Bir Kelam Teorisi: Muvâfât

Yıl 2006, Cilt: 15 Sayı: 1, 165 - 176, 01.01.2006

Tevfik Yücedoğru

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Bir Kelam Teorisi: Muvâfât

Öz

Mümin olarak yaşayan bir kimse Allah katında gerçekte kâfir veya kâfir olarak hayatını sürdürmüş bir kimse de gerçekte bir mümin olarak değerlendirilebilir mi? Yahut da ömrünün belli bir bölümünü mümin olarak geçirmemiş bir kimse İslam’ı tercih ederek mümin olursa hayatının geri kalanında yaptığı itaat fiilleri ile ahiretini kurtarmış olur mu? Bu sorular kelam tarihinde teorik bir problem olarak ikinci hicri asırdan sonra tartışılmaya başlanmış ve bu çerçevede muvâfât adında bir teori geliştirilmiştir. Bu makale bu hususu konu edinecek ve anılan tarihten buyana teorinin aldığı şekli ve tartışılan hususları irdelemeye çalışacaktır

Anahtar Kelimeler

Muvâfât, iman, küfür, ölüm, son nefes, ahiret, rızâ, gazâb, suht, saîd, şakî

Kaynakça

• A.S. Trıtton, İslâm Kelâmı, (çev. Mehmet Dağ), Ankara, 1983.
• Görüşler için bkz. Etan Kolhberg, agm., s. 61 vd.
• Bkz. Watt, W. Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, s. 357–358.
• Watt, İbn Küllâb’ın görüşlerinden ve onun yaşadığı devirde meydana gelen
• mihne ve sonuçlarından uzun denebilecek bahisler açmasına rağmen bu
• görüşüne ismen dahi atıfta bulunmaz. Ayrıca bkz. H.Austryn Wolfson, Kelâm
• Felsefeleri, (çev. Kasım Turhan), İstanbul, 2001. s. 189 vd.
• Josef van Ess, “İbn Kullab und die Minha”, Oriens, XVIII-XIX, 1965–6, s. 120
• vd. ; A.S. Trıtton, İslâm Kelâmı, (çev. Mehmet Dağ), Ankara, 1983, s.110; Etan
• Kolhberg, “ Muwafat Doctrınes In Muslım Theology”, Studia İslâmica, 57,
• (1983), s. 50; Jonh Hick, Philosophy of Religion, Prentice-Hall. Inc. Englewood
• Cliffs, New Jersey, 1983, s. 40–41.
• Bkz. İbn Hazm, el-Fasl, IV, 55 vd. el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail (v.256/870), el- Câmi‘u’s-sahîh, I-VIII, Kahire, 1378/1958.
• Ebu’l-Mu‘în en-Nesefî, et-Temhîd fî us”uli’d-dîn, (thk. Abdulhayy Kâbîl), Kahire, 1407/1987.
• Ebu’l-Mu ‘în en-Nesefî, Tebsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn, (nşr. Claude Selame), I-II, Dımaşk, 1993.
• el-Eş’arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmâil (v.324/936), Makâlâtu’l-islâmiyyîn ve’htilâfü’l-musallîn, (nşr. Hellmut Ritter), I-II, İstanbul, 1930.
• Etan Kolhberg, “Muwâfât Doctrınes In Muslım Theology”, Stutia Islamica, 57 (1983), s. 47-66.
• el-Ferrâ, Kâdi Ebû Ya’lâ b., Kitâbu’l-Mu’temed fî Usûli’d-Dîn, (thk. Vedî’ Zeydân Haddâd), Beyrut, 1974.
• H.Austryn, Wolfson, Kelâm Felsefeleri, (çev. Kasım Turhan), İstanbul, 2001.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el- Endelüsî (v. 456/1064), el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâ’ ve’n-nihal, Beyrut, tsz.
• İbn Fûrek, Ebû Bekir Muhammed b. Hasan b. Fûrek el-İsfahânî (v.406/1015), Mücerredü makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasen el- Eş’arî, (nşr. Daniel Gimaret), Beyrut, 1987.
• Jonh Hick, Philosophy of Religion, Prentice-Hall. Inc. Englewood Cliffs, New Jersey, 1983.
• Josef van Ess, “İbn Kullab und die Minha”, Oriens, XVIII-XIX, 1965– 6.
• Kâdî Abdülcebbar, Kâdî İmâdüddîn Ebu’l-Hasen Abdulcebbâr b. Ahmedel-Hemedânî (v. 415/1024), Fadlu’l-İ’tizâl ve tabakâtu’l- Mu’tezile, (thk. Fuad Seyyid), Tunus, 1393/1974.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (v. 261/874), el- Câmiu’s-sahîh, (nşr. Muhammed Fuad Abdülbâkî), I-V, Mısır,1374–1375/1955–1956.
• Pezdevî, Ebu’l-Yusr Sadrulislâm Muhammed b. Muhammed (v. 493/ 1099), Ehl-i Sünnet Akaidi, (çev. Şerafettin Gölcük), İstanbul, 1980.
• Watt, W. Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, (Çev. Ethem Rûhi Fığlalı), Ankara, 1981.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Muvâfât”, DİA, XXXI, 409, İst. 2006.
• Yücedoğru, Tevfik, Ehl-i Sünnet’e Giden Yolda İbn Küllâb ve Küllâbiyye Mezhebi, Bursa, 2006.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed, Siyeru A’lâmi’n-nübelâ, (nşr. Şu ‘ayb el-Arnavûd ve arkadaşları), Beyrut, 1981–1985.