Birinci Dünya Savaşı’nda Ermeniler ve Uluslararası Hukuk Açısından 1915 Ermeni Sevk ve İskânı

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 52 - 68, 30.06.2021

Ali Demirel

Öz

1915 Ermeni Sevk ve İskânı bugün uluslararası literatürde hala yoğun bir şekilde tartışılmaktadır. 19. yüzyılda milliyetçilik akımının etkisiyle birlikte bağımsızlık hareketlerine girişen Ermeniler, Birinci Dünya Savaşı’nı bağımsızlık için bir fırsat olarak görmüşlerdir. Doğu’da Ruslarla işbirliği yaparak isyanlar çıkarmışlar ve bölgedeki Müslüman-Türk halkına karşı işkence zulümler uygulamışlardır. Osmanlı hükümeti, bu tür zararlı faaliyetlerini önlemek için 27 Mayıs 1915’te Sevk ve İskân Kanunu çıkararak Ermenileri zararsız cüziyetler haline getirmeye çalışmıştır. 1915 olayları, Ermeni propagandaları yüzünden uluslararası alanda soykırım olarak yansıtılmıştır. Bu çalışmada, 1915 Sevk ve İskân kararı ve uygulanması 1948 tarihli Birleşmiş Milletler soykırım sözleşmesine göre tahlil edilmiştir. Çalışmada, sözde soykırım iddiaları Ermenilerin ve onları destekleyen ülkelerin propagandaları nedeniyle uluslararası alanda siyasi bir malzeme olarak kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Ermeni diasporası için ‘‘soykırıma uğramış bir millet’’ iddiası uluslararası alanda bir varoluş sebebi haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ermeni Meselesi, Sevk ve İskan Kanunu, 1915 Olayları, Soykırım, Uluslararası Hukuk

Armenians in the First World War and 1915 Armenian Relocation in Terms of International Law

Öz

The 1915 Armenian Relocation have been still heavily discussed in the international literature nowadays Armenians, who started independence movements with the influence of the nationalist movement in the 19th century, saw the First World War as an opportunity for independence. Collaborating with the Russians in the East, they rebelled and tortured the Muslim-Turkish people in the region. In order to prevent such detrimental activities, the Ottoman government tried to make the Armenians harmless by enacting the Law of Relocation on May 27, 1915. The events of 1915 were portrayed as genocide in the international arena because of Armenian propaganda. In this study, the 1915 Dispatch and Settlement decision and its implementation were analyzed according to the 1948 UN’s genocide convention. In the study, it has been concluded that the so-called genocide allegations have been used as a political material in the international arena due to the propaganda of the Armenians and the countries that support them. For the Armenian diaspora, the claim of ‘‘a nation being exposed to genocide’’ has become a reason for being existed in the international arena.

Anahtar Kelimeler

Armenian Issue, the Relocation Law, Events of 1915, Genocide, International Law

Kaynakça

• Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920). (2007). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Aktan, Gündüz. (2007) ‘‘Devletler Hukukuna Göre Ermeni Sorunu’’, Ömer Engin Lütem (der.), Ermeni Sorunu: Temel Bilgi ve Belgeler. Ankara: Terazi Yayıncılık.
• Ata, Ferudun. (2003). Divan-ı Harb-i Örfi Mahkemelerinde Ermeni Tehciri Yargılamaları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atay, Falih Rıfkı. (2004). Zeytindağı. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Bakar Bülent. Ermeni Tehciri ve Uygulaması, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Bakar, Bülent. (2007). ‘‘Malların İadesi’’, Hikmet Özdemir (ed.), Türk- Ermeni İhtilafı: Makaleler. Ankara: TBMM Yayınları.
• Bardakjian, Kevork B. (1982). ‘‘The Rise of the Armenian Patriarchate of Constantinople’’, Benjamin Braude and Bernard Lewis (ed.), Christians and Jews in the Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society, Vol. I. (New York: Holmes&Meier Publishers.
• Barsoumian, Hagop. (1982). ‘‘The Dual Role of the Armenian Amira Class within the Ottoman Government and the Armenian Millet (1750-1850)’’, Benjamin Braude and
• Bernard Lewis. (ed.), Christians and Jews in the Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society, Vol. I. (New York: Holmes&Meier Publishers.
• Beydilli, Kemal. ‘‘Tehcir’’. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/tehcir.
• Çaycı, Sadi. (2007). ‘‘Uluslararası Hukuk Açısından Ermeni Sorunu ve 1915 Olayları’’. Hikmet Özdemir (ed.), Türk-Ermeni İhtilafı: Makaleler. Ankara: TBMM Yayınları.
• Çelik, Hacer. (2008). ‘‘Ermeni Tehciri ve Tehcirden Dönen Ermenilerin İskân Sorunu’’. Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, VII/16-17, ss.143-163.
• Çiçek, Kemal. (2010). ‘‘Osmanlı Ermenilerinin 1915’teki Tehciri: Bir değerlendirme’’. Akademik Bakış, C. 3, S. 6, ss.1-14.
• Demir, Abdullah.(2008). ‘‘Hukuk Tarihi Açısından 1915 Ermeni Tehciri’’. Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi, 72, ss.1-27.
• Duman, Selçuk. (2005). ‘‘Ermeni Sorununun Ortaya Çıkışı ve Tehcir Gerçeği’’. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, IX/3, ss.43-62.
• Gümüş, Nebi. (2009). ‘‘Osmanlı’da Birlikte Yaşama Tecrübesi: Ermeniler Örneği’’. Milel ve Nihal, S. 6 (2), ss.165-198.
• Gürün, Kamuran. (2005). Ermeni Dosyası. İstanbul: Remzi Yayınevi.
• Halaçoğlu, Yusuf. (2004). Ermeni Tehciri. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Halaçoğlu, Yusuf. (2007). ‘‘Mali Harcamalar’’, Hikmet Özdemir (ed.), Türk - Ermeni İhtilafı: Makaleler. Ankara: TBMM Yayınları.
• Halaçoğlu, Yusuf. (2008). Sürgünden Soykırıma Ermeni İddiaları. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• İlter, Erdal. (2013). ‘‘Ermenilerin Tehciri ve Türkler’in Göçü (1915-1918)’’. Ermeni Araştırmaları Dergisi, S. 9, ss.1-8.
• İlter, Erdal. (2007). ‘‘Taşnaksutyun’’, Hikmet Özdemir (ed.), Türk-Ermeni İhtilafı: Makaleler. Ankara: TBMM Yayınları.
• Kılıç, Davut. (2007). ‘‘Tehcir Olunmayanlar’’, Hikmet Özdemir (ed.), Türk-Ermeni İhtilafı: Makaleler. Ankara: TBMM Yayınları.
• Lütem, Ömer Engin. (der.). (2007). Ermeni Sorunu: Temel Bilgi ve Belgeler. Ankara: Terazi Yayıncılık.
• McCarthy, Justin. (2002). ‘‘Osmanlı Ermeni Nüfusu’’, Türkkaya Ataöv (ed.). Osmanlı’nın Son Dönemlerinde Ermeniler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• McCarthy, Justin. (2015). Turks and Armenians: Nationalism and Conflict in the Ottoman Empire. Wisconsin: Turko-Tatar Press.
• Mutlu, Servet. (2007). ‘‘Osmanlı Nüfusu’’, Hikmet Özdemir (ed.), Türk-Ermeni İhtilafı: Makaleler. (Ankara: TBMM Yayınları.
• Özdemir, Hikmet, (ed.). (2004). Ermeniler, Sürgün ve Göç. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özdemir, Hikmet, (ed.). (2007). ‘‘Çatışmalar’’, Hikmet Özdemir (ed.), Türk-Ermeni İhtilafı: Makaleler. Ankara: TBMM Yayınları.
• Palabıyık, M. Serdar. (2007). ‘‘Ermeni Sorununa Giriş: Başlangıcından Lozan Antlaşması’na Kadar’’, Ömer Lütem Engin, (der.), Ermeni Sorunu: Temel Bilgi ve Belgeler. Ankara: Terazi Yayıncılık.
• Sarınay, Yusuf. (2007). ‘‘ Sevk ve İskân’’, Hikmet Özdemir (ed.), Türk-Ermeni İhtilafı: Makaleler. Ankara: TBMM Yayınları.
• Türkdoğan, Berna. (2006). 1915’ten Günümüze Tehcir. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Yıldız, Özgür; Akbulut, Gökçe. (2012). ‘‘1915’ten Günümüze Tehcir’’. Journal of Academic Social Sciences Studies, C. 5, S. 2, ss.379-393.
• ‘‘Deportation’’: https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/deportation
• UN Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide: https://www.un.org/en/genocideprevention/genocide.shtml Britania İstanbul Ambassador, Number of Armenians in World at 1921, Near East Relief Society’s Document, US Archieves, Nara 867.4016/816. January 10, 1923. http://www.ttk.gov.tr/index.php?Page=Print&SayfaNo=184&Yer=StandartSayfa