Political Marriages in North African Dynasties between the 13th - 15th Centuries (Hafsids - Marinid - Abd al-Wadid [Zayyanid] Dynasties)

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 1, 207 - 226, 27.06.2022

Esra Keskin

https://doi.org/10.51447/uluifd.1010138

Öz

Abstract: Almowahhids, one of the great dynasties that were established in North Africa, ruled in North Africa and Andalusia between the years 524/1130 (668/1269). When it was in the process of collapse, the tribes such as Hafsid, Marinid, and Abd al-Wadid attempted to seize the administration of the dynasty in this area. However, the dynasty that was established by these tribes could not dominate the whole of North Africa after the collapse of the Almowahhids Dynasty. Despite this, these dynasties, which had the desire to be the heirs of the Almowahhids Dynasty, sometimes provided partial superiority to each other through wars and sometimes peace. The peace alliances of these parties were mostly on the occasion of mutual marriages. Among the three dynasties mentioned, the Hafsid Dynasty (625/1228-982/1574) established a close relationship with both Marinid (592/1196-869/1465) and Abd al-Wadid (Zayyanid) (632/1235-957/1550) Dynasties. For this reason, in the present article, a narrative method in which the relations of these states with each other are discussed, centered on the Hafsid Dynasty, has been used. The mentioned method of the study focuses on the aims and results of the marriages between the dynasties of Hafsid, Abd al-Wadid, and Marinid. This article also presents an example of how these dynasties benefited from the marriages for political purposes.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Hafsids, Marinids, Abd al-Wadids (Zayyanids), Political, Marriage.

XIII.-XV. Asırlar Arasında Kuzey Afrika Hanedanlarında Siyasî Evlilikler (Hafsî – Merînî - Abdülvâdî [Zeyyânî] Devletleri)

Öz

Kuzey Afrika’da kurulan büyük devletlerden biri olan Muvahhidler, Kuzey Afrika ve Endülüs’te 524/1130 - 668/1269 yılları arasında hüküm sürmüştür. Yıkılma sürecine girdi-ğinde, bu bölgedeki Hafsî, Merînî ve Abdülvâdî gibi kabileler devletin yönetimini ele geçirmeye teşebbüs etmişlerdir. Ancak Muvahhidler Devleti’nin yıkılışının ardından bu kabilelerin kurduğu devletler Kuzey Afrika’nın tamamına hâkim olamamıştır. Buna rağmen Muvahhidler Devleti’nin mirasçısı olmak isteyen bu devletler bazen savaş bazen de sulh ile birbirlerine kısmî üstünlük sağlamışlardır. Tarafların sulh ittifakları çoğunlukla karşılıklı evlilikler vesilesiyle olmuştur. Bahsi geçen üç devlet arasından Hafsî Devleti (625/1228-982/1574) Merînî (592/1196-869/1465) ve Abdülvâdî (Zeyyânî) (632/1235-957/1550) devletlerinin ikisiyle de bir dünürlük ilişkisi kurmuştur. Bundan dolayı makalede Hafsî Devleti merkezli olarak devletlerin birbiriyle irtibatlarının ele alındığı bir anlatım metodu kullanılmıştır. Zikredilen metotla çalışma Hafsî, Abdülvâdî ve Merînî devletleri arasında yapılan evliliklerin amaçlarına ve sonuçlarına odaklanmıştır. Bu makale devletlerin siyasî hedefler için evlilik kurumundan nasıl faydalandıklarına da bir örnek sunmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Hafsîler, Merînîler, Abdülvâdîler (Zeyyânîler), Diplomatik, Evlilik.

Kaynakça

• Adıgüzel, Adnan. Mağrib Medeniyetinin Zirvesi Muvahhidler: Kuruluş Dönemi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2011.
• Altunsoy, Nazlı. “Selçuklu-Abbasî Hanedanları Arasında Güç, İktidar ve Evlilik İlişki-si”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (Temmuz 2019), 144-158.
• Apak, Adem. Siyer-i Nebi Peygamber Efendimizin (a.s.m.) Hayatı-Şahsiyeti-Daveti. İstan-bul: Ensar Neşriyat, 2. baskı., 2018.
• Atar, Fahrettin. “Nikâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/112-117. İstan-bul: TDV Yayınları, 2007.
• Brunschvig, Robert. Târîhu İfrikıyye fi’l-ahdi’l-Hafsî min Karni 13 ilâ Nihâyeti’l-Karni 15. çev. Hammâdî es-Sâhılî. 2 Cilt. Beyrut : Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1988.
• Ceran, İsmail. “Merînîler”. Türkiye Diyanet Vakfı islâm Ansiklopedisi. 29/192-199. An-kara: TDV Yayınları, 2004.
• Demircan, Adnan. “Câhiliyye ve Hz. Peygamber Döneminde Çok Kadınla Evlilik”. İSTEM 2 (Aralık 2003), 9-32.
• Demircan, Adnan. Siyer. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Gökçe, Birsen. “Evlilik Kurumuna Sosyolojik Bir Yaklaşım”. Aile Yazıları: Evlilik Ku-rumu ve İlişkileri. ed. Beylü Dikeçligil - Ahmet Çiğdem. 4/385-400. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, 1990.
• Harirî, Muhammed İsa. Târîḫü’l-Maġribi’l-İslâmî ve’l-Endelüs fi’l-ʿaṣri’l-Merînî. Kuveyt: Dârü’l-Kalem, 1985.
• İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b Muhammed. Kitâbü’l-ʿİber ve dîvânü’l-mübtedeʾ ve’l-ḫaber fî eyyâmi’l-ʿArab ve’l-ʿAcem ve’l-Berber ve men âsârahum min żevi’s-sulṭani’l-ekber. thk. Ebû Suhayb el-Keremî. Amman - Riyad: Beytü’l-Efkâru’d-Devliyye, ts.
• İbn Kunfüz, Ahmed b. Hüseyin b. Ali el-Kostantînî. el-Fârisiyye fî mebâdiʾi’d-devleti’l-Ḥafṣiyye. thk. Muhammed eş-Şâzili - Abdülmecid et-Türkî. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1968.
• İskit, Temel. Diplomasi Tarihi. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi, 2018.
• Koyuncu, Nuran. Osmanlı Devleti’nde Şia: Safevi Taraftarlarına Uygulanan Yaptırımlar İran Tebasıyla Evlenme Yasağı. Konya: Çizgi Yayınları, 2014.
• Matvî, Muhammed el-Arûsî. eṣ-Ṣalṭanatü’l-Ḥafṣiyye târîhuha’s-siyâsî ve devruhâ fi’l-Maġribi’l-ʿArabî. Lübnan: Beyrut : Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1986.
• Merçil, Erdoğan. “Abdülvâdîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. I/276-277. İstanbul: DV Yayınları, 1988.
• Merrakuşî, Ebû Muhammed Muhyiddin Abdülvahid. el-Muʿcib fî telḫîṣi aḥbâri’l-Maġrib. thk. Muhammed Saîd el-Iryân. Kahire: Lecnetü’l-İhyai’t-Türasi’l-İslami, ts.
• Nâsırî, Şeyh Ebü’l-Abbas Ahmed b. Halid. Kitâbü’l-İstiḳṣâ li-aḫbâri düveli’l-Maġribi’l-Aḳṣâ. 9 Cilt. Dârülbeyzâ, 1997.
• Özdemir, Mehmet. “Muvahhidler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/410-412. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Sivrioğlu, Ulaş Töre - Yilmaz, Muzaffer Ercan. “İlk Çağ Uygarlıklarında Diplomasi”. U.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10/2 (Aralık 2017), 179-227.
• Tâzî, Abdülhâdî. et-Tarihi’d-Diplomasî li’l-Mağrib nin Akdemi’l-Usûr. el-Heyʾetü’l-Âmme Mektebetü’l-İskenderiyye, 1988.
• Tütüncü, Gülsüm - Ünal, Neslihan. “İmparatorluk Çağında Bir Siyaset Aracı Olarak Evlilik Kurumu: Doğu ve Batı Örnekleri”. Sosyal ve Liberal Bilimlerde Yeni Yönelim-ler-2. 468-516. Gece Kitaplığı, 2017.
• Yiğit, İsmail. Endülüs (Gırnata sultanlığı) ve Kuzey Afrika İslam devletleri. Kayıhan Ya-yınları, 2017.
• Zerkeşî, Ebû Abdullah Muhammed b. İbrahim. Târîḫu’d-devleteyn el-Muvaḥḥidiyye el-Ḥafṣiyye. thk. el-Hüseyin el-Yaʿkūbî. Tunus: el-Mektebetü’l-Atîka, 1998.