ŞÂHNÂME’DE YER ALAN ZIRH, MİĞFER VE KALKAN İLE İLGİLİ KAYITLAR

Yıl 2022, Sayı: 16, 163 - 176, 12.08.2022

İbrahim Duman

https://doi.org/10.23897/usad.1161311

Öz

Ortaçağ’da İran coğrafyasında yazılan Şâhnâme, savaş teçhizatları ile ilgili birçok terim barındırmaktadır. Araştırmamızın amacı eserde bulunan zırh, miğfer ve kalkan ile ilgili terimleri açıklığa kavuşturmaktır. Çalışmada zırhı belirtmek için kullanılan kelimeler, zırh çeşitleri ve zırhı kullanan kişilerden bahsedilmektedir. Başka bir başlık altında kaynakta bulunan miğfer ile ilgili terimlere değinilmektedir. Diğer bir konu olarak Şâhnâme’de bulunan kalkan çeşitleri, hükümdarlara ait kalkanlar gibi bahisler işlenmektedir. Çalışmanın sonuçları arasında Ortaçağ’da İran coğrafyasında birçok silah kültür havzasına ait teçhizatın kullanıldığı tespit edilmiştir. Antik dönemde İran’da kullanılan savaş malzemelerinden Ortaçağ’da da aktif bir şekilde yararlanıldığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmayla birlikte eserin daha iyi anlaşılması ümit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Şâhnâme, Zırh, Miğfer, Kalkan, Ortaçağ İran

THE RECORDS OF THE ARMOUR, HELMET AND SHIELD IN THE SHĀHNĀMA

Öz

The Shāhnāma, written in Iran geography in the Middle Ages, contains many terms related to war equipment. The aim of our research is to clarify the terms related to armour, helmet and shield in the work. In the study, the words used to indicate the armour, the types of armour and the people who use the armour are mentioned. Under another heading, the terms related to the helmet in the source are mentioned. As another subject, issues such as shield types in Shāhnāma and shields belonging to rulers are discussed. Among the results of the study, it has determined that equipment belonging to many arm culture basins was used in Iran in the Middle Ages. It is understood that the war materials used in ancient Iran were also actively used in the Middle Ages. With this study, it is hoped that the source will be better understood.

Anahtar Kelimeler

Shāhnāma, Armour, Helmet, Shield, Medieval Iran

Kaynakça

• ‘Alî Merdî et-Tarsûsî. (1998). Tabsiratu Erbâbi’l-Elbâb fî Keyfiyyeti’n-Necât fî’l-Hurûb. Karen Sader (Nşr.), Beyrut.
• Çetin, A. (2007). Memlûk Devletinde askerî teşkilât. İstanbul: Eren Yay.
• Dawson, T. (1998). Kremasmata, Kabadion, Klibanion: some aspects of Middle Byzantine military equipment reconsidered. Byzantine and Modern Greek Studies. 22, 38-50.
• Duman, İ. (2020). Büyük Selçuklu ordusunda kullanılan savaş aletleri. İstanbul: Selenge Yay.
• Fahr-i Mudebbîr. (1346/1967). Âdâbu’l-Harb ve’ş-Şecâ‘a. Ahmed Suheylî-yi Hânsarî( Nşr.), Tahran.
• Firdevsî. (2015). Şâh-nâme (I-II). (Moscow Edition). Tahran: Hermes Publisher.
• Gorelik, M. (1979). Oriental armour of the Near and Middle East from the eighth to the fifteenth centuries as shown in works of art. R. Elgood (Ed.), Islamic arms and armour (p. 30-63). London.
• Göksu, E. (2010). Türkiye Selçuklularında ordu. Ankara: TTK Yay.
• Göksu, E. (2015). Türk kültüründe silah. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Haldon, J. (2002). Some Aspects of Early Byzantine arms and armour. David Nicolle (Ed.), A Companion to Medieval arms and armour (p. 65-79). London.
• İbn İsfendiyâr. (ty). Târîh-i Taberistân (II). Abbâs İkbâl ( Nşr.), Tahran.
• Kansoy, U. (2018). Delhi Türk Sultanlığı’nda Ordu (1206-1414) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Khorasani, M. M. (2011). Linguistic terms describing different types of armour in Persian manuscripts. Gladius, 31, 149-187.
• Khorasani, M. M. (2010). Lexicon of arms and armor from Iran: A study of symbols and terminology. Tübingen: Legat Verlag.
• Muhammed Huseyn-i Hasanzâde. (1386/2007). Rezm-i ebzârhâ-yi mecâzî der-Şâh-nâme. Kâviş-nâme (Mecelle-yi ‘İlmî-Pejûheşî-yi Dânişkede-yi Edebiyyât-i Dânişgâh-i Yezd,) 14, 107-138.
• Nicolle, D. (1982). The Military Technology of Classical Islam (I) (Unpublished PhD Thesis). University of Edinburgh, Edinburgh.
• . (1984). Arms manufacture and the arms trade in South-Eastern Arabia in the Early Muslim Period. Journal of Oman Studies, 5, 231-238.
• . (2002). Jawshan, cuirie and coat of plates: An alternative line of development for hardened leather armour. David Nicolle (Ed.), A Companion to Medieval Arms and Armour (p. 179-221). London: Boydell Press.
• . (2004). Silāh. EI2 (XII (Supplement) p. 734-746). Leiden.
• . (2017). One-piece Sasanian and Early Islamic Helmets. K. Maksymiuk-G. Karamian (Ed.), Crowns, Hats, Turbans and Helmets: The Headgear in Iranian History (p. 223-253). Siedlce-Tehran.
• Plano Carpini. (2015). Moğolistan Seyahatnâmesi (1245-1247) (Ayan, E. Çev.). Ankara: Gece Kitaplığı.
• Robinson, H. R. (1967). Oriental armour. New York: Dover Publications.
• Uyar, M. (2018). İlhanlı ordusunun teçhizatı ve bunların üretimine dair veriler. Azerbaycan Türk Cumhuriyeti’nin Kuruluşunun 100. Yılında Er Kişi Ebulfez Elçibey’e Armağan (s. 339-359). Ankara: Berikan Yay.
• Ükten, S. S. (2018). Buhara Hanlığı’nın askeri teşkilatı (1500-1868). Ankara: TTK Yay.