.T. 16.01.2020).
• Tiryakioğlu, Muhsin Barış, “Doğu Akdeniz Enerji Denklemi-2”, Anadolu Ajansı, 10 Mayıs 2019, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/dogu-akdeniz-enerji-denklemi-2/1475013 (E.T. 02.01.2020).
• “Turkey Seeks to Split Gas, Oil Deposits of Cyprus, Greece”, Ta Nea, 10 Aralık 2019, https://www.tanea.gr/2019/12/10/english-edition/turkey-seeks-to-split-gas-oil-deposits-of-cyprus-greece/ (E.T. 08.01.2020).
• “Washington Yönetiminden Kıbrıs Açıklaması”, CNN Türk, 08 Haziran 2019, https://www.cnnturk.com/dunya/washington-yonetiminden-garip-aciklama-abdnin-dogu-akdenizde-cikarlari-var-ama-turkiye-sondaj-yapmasin (E.T. 02.01.2020).
• Eni Operations, Egypt- Zohr, https://www.eni.com/en_IT/operations/upstream/exploration-model/zohr-egypt.page (E.T. 11.12.2019).
• Eni Operations, Our Work İn Egypt, https://www.eni.com/enipedia/en_IT/international-presence/africa/enis-activities-in-egypt.page?lnkfrm=serp (E.T. 11.12.2019).
• SETA, 5 Soru: Akdeniz’de Enerji Oyunu, https://www.setav.org/5-soru-akdenizde-enerji-oyunu/ (E.T. 20.01.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Güncel Duyurular, 23 Temmuz 2019, https://www.dzkk.tsk.tr/guncelduyuru.php?id=1740&dil=1 (E.T. 08.01.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Güncel Duyurular, https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?dil=1&icerik_id=28 (E.T. 08.01.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin Enerji Profili ve Stratejisi, http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerji-stratejisi.tr.mfa (E.T. 06.01.2020).
• Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Projeler, http://www.tpao.gov.tr/?mod=projeler&contID=92 (E.T. 27.12.2019).
• White House, Remarks by President Trump on the Administration’s National Security Strategy, 18 Aralık 2017, https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-administrations-national-security-strategy/ (E.T. 01.01.2020).