İbn Hazm’ın Râvi Tenkidinde Eleştirilen Yönlerinin Onun Tenkitçi Kimliğine Etkisi -el-Muhallâ Çerçevesinde Değerlendirme-

Yıl 2007, Cilt: 16 Sayı: 1, 121 - 152, 01.01.2007

Abdullah Karahan

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

İbn Hazm’ın Râvi Tenkidinde Eleştirilen Yönlerinin Onun Tenkitçi Kimliğine Etkisi -el-Muhallâ Çerçevesinde Değerlendirme-

Öz

İslâmî ilimlerin birçok alanında eserler kaleme almış ve Zâhirî Mezhebi’nin sistemini oluşturmuş bir ilim adamı olan İbn Hazm, sisteminde hadislere özel bir önem atfetmiştir. Özellikle elMuhallâ’da fıkhî görüşlerinin büyük çoğunluğunu hadislere dayandırmıştır. İbn Hazm kullandığı hadislerin sıhhatlerini ve delil değerlerini belirlemek için klasik hadis usulü kaidelerini kullanmayı öngörmüştür. Ancak onun, bu düşüncesini pratiğe yansıtmakta fazla başarılı olamadığı, özellikle râviler hakkında verdiği hükümlerde bazı hatalara düştüğü iddia edilmektedir. İbn Hazm’ın bu bağlamda yaptığı râvi tenkitleri kendisinden sonra gelen hadis âlimleri tarafından çokça tartışılmış, aynı zamanda ona bu yönde bazı eleştiriler de yöneltilmiştir. Bu makalede söz konusu eleştiriler çerçevesinde onun râvi tenkitlerinin değeri araştırılmıştır

Anahtar Kelimeler

İbn Hazm, Zâhirî Mezhebi, Cerh ve ta’dîl

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû ‘Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş- Şeybânî, el-Müsned, I-VI, Çağrı Yay. İstanbul 1982.
• Başaran, Selman, İbn Hazm ve Hadisteki Metodu, Ankara Ün. İlahiyat Fakültesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 1977.
• ———, “Tirmizî ve İbn Mâce’yi İbn Hazm’ın Mechûl Olarak Vasıflandırması”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 2, sayı: 2, yıl: 1987, s. 19-25.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn, es-Sünenü’l-kübrâ, (thk. Muhammed Abdulkadir Atâ), I-X, Mektebetü Dâri’l-Bâz, Mekke 1414/1994.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâ‘îl, el-Câmi‘u’s-sahîh, I-VIII, el-Mektebetü’l-İslâmî, İstanbul 1979. ———,
• Kitâbu’t-Târîhi’l-kebîr, I-IX,
• el-Mektebetü’l-İslâmiyye, Haydarâbad 1943.
• ———, el-Edebü’l-müfred, (thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî), Dâru’l- Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 1409/1989.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Abdirrahmân, Sünenü’d- Dârimî, (thk. Mustafâ Dîb el-Buğâ), I-II, Dâru’l-Kalem, Dımaşk 1412/1991.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, I- V, Çağrı Yay., İstanbul 1981
• Ebû Suaylik, Muhammed Abdullah, el-İmâm İbn Hazm ez-Zâhirî, Dâru’l-Kalem, Dımaşk 1415/1995
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh en-Neysâbûrî, el- Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn, (thk. Mustafa Abdulkadir Atâ), I- IV, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1411/1990.
• Hatîb, Ebû Bekr Ahmed b. Alî el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, I-XIV, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut ts.
• İbn Abdilber, Ebu Ömer Yûsuf b. Abdilber en-Nemerî el-Endelûsî, el- İstî’âb fî ma’rifeti’l-ashâb, (thk. Ali Muhammed el-Bicâvî), I-IV, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1412/1992.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh b. ‘Adî el-Cürcânî, el-Kâmil fî du‘afâi’r- ricâl, (thk. Yahya Muhtar Gazâvî), I-VIII, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1409/1988.
• İbn Dakîk, Ebu’l-Feth Muhammed b. Ali b. Dakîk el-‘Îd, el-İktirâh fî beyâni’l-ıstılâh vemâ udîfe ilâ zâlike mine’l-ehâdîsi’l-ma‘dûdeti fi’s-sıhâh, (thk. ‘Âmir Hasen Sabrî), Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 1417/1996
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Ebî Hâtim er-Râzî, Kitâbu’l-Cerh ve’t-ta‘dîl, I-IX, Dâru’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut 1371/1952-1373/1953.
• ———, İlelü’l-hadîs, (thk. Muhibbüddîn el-Hatîb), I-II, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1405/1985.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Alî b. Hacer el-Askalânî, Hedyü’s- sârî Mukaddimetü Fethi’l-bârî Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, (thk. Muhibbuddîn el-Hatîb), Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut ts.
• ———, el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe, (thk. Ali Muhammed el-Bicâvî), I- VIII, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1412/1992.
• ———, el-Kavlu’l-müsedded fi’z-zebbi ‘ani’l-Müsnedi li’l-İmâm Ahmed, Dâru Âlemi’l-kütüb, Beyrut 1404/1984.
• ———,Lisânü’l-Mîzân, I-VIII, Müessesetü’l-A‘lemî li’l-Matbû‘ât, Beyrut 1406/1986.
• ———, Şerhu’n-Nuhbe-Nüzhetü’n-nazar fî tavdîhi Nuhbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser, (thk. Nûruddîn ‘İtr), Matba‘atu’s-Sabâh, Dımaşk 1413/1992.
• ———, Tehzîbü’t-Tehzîb, I-XIV, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1404/1984
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Hazm el-Endelûsî ez- Zâhirî, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, I-VIII, Matba‘atü’s-Sa‘âde, Mısır 1345-1347.
• ———, el-Muhallâ, I-XI, Dâru’l-Âfâkı’l-cedîde, Beyrut ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî, Kitâbu’s- Sikât, (thk. Es-Seyyid Şerefüddîn Ahmed), I-IX, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1395/1975.
• ———, el-Mecruhîn mine'l-muhaddisîn ve'd-duafâ ve'l-metrûkîn, (thk. Mahmûd İbrahim Zâyed), I-III, Dâru’l-Va’y, Halep 1369.
• ———, Meşâhîru ulemâi’l-emsâr, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1959.
• İbn Sa’d, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Sa‘d el-Basrî, et-Tabakâtü’l- kübrâ, I-IX, Dâru Sâdır, Beyrut ts.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali el-Kureşî, el-İlelü’l- mütenâhiye fi’l-ehâdîsi’l-vâhiye, I-II, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1403/1983.
• İclî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Abdullah, Ma’rifetü’s-sikât, (thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî), I-II, Mektebetü’d-Dâr, Medine 1405/1985.
• Leknevî Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdülhayy, er-Raf‘u ve’t-tekmîl fi’l-cerh ve’t-ta‘dîl, (thk. Abdülfettâh Ebû Gudde), Dâru’l- Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 1407/1987.
• Karahan, Abdullah, Hadis Ravilerinin Güvenilirliği-Tespiti, İmkânı, Hadisin Sıhhatine Etkisi, Sır Yay., İstanbul 2005.
• Mizzî, Ebu’l-Haccâc Yûsuf b. ‘Abdirrahmân, Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1413/1992. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf), I-XXXV,
• Nesâî, Ebû ‘Abdirrahmân Ahmed b. Şu‘ayb, ed-Duafâ’ ve’l-metrûkîn, (thk. Mahmud İbrahim Zâyed), Dâru’l-Va’y, Halep 1369.
• Nevevî, Ebû Zekeriyâ Yahyâ b. Şeref, Şerhu Sahîhi Müslim, I-XVIII, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut ts.
• ———, Tehzîbü’l-esmâ ve’l-lugât, I-IV, Dâru’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut ts.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, (thk. Muhammed Fuâd ‘Abdülbâkî), I-V, Dâru İhyâi’l-kütübi’l- ‘Arabiyye, Kâhire 1374/1955
• Sehâvî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Abdirrahmân, Fethu’l-muğîs şerhu Elfiyyeti’l-hadîs li’l-‘Irâkî, I-III, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1403/1983.
• ———, el-İ‘lân bi’t-tevbîh limen zemme bi’t-târîh, (thk. Franz Rosenthal), Dâru’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut ts.
• Sübkî, Tâcüddîn ‘Abdülvehhâb b. ‘Alî, Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyyeti’l-kübrâ, (thk. Mahmûd Muhammed et-Tenûhî), I-X, Matba‘atu‘Îsâ el- Bâbî el-Halebî, Kâhire 1383/1964
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-evsat, (thk. Târık b. İvazullâh-Abdülmuhsin b. İbrahim), I-X, Dâru’l- Haremeyn, Kahire 1415.
• ———, el-Mu’cemu’l-kebîr, (thk. Hamdi b. Abdülmecîd es-Selefî), I- XXV, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-hikem, Mevsıl 1404/1983.
• ———, el- Mu’cemu’s-sağîr, (thk. Muhammed Şekûr Mahmûd), I-II, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut 1405/1985.
• Tâhir el-Cezâirî, Tâhir b. Sâlih el-Cezâirî ed-Dımeşkî, Tevcîhü’n-nazar ilâ usûli’l-eser, (thk. Abdulfettâh Ebû Gudde), I-II, Mektebü’l- matbû’âti’l-İslâmiyye, Beyrut 1416/1995.
• Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ, el-Câmi‘u’s-sahîh, (thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Muhammed Fuâd ‘Abdülbâkî, Yûsuf Kemâl 1408/1987. I-V,
• Dâru’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut
• Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Ömer, ed-Du’afâu’l-kebîr, (thk. Abdulmu’tî Emîn Kal’acî), I-IV, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1414/1984.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, Mîzânu’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl, I-VIII, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1995.
• ———, el-Muğnî fi’d-du’afâ’, (thk. Nuruddîn İtr), I-II, Dâru’l-Ma’ârif, Halep 1971.
• ———, er-Ruvâtu’s-sikâtu’l-mutekellemu fîhim bimâ lâ yûcibu’r- redde, (thk. Muhammed İbrahim el-Mevsılî), Dâru’l-Beşâiri’l- İslâmiyye, Beyrut 1992.
• ———, Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ, I-XXIII, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1405/1985
• ———, Tezkiretü’l-huffâz, (thk. Hamdi Abdülmecîd İsmail es-Selefî), I- IV, Dâru’s-Sumey’î, Riyad 1415/1994.
• ———, Zikru men yu‘temedü kavluhû fi’l-cerh ve’t-ta‘dîl, (thk. Abdülfettâh Ebû Gudde), (Erba‘u resâil fî ‘ulûmi’l-hadîs içinde), Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, Beyrut 1419/1999.