Tragedy in the Islamic World in the Context of Aristotle's Poetics: Tragedy in Greek, Syriac, and Arabic Translations, Commentaries, and Summaries

Yıl 2021, Cilt: 30 Sayı: 1, 105 - 134, 30.06.2021

[e-mail] [e-mail]

https://doi.org/10.51447/uluifd.890420

Cited By: 1

Öz

Aristotle’s Poetics was translated into Syriac by the late ninth or early tenth century and, within a few decades, was translated again from Syriac into Arabic by Abū Bišr Mattā ibn Yūnus (d. 940). The Arabic translation survives almost intact in the codex Parisinus Ar. 23463, but only a passage of about thirty lines survives from the Syriac translation (this passage is quoted in Jacob bar Šakko’s Book of Dialogues). This article gives information about the first translations of Poetics from Syriac into Arabic and compares the definition of tragedy in Šakkō’s Syriac fragment and Abū Bišr’s translation of Poetics against Aristotle’s definition of tragedy. It qualitatively and quantitatively analyzes the genre described as the art of madīḥ in Abū Bišr and Ibn Rushd (d. 520/1126) and as tragedy in al-Fārābī (d. 339/950) and Ibn Sīnā (d. 428/1037). In its qualitative analysis of tragedy, it discusses six elements of tragedy in Aristotle’s Poetics: muthos (myth), ethos (character), lexis (measure), dionoia (thought), opsis (spectacle), and harmonia (harmony). In its quantitative analysis, it examines the elements of prologue, episode, exodos, and choral song, as well as how qualitative and quantitative elements were transmitted to and interpreted in the works of Abū Bišr, Ibn Sīnā, and Ibn Rushd.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Aristotle, Poetics, Jacob bar Šakko, Abū Bišr Mattā ibn Yūnus, al-Fārābī, Ibn Sīnā (Avicenna), Ibn Rushd (Averroes), Tragedy, The Art of Madīḥ

Aristoteles’in Poetika’sı Bağlamında İslam Dünyasında Tragedya: Yunanca, Süryanice, Arapça Tercüme, Şerh, Telhis Sürecinde Tragedya

Öz

Aristoteles’in Poetika adlı eseri 9. yy. sonu ile 10. yy.’ın başlarında Süryaniceye tercüme edilmiştir. Ebû Bişr Mettâ b. Yûnus el-Kunnâî (Yûnânî) (ö.940) tarafından ise Süryaniceden Arapçaya tercüme edilmiştir. Günümüze ulaşan bu tercüme Paris’te Bibliotheque Nationale Arapça yazmalar kısmında 2346 sayısıyla numaralandırılmıştır. Bu Arapça tercümenin yanı sıra Poetika’nın Süryanice-Aramice tercümesinin küçük bir parçası günümüze ulaşa-bilmiştir. Tragedya hakkındaki bu Süryanice fragman, Severus bar Şakko’nun (Yaᶜḳûb bar Şakko) (ö. 1241) “Diyaloglar Kitabı”nda (‘Ktaba da-Dyalogo) yer almaktadır. Makalemizde “Poetika’nın Süryaniceden Arapçaya ilk tercümeleri hakkında bilgi verilerek Severus Bar Şakko’nun Süryanice fragmanında ve Mettâ b. Yûnus’un Poetika tercümesinde tragedyanın nasıl tanımlandığı Aristoteles’in tragedya tanımlaması ile karşılaştırılmalı olarak incele-necektir. Mettâ b. Yûnus (ö.940) ve İbn Rüşd’de (ö. 520/1126) medih sanatı; Fârâbî (ö. 339/950) ve İbn Sînâ’da (ö. 428/1037) ise tragedya olarak anılan söz konusu türün nitel ve nicel analizi yapılacaktır. Tragedyanın nitel analizinde Aristoteles’in Poetika’sında yer verilen tragedyanın altı ögesi; muthos (öykü), ethos (karakter), leksis (sözel ifade), dionoia (düşünce), opsis (sahne düzeni), harmonia (harmoni) ele alınacaktır. Nicel anali-zinde ise “prolog, episodlar, eksodos, koro şarkısı” ögeleri ele alınarak nitel ve nicel ögele-rin Mettâ b. Yûnus, İbn Sînâ ve İbn Rüşd’ün eserlerine nasıl nakl edildiği ve nasıl yorum-landığı incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Aristoteles, Poetika, Severus bar Şakko, Ebû Bişr Mettâ b. Yûnus el-Kunnâî, Fârâbî, İbn Sînâ, İbn Rüşd, Tragedya, Medih Sanatı.

Kaynakça

• Aristoteles. Poetika - Şiir Sanatı Üzerine (Peri poiētikēs). çev. Nazile Kalaycı. Ankara: Pharmakon Kitap, 2012.
• Ayyâd, Şükrî Muhammed. Kitâbu Aristotâlis fiş-Şi’r nakl Ebî Bişr Mettâ b. Yûnus el-Kunnâî min’el-Süryânî ile’l-Arabî. Kahire: Dâru’l-Kitâbil-ʿArabî, 1967.
• Bedevî, Abdurrahman. Aristûtâlis Fennu’ş Şi‘r, mea tercemeti’l-Arabiyyeti’l kadîmeti ve şurûhi’l- Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd. Beyrut: Dâru’s-Sakafe, 1953.
• Black, Deborah L.. Logic and Aristotle’s Rhetoric and Poetics in Mediavel Arabic Philo-sophy. Leiden: E.J. Brill, 1990.
• Butterworth, Charles E.. “Translation and Philosophy: The Case of Averroes' Com-mentaries”. Int. J. Middle East Stud. 26 (1994), 19-35.
• Butterworth, Charles E.. Averroes’ Middle Commentary on Aristotle’s Poetics. Princeton: Princeton University Press, 1986.
• Cantorino, Vicente. Arabic Poetics in the Golden Age; Selection of Texts, Accompanied by a Peliminary Study. Leiden: E. J. Brill, 1975.
• Dahiyat, M. İsmail. Avicenna’s Commentary on the Poetics of Aristotle: A Critical Study with an Annotated Translation of the Text. Leiden: E. J. Brill, 1974.
• Durmuş, İsmail. “Hiciv”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/447-449. İstan-bul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Durmuş, İsmail. “Methiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/406-408. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Edzard, Lutz vd. “A new look at the Greek, Syriac, and Arabic versions of Aristotle’s Poetics”. Grammar as a window o Grammar as a window onto nto Arabic Humanism. A Collection of Articles in Honour of Michael G. Carter. Ed. Lutz Edzard -Janet Watson. 222–264. Wiesbaden: Harrassowitz, 2006.
• Elmalı, Hüseyin. “Kaside”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/562-564. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Endress, Gerhard. The Works of Yahyâ Ibn ‘Adi. Wiesbaden: Reichert, 1977.
• Goodman, L. E.. Avicenna-Arabic Thought and Culture. London: Routledge, 1992.
• Gutas, Dimitri. “On Translating Averroes Commentaries Averroes' Middle Com-mentary on Aristotle's Poetics”. Journal of the American Oriental Society 110/1 (1990), 92-101.
• Gutas, Dimitri. “The Poetics in Syriac and Arabic Transmission”. Aristotle Poetics Editio Maior of the Greek Text with Historical Introductions and Philological Commen-taries. ed. Leonardo Tarán vd. Boston-Leiden: Brill, 2012.
• İbn Manzur. Lisanü’l-Arab. İran: Neşru Edebi’l-Havze: 1405.
• İbn Rüşd. “Telhîsu Kitâbi Aristûtâlîs fi’ş-Şi‘r”. Fennü’ş-Şi‘r. nşr. Abdurrahman Bedevî. 201-251. Beyrut: Dâru’s-Sakafe, 1953.
• İbn Rüşd. Telhîsu Kitâbi Aristotâlîs fi’ş-şir. nşr. Charles E. Butterworth-Ahmet Abdül-mecid Herîdî. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-‘Amme li’l-Kitâb, 1986.
• İbn Rüşd. Telhîsu Kitâbi Aristûtâlîs fi’ş-Şi‘r. nşr. Muhammed Selîm Sâlim. Kahire: 1971.
• İbn Sînâ. “Fennü’ş-Şi‘r”. Fennü’ş-Şi‘r. nşr. Abdurrahman Bedevî. 161-198. Beyrut: Dâru’s-Sakafe, 1953.
• İbn Sînâ. Kitabu’l-Mecmû ev el-Hikmet’ül-Arûziyye. nşr. Muhsin Salih. Beyrut: Daru’l-Hâdi, 2007.
• Kassel, Rudolf. Aristotelis de arte poetica liber. Oxford: Clarendon Press, 1965.
• Kaya, Mahmut. Kindî: Felsefî Risaleler. İstanbul: Klasik Yayınları, 2002.
• Kemal, Sâlim. The Philosophical Poetics of AlFârâbî, Avicenna and Averroes, The Aristote-lian Reception. London-New York: Routledge Curzon, 2000.
• Leezenberg, Michiel. “Katharsis, Greek And Arab Style. On Averroes’s Misunders-tanding Of Aristotle’s Misunderstanding of Tragedy”. Rereading Classics in ‘East’ and ‘West’ Post-colonial Perspectives on the Tragic. ed. Freddy Decreus vd. 300-316. Gent: Documentatiecentrum voor Dramatische Kunst Gent, 2004.
• Margoliouth, D. Samuel. Analecta Orientalia ad Poeticam Aristoteleam. London: D. Nutt, 1887.
• Nedim, Muhammed b. İshak. El-Fihrist. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Okay, Orhan M. “Hiciv”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/449-450. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Rigolio, Alberto. “Aristotle’s Poetics in Syriac And in Arabic, Translations: Readings of Tragedy”. Khristianskii Vostok 6 (Христианский Восток NS 6). 140-149. Moscow: Russiian Academy of Sciences, 2013.
• Tarán, Leonardo vd. Aristotle Poetics, Editio Maior of the Greek Text with Historical Introductions and Philological Commentaries. Leiden-Boston: Brill, 2012.
• Taşkent, Ayşe. Güzelin Peşinde, Fârâbî, İbn Sînâ ve ibn Rüşd’de Estetik. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Taşkent, Ayşe. İbn Sînâ ve Fârâbî’nin Poetikaları Aristoteles’in Poetika’sının İslam Dünyasındaki Yansımaları. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2019.
• Tkatsch, Jaroslaus. Die arabische Übersetzung der Poetik des Aristoteles. Vienna: Aka-demie der Wissenschaften, 1928.
• Yusufî, Muhammed Latifî. eş-Şi‘r ve’ş-şi‘riyyeh, el-felâsife ve’l-müfekkirûne’l-Arab. Tunis: Dârü'l-Arabiyye li'l-Kitâb, 1992.