İslam ve Geri Kalmışlık Sorunu

Yıl 2008, Cilt: 17 Sayı: 2, 35 - 72, 01.06.2008

Abdurrahman Kurt

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

İslam ve Geri Kalmışlık Sorunu

Öz

Din sosyoloğu Max Weber, İslam-kalkınma ilişkisi arasında olumsuz bir bağ kurmaktadır. Weber, tüm rasyonellikleri bünyesinde bulunduran kapitalizmin zemin hazırlayıcıları olarak, “serbest pazar”, “rasyonel teknoloji”, “rasyonel hukuk”, “otonom şehirler” ve bunların ortaya çıkardığı “burjuva sınıfı”nı görür. Ona göre kapitalizmin zemin hazırlayıcıları olan söz konusu olgular, Çin ve Hindistan’da olduğu gibi, İslam toplumlarında da yer edinememiştir. 1960’lı yıllarda Maxime Rodinson, Weber’in İslam tezini ciddi şekilde eleştiren ilk Batılı sosyal bilimcilerdendir. Rodinson’a göre İslam, kapitalizme uyum gösterecek tarzda ticari aktiviteye taraftar görünmektedir. Bize göre İslam toplumlarının geri kalışının, iç ve dış etmenleri olmak üzere, çok yönlü sebepleri vardır. Bu makale konuyla ilgili iddiaları ve geri kalmışlığın sebeplerini irdelemektedir

Anahtar Kelimeler

Zühd Ahlâkı, Geri Kalmışlık, Kültürleme, Sömürgecilik.

Kaynakça

• Abdurrahman Kurt, Bursa Sicillerine Göre Osmanlı Ailesi (1839- 1876), Uludağ Üniv. Basımevi, Bursa, 1998.
• Adem Efe, “Meşruiyet’ten Cumhuriyet’e İslamcılar ve Modernleşme (1908’den 1924’e)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, U.Ü.Sosyal Bil. Enst., 2002.
• Ali Coşkun, Osmanlı’da Din Sosyolojisi, Naîmâ Örneği, İz Yay., İst. 2004.
• Âmiran K. Bilgiseven, Genel Sosyoloji, Divan Yay., İst. 1982.
• …………, Din Sosyolojisi, Filiz Kitabevi, İst. 1985.
• Aznavur Demirpolat, “Ülgener ve Geri Kalmışlık Sorunsalı”, Marife, Kış 2002, yıl:2, S.3.
• Bernard Lewis, Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. B. Babür Turna, Arkadaş Yay., Ank., 2008.
• Bryan S.Turner, Max Weber ve İslam, çev. Yasin Aktay, Vadi Yay., Ank., 1991.
• ………, Weber and Islam, London, 1974.
• Bryan Wilson, Dinî Mezhepler, Sosyolojik Bir Araştırma, çev. A. İhsan Yitik ve A. Bülent Ünal, İz Yay., İst. 2004.
• C. Brockelman, İslam Milletleri ve Devletleri Tarihi, çev. Neşet Çağatay, Örnek Matbaası, Ank. 1954.
• Claude Levi Strauss, Irk, Tarih ve Kültür, çev. H. Bayri ve diğerleri, Metis Yay., İst. 1997.
• Çağfer Karadaş, Çağdaş İslam Düşünürleri, Ensar Neşriyat, İst. 2007.
• E. Hâzim Tepeyran, Hatıralar, haz. Faruk Ilıkan, Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. İst. 1999.
• Erol Güngör, İslam’ın Bugünkü Meseleleri, Ötüken Neş., İst. 1983.
• Eşrefoğlu Rumi, Müzekki’n-Nüfûs, haz. Abdullah Uçman, İnsan Yay., İst. 1996, s. 58.
• Francis Fukuyama, Güven, Sosyal Erdemler ve Refah’ın Yaratılması, çev. Ahmet Buğdaycı, Türkiye İş Bankası Yay., Ank. 1998.
• Gustav Mensching, Dinî Sosyoloji, çev. Mehmet Aydın, Tekin Kitabevi, Konya, 1994.
• Halil İnalcık, "15. Asır Türkiye İktisadî ve İçtimaî Tarihi Kaynakları", Osmanlı İmparatorluğu, Eren Yay., İst. 1996.
• ………., “Osmanlı’nın Avrupa ile Barışıklığı: Kapitülasyonlar ve Ticaret”, Makaleler I, Doğu Batı, Ank. 2005.
• Hans Freyer, Din Sosyolojisi, çev. Turgut Kalpsüz, Ank.Üniv. İlahiyat Fak. Yay., Ank. 1964.
• Hayreddin Karaman, İslam Hukuk Tarihi, Nesil Y, İst. 1989.
• …………., İslam Hukukunda İçtihat, DİB, Ankara 1975.
• Hüseyin Kahraman, “Fıkhî Düşünce ve Mezhepleşme Sürecinin Ha- dis Metinlerine Etkisi”, İslâmî Araştırmalar, c. 19, S. 4, 2006.
• İbrahim Coşkun, “Kur’an’daki Dinamik Çalışma Kavramını Pasif Dünya Görüşlerine Dönüştüren Bazı Teolojik Yorumlar”, İslam ve Çalışma Hayatı Ulusal Sempozyumu Sempozyumu (25–27 Kasım-2005, İzmir İlahiyat Fak Vak. Yay., 2008,
• İbrahim Kafesoğlu, Harezmşahlar Devleti Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ank. 1992.
• İbrahim Kalın, “Seyyid Hüseyin Nasr İle İş-Ahlakı, İktisadi Faaliyet ve Ekonomi-Din İlişkileri Üzerine”, İslamî Araştırmalar, c.18, S. 4, 2005.
• ………., İslâm ve Batı, İSAM, İst. 2007.
• Joachim Wach, Din Sosyolojisi, Mar.Üniv.İlahiyat Fak.Yay., İst. 1995.
• Joseph Schacht, İslam Hukukuna Giriş, çev. M. Dağ, A. Şener, Ank. Üniv. İlahiyat Fak Yay., Ank. 1977
• Karen Armstrong, Islam, Modern Library, USA, 2000, s. 141.
• ……….., İslam, çev. Selim Yeniçeri, Koridor Yay., İst. 2008..
• Kâtip Çelebi, Keşfu’z-Zunun, M.E. B.Yay., İst. 1941/1943.
• Keith Grint, Çalışma Sosyolojisi, çev. Veysel Bozkurt, Alfa, İst. 1998.
• Koçi Bey, Koçi Bey Risalesi, sad. Zuhuri Danışman, Milli Eğitim Basımevi, İst. 1993.
• M. Âkif Aydın, Türk Hukuk Tarihi, Beta Yay., İst. 1999.
• M. Reşid Rıza el-Hüseynî, İslam’da Birlik ve Fıkıh Mezhepleri, çev. A. Hamdi Akseki, sad. Hayreddin Karaman, DİB, 1974.
• Mahmut Arslan, “A Cross-Cultural Comparison of British and Turkish Managers in Terms of Protestant Work Ethic Characteristics”, Business Ethics: A European Review, c. 9, S.1, Ocak 200.
• Malcolm B. Hamilton, The Sociology of Religion, Theoretical and Comparative Perspectives, London and New York, Routledge, 1995.
• Marlo Morgan, Bir Çift Yürek, çev. Eren Cendey, Dharma Yay., İst.
• Max Weber, Economy and Society, ed. Guenther Roth and Claus Wittich, c. 1, University of California Press, 1978.
• Max Weber, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, çev. Zeynep Aruoba, Hil Yay., 1985, İst., s.124-146.
• ……….., The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, the Relationships Religion and The Economic and Social Life in Modern Culture, translated by Talcott Parsons, Charles Scribner’s Sons, New York, 1958.
• ………., The Sociology of Religion, Translated by Eprahim Fischoff, Beacon Press, Boston.
• Maxime Rodinson, İslamiyet ve Kapitalizm, çev. O. Suda, Gün Yay., İst. 1969.
• Muhammed Âbid el-Câbirî, Arap-İslam Aklının Oluşumu, Kitabevi, çev. İbrahim Akbaba, İst. 2000.
• Muhammed el-Hudarî, İslam Hukuku Tarihi, çev. Haydar Hatipoğlu, Kahraman Yay., İst. 1987.
• Mustafa Akdağ, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, “Celalî İsyanları”, Bilgi Yay., Ank. 1975.
• Mustafa Kafalı, “Cengiz Han”, DİA.
• Mümtaz Turhan, Kültür Değişmeleri, Mar. Üniv. İlahiyat Fak. Yay., İst. 1987.
• Naimâ, Tarih-i Naimâ,(Ravzat el-Hüseyn fi Hulâsât Ahbar el- Hafiykan), (I-VI), Matbaai Amire, İst. 1280-1281
• ………., Tarihi-i Naîmâ, çev. Zuhuri Danışman, İst. 1967/1969.
• Niyazi Akyüz, Dinin Örgütsel İklimi, Dini Gruplar, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ank. 2007.
• Niyazi Berkes, Türkiye’de Çağdaşlaşma, haz. Ahmet Kuyaş, YKY, İst. 2002.
• Recep Kılıç, “Çalışma Hayatımızın Problemleri Üzerine”, İslam ve Çalışma Hayatı Ulusal Sempozyumu (25–27 Kasım-2005, İzmir İlahiyat Fak Vak. Yay., 2008.
• Ronald Jennings, “Some Thoughts on the Gazi-Thesis,” Wiener Zeitschrift fur die Kunde des Morganlandes, c.76, 1986, s.152; Türkçesi, “Gazi Tezi Üzerine”, çev. Salih Pay, Uludağ Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, S.7, c7, 1998.
• Sabri, F. Ülgener, Zihniyet ve Din, İslâm, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlâkı, Der Yay., İst., 1981.
• Ş. Ali Düzgün, Sosyal Teoloji, İnsanın Yeryüzü Serüveni, Akçağ Yay., Ank. 1999.
• Şerif Mardin, Türk Modernleşmesi, Makaleler 4, İletişim Yay., İst.
• Timur Kuran, İslam’ın Ekonomik Yüzleri, çev. Yasemin Tezgiden,