Ceride-i İlmiye Dergisi’nin Yaygın Din Eğitimine Katkısı

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 451 - 474, 31.12.2020

Amine Nuriye Çıtırık , Zeki Salih Zengin

https://doi.org/10.54659/ulum.793770

Cited By: 1

Öz

Meşihat makamının 1914-1922 yılları arasında yayınladığı Ceride-i İlmiye önceleri resmi yazışmaların, işlemlerin duyurulduğu bir dergi özelliğindeydi. Sonraları Osmanlı devletinin, içerisinde bulunduğu du-rumun etkisiyle toplumu bilgilendirmek, yönlendirmek, halka psikolojik destek sağlamak vb. için daha çok ilmî ve dinî konularda makale yazmaya ağırlık veren bir dergi hüviyetine bürünmüştür. Resmî kuru-mun dergisi olması dolayısıyla ülkenin birçok yerine ulaştırılma imkânının olması, toplumu bilgilendirme noktasında yaygın din eğitimine katkı sağlamıştır. Çalışmanın amacı dini bilginin halka ulaştırılması hu-susunda Ceride-i İlmiye’nin ne düzeyde başarılı olduğunun tespit edilmesidir. Bu amaçla her biri dini ilim-ler konusunda yetkin ve saygın yazarlar tarafından kaleme alınarak dergide yayınlanan 9 makale belirle-nerek içerik, dil, bilgi ve üslup açısından değerlendirilmiştir. Yapılan araştırmada söz konusu derginin Meşihat makamının resmi yayın organı olmasından dolayı, dönemin resmi otoritesinin sahip olduğu fikir-leri kısmen yansıttığı görülmüştür. İncelenen makalelerde, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu olum-suzlukların nedenlerinin İslam’ın emir ve yasaklarından uzaklaşılmış olmasında arandığı ve bu durumdan kurtulmanın ancak dine sımsıkı sarılmakla mümkün olacağı vurgusunun öne çıkarıldığı tespit edilmiştir. Makalelerde çoğunlukla sade, anlaşılır bir üslup tercih edilse de daha ileri düzeyde dini bilgiye sahip kim-selerin anlayabileceği makalelerin de olduğu belirlenmiştir. Makalelerde kavramların açıklanmasına, ayet-lerden, hadislerden, ehl-i sünnet âlimlerinin görüşlerinden alıntılar yapılmasına ehemmiyet verildiği dik-kat çekmiştir. Ayrıca dönemsel problemlerin konu seçiminde etkili olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaygın Din Eğitimi, Meşihat Makamı, Dâru’l-Hikmeti’l-İslâmiye, Ceride-i İlmiye

Ceride-i İlmiye Dergisi’nin Yaygın Din Eğitimine Katkısı

Öz

Ceride-i İlmiye, which was published by Meshihat authority between the years of 1914-1922, was a journal feature of official correspondence and transactions. Later, with the effect of the situation in the Ottoman Empire, it became a journal that focused more on writing articles on scientific and religious subjects in order to inform, direct the society and provide psychological support to the people. The fact that it is the journal of the official institution, it has the opportunity to be delivered to many parts of the country and contributed to non-formal religious education at the point of informing the society. The aim of the study is to determine the level of success of Ceride-i İlmiye in the transmission of religious knowledge to the public. For this purpose, 9 articles published in the journal, each written by competent and respected authors on religious sciences, were determined and evaluated in terms of content, language, knowledge, and style. The research found that the Journal in question partially reflects the ideas of the official au-thority of the period, as it is the official publication of the Meshihat authority. In the articles examined, it was determined that the reasons of the negativities of the Ottoman State have been sought in getting away from the orders and prohibitions of Islam, and the emphasis has been placed on the best way to get out of this situation is to cling firmly to religion. Although a simple, understandable style was often pre-ferred in the articles, it has been determined that there were also articles that people with more ad-vanced religious knowledge could understand. It is pointed out that emphasis is placed on explaining the concepts in the articles, quotes from the views of the verses, hadiths, the people of the Sunnah and schol-ars, and the subjects were supported with stories and legends. In addition, it has been understood that periodic problems are effective in choosing the subject.

Anahtar Kelimeler

Meshihat Authority, Daru'l-Hikmeti'l-Islamiye, Ceride-i İlmiye, Religious Education,

Kaynakça

• Ahmet Cevdet Efendi. “İnsanın Vazifesi”, Ceride-i İlmiye 4/42 (Ocak-Şubat 1919):1228.
• Ahmed Rasim Avni. “Din-i İslam” Ceride-i İlmiye 4/46 (Mayıs-Haziran 1919):1416.
• Ahmed Rasim Avni. “Câhilâne Cesaret” Ceride-i İlmiye 7/69 (Ekim-Kasım 1921):2222.
• Akalın, İsa. “ Hüseyin Avni Arapkirli’nin Arapça Usûlu’l-Hadis Elyazması Ders Notları”, Hadis Tetkikleri Dergisi 15/2 (2017):115-143.
• Akgündüz, Murat. Osmanlı Devleti’nde Şeyhülislamlık. İstanbul: Beyan Yay, 2002.
• Akman, Zekeriya. Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Bir Üst Kurul Dâru’l-Hikmeti’l İslâmiye. Ankara: DİB Yayınları, 2009.
• Akman, Zekeriya. Dâru’l-Hikmeti’l-İslâmiye Kurumu (1918-1922), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
• Albayrak, Sadık. Son Devrin İslam Akademisi Dâru’l-Hikmeti’l-İslâmiye. İstanbul: Yeni Asya Yayınları,1973.
• Albayrak, Sadık. “Son Devir Osmanlı Uleması”, İstanbul: Büyükşehir belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları N0:40,1996.
• Arapkirli Hüseyin Avni. “Marifetullah”, Ceride-i İlmiye 4/42(Ocak-Şubat 1919):1225.
• Balcı, Ali. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem Akademi,2013.
• Bilgili, İsmail. “ Seyyid Mehmed Nesîb’in Hanefi Mezhebi Müdafaası”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 26 (2015): 483-522.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Çankırı’dan Felsefeye Ferid Kam Hayatı, Eserleri ve Başlıca Fikirleri” Çankırı Araştırmaları Dergisi (2007): 165.
• Boyacıoğlu, Ramazan. “Tarihi Açıdan Şeyhülislamlık, Şeriyye ve Evkaf Vekâleti”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1,(1996):161-170.
• Cebeci, İsmail. Ceride-i İlmiyye Fetvaları, İstanbul: Klasik Yayınlar, 2009.
• Cebeci, İsmail. “Meşihat Makamının Dergisi: Ceride-i İlmiyye”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 3/5 (2005): 745-753.
• Çıtırık, Amine Nuriye. ”Osmanlı Döneminde Halkın Din Anlayışının Oluşmasını Etkileyen Kaynaklar”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2019):861-883.
• Değirmençay, Veyis.“Ömer Ferid Kam’ın Farsça Şiirleri ve Türkçe Çevirisi” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 29 (2006):171.
• Duman, Ali. İzmirli İsmail Hakkı: Hayatı Eserleri ve Fıkıh”, Bilimname 14/1 (2018):59-78.
• Eisler, Rudolf. https://www.wikizero.com/tr/Rudolf_Eisler Erişim:22.06.2020
• Eraslan, Sadık. Meşihat-ı İslamiyye ve Ceride-i İlmiyye Osmanlılarda Fetva Makamı ve Yayın Organı, Ankara: DİB, 2009.
• Erşahin, Seyfettin. “Meşihat-ı İslamiye’den Diyanet Riyaseti’ne (Ziya Gökalp’in Şeyhülislamlık Tasarısı)”, AÜİFD 38 (1998):333-359.
• Ferid Kam. “Hakikatı Görelim” Ceride-i İlmiye 4/46 (Mayıs-Haziran 1919):1410.
• Hezârfen Hüseyin Efendi. Telhîsü’l-Beyân fî Kavânîn-i Âl-i Osman. Haz. Sevim İlgürel. Ankara: TTK Yay, 1998.
• Güngör, Mevlüt. “İstanbul Darülfünun İlahiyat Fakültesinin İlk Tefsir Hocası Bergamalı Ahmed Cevdet Bey” Darülfünun ilahiyat Sempozyumu,18-19 Kasım Tebliğleri (İstanbul 2010):365-384.
• Gözütok, Şakir. İlk Dönem İslam Eğitim Tarihi. Ankara, Fecr,2002.
• İz, Mahir. “Müderris Ferid Kam” İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü Dergisi (1964):207.
• İzmirli İsmail Hakkı. “Devleti İslam’ın Binası” Ceride-i İlmiye 4/42 (Ocak-Şubat 1919):1240.
• İzmirli İsmail Hakkı. “Devleti İslam’ın Takip Ettiği Tarik” Ceride-i İlmiye 4 /45( Nisan-Mayıs 1919):1380.
• İzmirli İsmail Hakkı. “Orucun ve Ramazanın Faziletleri” Ceride-i İlmiye 4/46 (Mayıs-Haziran 1919): 1407
• Mevlana, “Mesnevi” çev: Veled İzbudak 4 Konya: Kültür,2016.
• Okumuş, Mesut. “Darülfünun İlahiyat Fakültesi Muallimi Cevdet Bey ve Tefsir Tarihi Adlı Eserinin Tefsir Tarihi Yazıcılığındaki Yeri” Darülfünun ilahiyat Sempozyumu,18-19 Kasım Tebliğleri ( İstanbul, 2010):425-433.
• Seyid Nesib. “Siyam ve Şehri Ramazan” Ceride-i İlmiye 4/46( Mayıs-Haziran 1919):1388.
• Seyid Nesib. “Keşfü’l-Hicâb” Ceride-i İlmiye 4/49 (Eylül-Ekim 1919):1538.
• Seyid Nesib. “Hikmet-i Edyan” Ceride-i İlmiye 4/45 (Nisan Mayıs 1919):1348.
• Seyid Nesib. “Envar-ı Şeriat" Ceride-i İlmiye 7/69 (Ekim-Kasım 1921):2214.
• Seyid Nesib. “Tasavvuf Tarihini Tenvir” Ceride-i İlmiye 6/66 (Şubat-Mart 1921):2118.
• Seyid Nesib. “Fıkh-ı Hanefî’nin Esâsâtı, Kıyas ve Dine Müteallik Mesâil” Sadeleştiren Fetullah Yılmaz, ”Hanefî Fıkhının Esasları, Kıyas ve Borçla İlgili Meseleler-I” Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9( 2016): 226-241.
• Sezen, Melikşah. İslam Mütefekkirleri ile Garb Mütefekkirleri Arasında Mukayese. Konya: Çizgi Kitapevi,2018.
• Soyal, Fikret.“ Darülfünun İlahiyat Fakültesinde Kelam Öğretimi: Arapkirli Hüseyin Avni Karamehmetoğlu Örneği”, Birey ve Toplum 6/11 (2016):43-68.
• Şanal, Mustafa. “Eşref Efendi-zâde Mehmet Şevketî’nin Medreselere İlişkin Islahat Düşünceleri ve Çözüm Önerileri” Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM (1999):193-218.
• Şerif Saadettin Paşa. “Hayat-ı Hz. Peygamber ve Nübüvvet” Ceride-i İlmiye 5/55 (Şubat 1920):1749.
• Şerif Saadettin Paşa. “İbadete Dair bazı Hikmetler” Ceride-i İlmiye 6/63 (Eylül-Ekim 1920):2025-2028.
• Şevketi, “Din Nasihattir” Ceride-i İlmiye 5/60 (Mayıs-Haziran1920),1928.
• Şevketi. “Âdem-i Diyanet ve Ahlaksızlık” Ceride-i İlmiye 5/49 (Eylül-Ekim 1919):1568.
• Şevketi. “Din ve Dinsizlik” Ceride-i İlmiye 4/42(Ocak-Şubat 1919) :1921
• Şevketi. Dinin Fevâid-i İçtimaiyesi” Ceride-i İlmiye 5/62 (Ağustos-Eylül 1920):1972.
• Tülücü, Süleyman “Lebîd B. Rebîa”, “ Dâru’l-Hikmeti’l İslâmiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İstanbul: TDV Yayınları,2003.
• Uysal, Enver.”Ferid Kam’ın Terceme-i Hal Hakkındaki Düşünceleri ve Kınalı-zade ile İlgili Bir Denemesi” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1(1986):134.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilâtı. Ankara: TTK Yay, 1988.
• Yıldırım, Ali-Hasan Şimşek, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin,2006.
• Zengin, Zeki Salih. Medreseden Darülfünuna Türkiye’de Yüksek Din Eğitimi. Ankara: Maarif Mektepleri, 2019.
• Zengin, Zeki Salih. II. Meşrutiyette Medreseler ve Din Eğitimi. Ankara, Akçağ Yayınları,2002.
• Zengin, Zeki Salih. II. Abdülhamit Dönemi Örgün Eğitim Kurumlarında Din Eğitimi ve Öğretimi. İstanbul: Çamlıca Yayınları,2009.
• Zengin, Zeki Salih. “Osmanlılarda II. Meşrutiyet Döneminde Yeni Açılan Medreseler Ve Din Görevlisi Yetiştirme Çalışmaları” İslam Araştırmaları Dergisi 36(2016):33-61