The Mamluk Conception of the Sultanate

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 1, 345 - 373, 27.06.2022

Amalia Levanoni Çevirmen: Yusuf Ötenkaya

https://doi.org/10.51447/uluifd.1079119

Öz

Abstract: During their rule in Egypt and Syria (1250-1517), the Mamluks showed ambiguity in their attitudes towards the sultanate regarding the rules of succession and the power base of the ruler. This uncertainty has led to various ideas about the nature of the Mamluk State in scientific studies on Mamluk History. It is generally implied that the principle of succession was adopted to varying degrees in the Mamluk State, but that it was weak during the Bahri period and completely abandoned during the Circassian period. However, it was stated that the Mamluks wanted to establish an inheritance system, but it was emphasized that it often failed as a result of its conflict with the Mamluk system. In this study, although it is pointed out that there are dynastic system tendencies in the Mamluk State from time to time, it will be emphasized that the heirship was not applied as a system mostly, and that the Mamluk sultans remained in the “primus inter pares” rank alongside distinguished emirs rather than an absolute ruler. In this study, it will be tried to make a general inference by showing what kind of sultanate understanding was adopted in the Mamluk State through historical examples rather than a limited date range. 

Anahtar Kelimeler

Mamluks, Sultanate, Inheritance, Autocracy, Oligarchy.

Memlûk Sultanlık Anlayışı

Öz

Mısır ve Suriye’deki yönetimleri sırasında (1250-1517) Memlûklar, veraset kuralları ve hükümdarın güç dayanağını içeren hususlarda sultanlığa yönelik tutumlarında bir belirsizlik gösterdiler. Bu belirsizlik, Memlûk Tarihi üzerine yapılan ilmî çalışmalarda Memlûk Devleti’nin mahiyeti hususunda çeşitli fikirlere neden olmuştur. Genellikle vera-set ilkesinin Memlûk Devleti’nde farklı derecelerde benimsendiği ancak bunun Bahrî dönemi esnasında zayıf olduğu, Çerkes dönemi esnasında ise tamamen terk edildiği ima edilmiştir. Bununla birlikte Memlûklar’ın veliahtlık sistemi kurmak istedikleri ifade edilmiş ancak bunun memlûk sistemi ile çatışması neticesinde çoğu defa akamete uğradığı belirtilmiştir. Bu çalışmada Memlûk Devleti’nde zaman zaman hanedanlık sistemi eğilimlerinin olduğuna işaret edilmekle birlikte, çoğunlukla veliahtlığın bir sistem olarak tatbik edilmediği, Memlûk sultanlarının mutlak bir hükümdardan ziyade seçkin emîrler yanında “eşitler arasında birinci” mesabesinde kaldığı vurgulanacaktır. Bu çalışmada sınırlı bir tarih aralığından ziyade, genel olarak Memlûk Devleti’nde nasıl bir sultanlık anlayışının benimsendiği tarihsel örnekler yoluyla gösterilerek genel bir çıkarım yapılmaya çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Memlûklar, Sultanlık, Veliahtlık, Otokrasi, Oligarşi

Kaynakça

• Ayalon, David. “From Ayyubids to Mamluks”. Revue Des Etudes Islamique 49/1 (1981), 55–67.
• Ayalon, David. “Mamluk Military Aristocracy Non-Hereditary Nobility”. Jerusalem Studies in Arabic and Islam 10/1 (1987), 205–17.
• Ayalon, David. “Studies on the Structure of the Mamluk Army”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies 15/3 (1953), 2/457–66.
• Ayalon, David. “The Circassians in the Mamluk Kingdom”. Journal of the American Oriental Society 69/3 (1949), 140–65.
• Ayalon, David. “The Muslim City and Mamluk Military Aristocracy”. Proceedings of the Israel Academy of Sciences and Humanities 14/2 (1968), 320–35.
• Ayalon, David. “The System of Payment in Mamluk Military Society”. Journal of Economic and Social History of the Orient 1/1 (1960), 45–67.
• Aynî, Bedreddin Mahmûd. ʿIkdü’l-cumân fî târîḫi ehli’z-zamân. İstanbul: Topkapı Sarayı, Ahmet, A2912/4, 79a.
• Aynî, Bedreddin Mahmûd. ʿIkdü’l-cumân fî târîḫi ehli’z-zamân. thk. Abdurrazık et-Tantâvî’l-Karmût. Kahire, 1989.
• Baybars, Rükneddin ed-Devâdâr el-Mansûrî. et-Tuḥfetü’l-mülûkiyye fî’d-devleti’t-Türkiyye. Viyana: Austrian National Library, 904, 70a-93a.
• Baybars, Rükneddin ed-Devâdâr el-Mansûrî. Zübdetü’l-fikre fî târîḫi’l-ḥicre. London: British Museum, 23325, 97a-203a.
• Cahen, Claud. “La Chronique Des Ayyubids d’al Makin b. El-Amid”. Bulletin d’Etudes Orientales de I’Institut Français de Damas 15/1 (1955), 155–68.
• Cahen, Claud. “The Body Politic”. The Unity and Variety in Muslim Civilization. ed. Gustave Edmund von Grunebaum. 130–58. Chicago: Chicago University Press, 1955.
• Cezerî, Şemseddin Muhammed b. İbrahim. Cevâhirü’s-sülûk fî’l-ḫulefâʾ ve’l-mülûk. Paris: Bibliothéteque Nationale, 6739. 69b-113a.
• Ebü’l-Fidâ, İmâdüddin İsmail. Kitâbü’l-Muḫtaṣar fî aḫbâri’l-beşer. Haydarâbâd, 1954-1961.
• Goldziher, Ignaz. Introduction to Islamic Theology. Princeton: Princeton University Press, 1981.
• Gross, Feliks. Ideologies, Goals and Values. London: Praeger Publishing, 1985.
• Haarmann, Ulrich. “Regicide and the Law of the Turk”. Intellectual Studies on Islam, Essays Written in Honor of Martin B. Dickson, ed. Michael Mazzaoi vd. 125–39. Salt Lake City: Utah University Press, 1990.
• Haarmann, Ulrich. “The Sons of Mamluks as Fief-Holders in Late Medieval Egypt”. Land Tenure and Social Transformation in the Middle East, ed. Tarif Khalidi, 140–60. Beyrut: American University Press, 1984.
• Halil b. Şahin, Garsüddin ez-Zâhirî. Zübdetü Keşfi’l-memâlik ve-beyani’ṭ-ṭuruḳurûk ve’l-mesâlik. Paris, 1894.
• Holt, P. Malcolm. “Mamluks”. Encyclopedia of Islam. ed. C.E. Bosworth vd. 6/124-128. Leiden: Brill, 1997.
• Holt, P. Malcolm. “Succession in the Early Mamluk Sultanate”. Deutscher Orientalistag 16/1 (1985), 146–57.
• Holt, P. Malcolm. “The Position and Power of the Mamluk Sultan”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 38/2 (1975), 240–50.
• Holt, P. Malcolm. “The Structure of Government in the Mamluk Sultanate”. The Eastern Mediterranean Lands in the Period of the Crusades, ed. P. M. Holt, 46–68. Werminister, 1977.
• Irwin, Robert. “Factions in Medieval Egypt”. Journal of the Royal Asiatic Society 118/2 (1986), 228-246.
• Irwin, Robert. “Iqtaʿ and the End of the Crusader States”. Eastern Mediterranean Lands in the Period of the Crusades, ed. P.M. Holt, 2–73. Warminster: Aris&Philips, 1977.
• Irwin, Robert. The Middle East in the Middle Ages. London: Croom Helm, 1989.
• İbn Abdüzzâhir, Muhyiddin. er-Ravḍü’z-zâhir fî sîreti’l-Meliki’ẓ-Ẓâhir. thk. Abdülaziz el-Huvaytır. Riyad, 1976.
• İbn Dokmak, Sârimüddin İbrahim b. Muhammed. Kitâbü’l-Cevheri’-semîn fî siyeri’l-ḫulefâʾ ve’s-selâṭîn. Oxford: Bodleian Library, 28, 91a-194a.
• İbn Ebi’l-Fedâʾil, Mufaddal. en-Nehcü’s-sedîd ve’d-dürrü’l-ferîd fîmâ baʿde târîḫi İbni’l-ʿAmîd. thk. Samira Kortantamer. Freiburg, 1973.
• İbn Fadlullah el-Ömerî, Şihâbeddin Ahmed b. Yahya. Mesâlikü’l-ebṣâr fî memâliki’l-emṣâr. Beyrut, 1986.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbeddin Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali. ed-Durerü’l-kâmine fî aʿyâni’l-miʾeti’s̱-s̱âmine. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1966.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbeddin Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali. İnbâ’ü’l-ġumr bi-ebnâʾi’-ʿumr fî’t-târîḫ. Haydarâbâd, 1976.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Kitâbü’l-ʿİber ve-dîvâni’l-mübtedeʾ ve’l-ḫaber fî eyyâmi’l-ʿArab ve’l-ʿAcem ve’l-Berber ve-Men men âsarahum min ẕevi’s-sulṭâni’l-ekber. thk. İbrahim Şebbuh. Beyrut, 1958.
• İbn İyâs, Muhammed b. Ahmed. Bedâʿiʿü’z-zühûr fî veḳāʾiʿi’d-dühûr. Bulak, 1893.
• İbn Kâdî Şuhbe, Takiyyüddin Ebû Beşir. eẕ-Ẕeyl ʿalâ Târîḫi’l-İslâm. Şam, 1977.
• İbn Kesîr, İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Beyrut: Mektebetü’l-Maʿârif, 1966.
• İbn Tağrîberdî, Cemâleddin Yûsuf Ebü’l-Mehâsin. el-Menhelü’ṣ-ṣâfî ve’l-müstevfî baʿde’l-Vâfî. thk. Muhammed Muhammed Emîn. Kahire, 1984-1985.
• İbn Tağrîberdî, Cemâleddin Yûsuf Ebü’l-Mehâsin. en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mıṣr ve’l-Ḳāhire. thk. İbrahim Ali Tarhân. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1963.
• İbn Tağrîberdî, Cemâleddin Yûsuf Ebü’l-Mehâsin. Ḥavâdisü’d-dühûr fî meda’l-eyyâm ve’ş-şühûr. thk. Muhammed Kemâleddin İzzeddin. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Tağrîberdî, Cemâleddin Yusuf Ebü’l-Mehâsin. Menhelü’ṣ-ṣâfî. Paris: Bibliothéque Nationale, 2070, 173a-433a.
• İbn Vâsıfşâh, İbrahim el-Mısrî. Kitâbü Cevâhiri’l-buḥûr ve vaḳāʾiʿı’l-ümûr ve ʿacaʾibi’d-dühûr ve-ekberi’d-diyâri’l-Mıṣriyye. Londra: British Museum, 25731, 93b.
• İbn Vâsıl, Muhammed b. Sâlim. Müferricü’l-kürûb fî aḫbâri Benî Eyyûb. Paris: Bibliothéque Nationale, 1703. 91a-188b.
• İbnü’d-Devâdârî, Ebû Bekir b. Abdullah b. Aybek. Kenzü’d-dürer ve câmiʿu’l-ġurer. thk. Ulrich Haarmann. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1972.
• İbnü’l-Furât, Nâsırüddin Muhammed b. Abdürrahim. Târîḫu’d-düvel ve’l-mülûk. thk. Qustantin Zurayq. Beyrut, 1942.
• İbnü’s-Sukāʿî, Fadlullah b. Ebi’l-Fahr. Tâlî Kitâbi Vefeyâti’l-aʿyân. thk. Jacqueline Sublet. Şam, 1974.
• Kalkaşendî, Ebü’l-Abbâs Şihâbeddin Ahmed. Ṣubḥu’l-aʿşâ. thk. Muhammed Abdürresul İbrahim. Kahire, 1914.
• Kütübî, Muhammed b. Şâkir b. Ahmed. ʿUyunü’t-tevârîḫ. Cambridge: Cambridge University Library, 2923. 50a.
• Lambton, Ann Katharine. “Islamic Political Thought”. The Legacy of Islam. ed. C. E. Bosworth. 403–23. Oxford: Oxford University Press, 1974.
• Levtzion, Nehemia. “Hakikat Be-Islam (Sects in Islam)”. Prakim Be-Toldot Ha Aravim ve-Ha-Islam (Chapters in the History of the Arabs and Islam). Tel-Aviv, 1968.
• Makrîzî, Ahmed b. Ali. Kitabü’l-Mevâʿiẓ ve’l-iʿtibâr fî ẕikri’l-ḫiṭaṭ ve’l-âsâr. Kahire, 1907.
• Makrîzî, Ahmed b. Ali. Kitâbü’s-Sülûk li-maʿrifeti düveli’l-mülûk. thk. Muhammed Mustafa Ziyâde. Kahire, 1930.
• Morgan, David. The Mongols. New York: Basil Blackwell, 1987.
• Nüveyrî, Şihâbeddin İbn Abdülvehhâb. Nihâyatü’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb. Leiden: Leiden Library, n.d.
• Poliak, Abraham Noham. “Some Notes on the Feudal System of the Mamluks”. Journal of the Royal Asiatic Society 69/1 (1937), 97–107.
• Rabie, Hassan Fayed. ‘The Size and Value of the Iqtâʿ in Egypt, 1169-1341’. Studies in the Economic History of the Middle East. ed. M. A. Cook. 129–38. London: Oxford University Press, 1970.
• Robertson, Ian. Sociology. New York: Worth Publishers, 1981.
• Safedî, Salahaddin Halil b. Aybek. Kitâbü’l-Vâfî bi’l-vefayât. Wiesbaden, 1980.
• Sayrafî, Ali b. Dâvûd el-Cevherî. Nuzhetü’n-nufûs ve’l-ebdân fî tevâriḫi ehli’z-zamân. thk. Hasan Habaşî. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman. eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ li-ehli’l-ḳarni’t-tâsiʿ. Beyrut.
• Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman. et-Tibrü’l-mesbûk fî ẕeyli’s-Sülûk. Kahire, 1966.
• Süyûtî, Celâleddin Abdurrahman. Ḥüsnü’l-muḥâḍara fî aḫbâri Mıṣr ve’l-Ḳāhire. Mısır, 1881.
• Şâfiʿ b. Ali. el-Faḍlü’l-meʾsûr min sîreti’s-Sulṭâni’l-Meliki’l-Manṣûr. Oxford: Bodleian Library, 424, 6a-118b.
• Şücâʿî, Şemseddin. Târîḫu’l-Meliki’n-Nâṣır Muḥammed b. Ḳalâvûn eṣ-Ṣâliḥî ve evlâdih. thk. Barbara Schafer. Wiesbaden, 1977.
• Watt, William Montgomery. Islamic Political Thought. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1968.
• Yûnînî, Kutbuddin Musa b. Muhammed. eẕ-Ẕeyl ʿalâ Mirʾâti’z-zamân. İstanbul: Topkapı Sarayı, Ahmet, 2907/E3, 45a-178a.
• Yûnînî, Kutbuddin Musa b. Muhammed. Ẕeylü Mirʾâti’z-zamân. thk. M. İsa Hammâde. Haydarâbâd, 1961.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Ẕüyûlü’l-ʿİber. thk. Muhammed Said Ebû Hâcir. Kuveyt, 1985.
• Zetterstéen, Karl Vilhelm. Beitrage Zur Geschicte Der Mamluk Sultanate. Leiden, 1919.