SELÇUKLULAR DÖNEMİNDE İKTANIN GULAMLAR ÜZERİNDEKİ SOSYAL VE EKONOMİK ETKİSİ

Yıl 2022, Sayı: 16, 213 - 242, 12.08.2022

Songül Yeğin

https://doi.org/10.23897/usad.1161332

Öz

Yaklaşık bir buçuk yüzyıl boyunca, büyük Selçuklu İmparatorluğu, şimdiki yirmi ülkeyi kapsayan toprakları, merkezi olarak ve bazen de dolaylı olarak yönetti. Bu hükümetin yapısal ve kurumsal kapasitesi ve etkinlikleri, büyük devlet arazilerinin optimal yönetimi alanında ikta sisteminin kurulması ve farklı alanlarda santrifüj yönetiminin dengelenmesi dahil olmak üzere çeşitli alanlarda yeniliklere sahipti. İkta iki kurumu, askeri ve ekonomik sektörü birbirine bağladı. Bu sistem ayrıca idari alanda da birçok sorunu çözdü. Ancak; ikta sisteminde oluşan bazı işlev bozuklukları yüzünden bu dönemde siyasi gerilemeye yol açmıştır. Bu vakalar arasında, önemli olan ve sınır illerinin (özellikle doğu sınırlarının) giderek bağımsız bölgesel yönetimlerin oluşumuna zemin oluşturan, Gulam-Sepahsalar'a devredilmesi de vardır.
Selçuklular döneminde Nizamülmülk önderliğinde tamamen yeni bir sistem oluştu ve Selçuklular bu sistemle diğer Müslüman devletlere model oldu. Yukarıdaki tartışmaya ek olarak, bu çalışma, Selçuklular döneminde iktanın gulamlar üzerindeki etkisini inceler.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu, Gulam, İkta, Sistem

THE SOCIAL AND ECONOMIC INFLUENCES OF IQTA ON GHILMAN DURING THE SELJUK PERIOD

Öz

For about a century and a half, the Great Seljuk Empire centrally and sometimes indirectly ruled the territories that now occupy the lands of twenty countries. The structural and institutional capacities and efficiencies of this political existence had innovations in various fields, including reestablishing the cut off system in the field of optimal administration of large government lands and balancing the administration of centrifugal areas in different districts. The Iqta Institute connected the military and economic sectors and solved many probems in the administrative field. Nevertheless some inefficiencies of the Iqta institutions resulted in political refusal during this period of time. Among them was the transfer of notable border provinces, especially the eastern borders (ghilman sepahsalar) which gradually created the grounds for the formation of independent regional states.
During the Seljuk period it underwent a transformation under the leadership of Nizam al-Mulk, took on a totally new face, and with its Seljuk nature became a model for other Turkish Muslim states. İn addition to the above discussion, the present study intends to investigate the transfer of limbs to slaves in the Seljuk period.

Anahtar Kelimeler

Seljuq, Ghilman, Iqta, System

Kaynakça

• Pipes, D. (1981). Slave soldiers and islam: the genesis of a military system. New haven: Yale University Press.
• Cahen,C. (1912). The historigraphy of the Seljkid period. London.
• Luther, M. (1529). Türklere karşı savaş hakkında (Olgun, H. Çev.). Teolojik uyum sorunu: Luther ve İslam içinde (s. 21-84). İstanbul: Ağaç Yay.
• Göksu, E. (2007). Türkiye Selçuklu devletinde gulam eğitimi ve gulamhaneler. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, VII/24, 65-84.
• Göksu, E. (2017). Selçuklu’nun mirası gulâm ve iktâ (kölelik mi efendilik mi?) İstanbul: Kronik Kitap.