AKSARAY İLE KOÇHİSAR ARASINDA PAYLAŞILAMAYAN AŞİRET: HACI AHMETLİ

Yıl 2019, Sayı: 11, 171 - 188, 30.12.2019

Mehmet Yılmaz

Öz

XVI. yüzyıldan beri Kırşehir ile Aksaray arasında konargöçer bir hayat süren Hacı Ahmetli aşireti, Boynu İnceli Yörüklerinin bir koludur. XIX. yüzyılda Tuz Gölü ile Kızılırmak arasında yerleştirilmişlerdir. Tanzimat Dönemi’nde Panlı köyü merkez olmak üzere sermuhtarlık haline getirilmiştir. Bu sermuhtarlığa bağlı elli kadar köy bulunmaktadır.
XVIII. yüzıl sonlarından itibaren Tuz Gölü çevresinde yerleştirilen Cihanbeyli, Rişvan, Şerefli ve Adalar Kortulusu gibi aşiretler arasında türeyen çeteler, hem yerel halkın can ve mal güvenliğini tehdit etmeye, hem de göl kıyısındaki tuzlaları yağmalamaya başlamışlardır.
Bu nedenle, 1887 yılında Tuz Gölü çevresinin idari taksimatı yeniden düzenlenlenmiştir. Bu yeni düzenlemeler sırasında Aksaray’dan ayrılan Koçhisar nahiyesi, kaza haline getirilmiştir. Ayrıca idari bakımdan ikiye bölünen Hacı Ahmetli aşiretinin on iki köyü, Aksaray’dan alınarak Koçhisar’a ilhak olunmuştur. Aşiretlerinin parçalanmasına şiddetle karşı çıkan Hacı Ahmetli aşireti, tekrar Aksaray kazası yönetimi altında birleşmek için on yıldan fazla sürecek bir mücadele başlatmışlardır. Devletin bazı üst düzey kurumlarının da karıştığı bu mücadelede Hacı Ahmetli aşireti, Aksaray ile Koçhisar kazaları arasında paylaşılamayan aşiret konumuna düşmüştür.
Bu çalışmada, Hacı Ahmetli aşiretinin tekrar birleşmek için verdiği mücadele ve bu mücadelenin bölgede yol açtığı bazı yeni sorunlar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Esbkeşan, Koçhisar, Tuz Gölü, Hacı Ahmetli Aşireti

A TRIBE WHICH AKSARAY AND KOCHISAR CANNOT SHARE: HACI AHMETLI

Öz

The tribe of Hacı Ahmetli which has nomadised between Kırşehir and Aksaray since the sixteenth century is a branch of Boynu Inceli Yuruks. In the nineteenth century, they were settled in the region between Salt Lake and Kızılırmak River. During the Tanzimat Reform Era, it was turned into a head-mukhtar region with the village of Panlı in the center. There are about fiffty villages in this nighbourhood unit.
After the end of late eighteenth century, the gangs which came into the existence among the tribes such as Cihanbeyli, Rişvan, Şerefli and Adalar Kortulusu which were settled down around Tuz Gölü both started to threaten the safety of life and property of the local people and plundered the salt-pans on the coast of the lake.
For that reason, the administrative division of the vicinity of Tuz Gölü was re-arranged in 1887. During this re-arrangement, the town of Kochisar which was divided from Aksaray was turned into a sub-province. Moreover, twelve villages of the tribe of Hacı Ahmetli which was divided into two in terms of administration were taken from Aksaray and annexed to Kochisar. The tribe of Hacı Ahmetli which strongly resisted against this division started a struggle that would last for more than ten years in order to be re-unified under the administration of Aksaray. In this struggle in which some high level institutions of the government also took part, the tribe of Hacı Ahmetli turned into a tribe which could not be shared between the towns of Aksaray and Koçhisar.
In this study, the struggle of the tribe of Hacı Ahmetli for re-unification and some new problems in the region caused by this struggle were studied.

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Esbkesan, Kochisar, Salt Lake, Tribe of Hacı Ahmetli

Kaynakça

• BOA ARŞİV BELGELERİ
• A.}MKT, nr.6/8; nr.236/18.
• A.}MKT.MHM, nr.255/48; nr.255/93; nr.514/26.
• A.}MKT.UM, nr.70/61.
• BOE, nr.579/43368.
• C.DH, nr.54/2684; nr.84/4154; nr.128/6351.
• C.ML, nr.426/17256.
• DH.MKT, nr.1824/10; 1837-2; nr.1755/131; nr.1834/24; nr.1851/90.
• DH.İD, nr.17/55.
• İ.DH, nr.945/74764; İ.DH, nr.99/5008; nr.1023/80658; nr.1026/80931.
• İ.ŞD, nr.405/6286.
• İ.MVL, nr.13/95; nr.142/3954¸ İ.MVL, nr.508/22933.
• MVL, nr.9/2; nr.18/2; nr.409/34; nr.640/6; nr.661/37; nr.699/82; nr.708/47; nr.720/111; nr.724/78.
• ML.MSF, nr.17020.
• ML.VRD.d, nr.296.
• NFS.d, nr.3525; nr.3478, s.2-22.
• ŞD, nr.1706/44; nr.1707/4; nr.1712/17; ŞD, nr.1712/27; nr.1713/4; nr.1718/16; ŞD, nr.1718/17; ŞD, nr.2891/2; nr.2891/2.
• SÜRELİ YAYINLAR
• Konya Vilayeti Salnâmesi, (H.1289), Def’a 5, Vilayet Matbaası, Konya H.1289/1872.
• Konya Vilayeti Salnâmesi, (H.1312), Def’a 27, Vilayet Matbaası, Konya R.1314/1896.
• KİTAP VE MAKALELER
• AYGÜN, Necmettin, Nüfus Defterlerinde Aksaray’ın Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1830-1845), C.I, Aksaray Üniversitesi Yayını, Ankara 2006.
• GÜNDÜZ, Tufan, Anadolu’da Türkmen Aşiretleri: “Bozulus Türkmenleri 1540-1640”, Bilge Yayınevi, Ankara 1997.
• GÜRBÜZ, Tahsin, “Aksaray’da Güherçile Üretimi”, III. Uluslararası Aksaray Sempozyumu, 25-28 Ekim 2018, Ed. Mehmet Sami Yıldız,
• Ayşegül Can, Mehmet Özkaya, Aksaray Üniversitesi Somuncu Baba Tarih ve Kültür Araştırmaları Merkezi Yayını, Aksaray 1918, ss.479-487.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1991.
• KARADENİZ, Hasan Basri, Atçeken Oymakları (1500-1642), Yayınlanmamış Doktora tezi, Kayseri 1995.
• KASABA, Reşat, Bir Konargöçer İmparatorluk: Osmanlı’da Göçebeler, Göçmenler ve Sığınmacılar, Çev.Ayla Ortaç, Kitap Yayınevi, İstanbul 2012.
• LINDNER, Rudi Paul, Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar, Çev. Müfit Günay, İmge Kitabevi, Ankara 2000.
• ORHUNLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskânı, Eren Yayınevi, İstanbul 1987.
• SÖYLEMEZ, Faruk, Osmanlı Devletinde Aşiret Yönetimi: Rişvan Aşireti Örneği, II. Baskı, Kitabevi, İstanbul 2011.
• TÜRKAY, Cevdet, Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşîret ve Cemâatler, İşaret Yayınları, İstanbul 2001.
• YILMAZ, Mehmet, “Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Sarayönü Havalisinde Nüfus Hareketleri”, Tarih, Kültür, Sanat, Turizm ve Tarım Açısından Uluslararası Sarayönü Sempozyumu (24-26 Ekim 2014 Konya) Bildiri Kitabı, Konya 2015, ss.621-655.
• YÖRÜK, Doğan, XVI. Yüzyılda Aksaray Sancağı (1500-1584), Tablet Yayınevi, Konya 2005.