Otizmli Çocuğu Olan Annelerde Psikoeğitim Grup Programının Algılanan Stres Düzeyine Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 20 - 33, 30.04.2020

Mehmet Onur Kaya , Zeynep Deniz Yöndem

Öz

Bu araştırmada psikoeğitim grup programının otizmli çocuğu olan annelerin algıladıkları stres düzeyine etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Deneysel bir çalışma olan araştırmanın katılımcıları, çocuğu otizm tanısı alan ve Rehberlik ve Araştırma Merkezi tarafından özel eğitim uygulama okuluna yönlendirilen annelerden oluşmaktadır. Araştırma katılımcılarının belirlenmesi amacıyla öncelikle ön test uygulaması kapsamında 76 anneye Algılanan Stres Ölçeği uygulanmış ve 32 anne, stres puanı grup ortalamasına göre yüksek olarak belirlenmiştir. Stres puanı yüksek olan annelerle yapılan bireysel görüşmede; gönüllülük, çalışmaya katılım ve devamlılık koşulları uygun olan 20 kişi belirlenmiş, demografik özelliklere göre eşleştirilmiş iki grup oluşturulmuş ve yansız atama ile deney ya da kontrol grubu olarak atamaları yapılmıştır. Araştırma sonucunda psikoeğitim grup programının otizmli çocuğu olan annelerin algılanan stres düzeylerini azaltmada etkili olduğu ve bu etkinin izleme testi ölçümünde kalıcı olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Stres, Otizm, Grup Rehberliği, Ebeveyn Stresi

Kaynakça

• KAYNAKLAR American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (Fifth Edition). Arlington, VA, American Psychiatric Association.
• Aslan, B.F. (2016). Fiziksel Engele Sahip Çocuğu Olan Annelere Verilen Sosyal Problem Çözme Beceri Eğitiminin Problem Çözme Davranışlarına Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Toros Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Ateş, G. E. (2016). Rehabilitasyon Merkezlerinde Eğitim Alan Otizm Tanısı Almış Olan Çocuklara Sahip Ebeveynlerin Yaşam Doyumunun, Aile İşlevlerinin Ve Öğrenilmiş Güçlülüğünün İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aytekin, M. (2018). Engelli Çocuğu Olan Bireylerin Depresyon Ve Umutsuzluk Düzeyleri İle Algılanan Sosyal Destek Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Banach, M., Iudice J., Conway, L. ve Couse, L.J. (2010). Family support and empowerment: post autism diagnosis support group for parents. Social Work with Groups. 33:1, 69-83, DOI: 10.1080/01609510903437383
• Boyd, B. A. (2002). Examining the relationship between stress and lack of social support in mothers of children with autism. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 17(4), 208–215.
• Canpolat, M. (2012). Grup Rehberliği Programının Zihinsel Yetersizliği Olan Çocuğa Sahip Annelerin Stres Düzeylerine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Diken, İ. H. (2010). Otistik Bozukluğu Olan Öğrenciler. İbrahim H. Diken (Ed.) Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim (409-445). Ankara: Pegem Akademi.
• Gallagher, S., Phillips, A. C., Lee, H., & Carroll, D. (2014). The association between spirituality and depression in parents caring for children with developmental disabilities: social support and/or last resort. Journal of Religion and Health, 54(1), 358–370. doi:10.1007/s10943-014-9839.
• Gökçe, S. (2017). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuğa Sahip Ailelerin Katıldıkları Aile Eğitimi Programı Sonrasındaki Yaşam Döngüsüne İlişkin Görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Gülaldı, D. (2010). Erken Çocuklukta Serabral Palsi’li ve Otistik Çocuk Annelerinin Ebeveyn Stres Düzeylerinin Yaşam Doyumları ile İlişkisinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Halstead, E. J., Griffith, G. M., & Hastings, R. P. (2017). Social support, coping, and positive perceptions as potential protective factors for the well-being of mothers of children with intellectual and developmental disabilities. International Journal Of Developmental Disabilities, 1–9. Doi:10.1080/20473869.2017.1329192.
• Hisoğlu, A. (2018). Otizm Spektrum Bozukluğu Tanılı Çocukların Evebeynlerinde Algılanan Sosyal Destek Ve Problem Çözme Becerilerinin Yaşam Doyumuna Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaner, S. (2010). Aile Katılımı ve İşbirliği. B. Sucuoğlu (Ed.), Zihinsel Engelliler ve Eğitimi (351-404). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Kara, Ö. D. (2016). Gelişimsel Yetersizlik Ve Normal Gelişim Gösteren Çocukların Annelerinin Aile Yaşam Kalitesi, Evlilik Uyumu Ve Öznel İyi Oluşlarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karaman, E. (2018). Özel Eğitime İhtiyacı Olan Çocuğa Sahip Anne Babaların Psikolojik Dayanıklılıklarının Yordayıcısı Olarak Sosyal Destek Algısı Ve Benlik Saygısının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kaytez, N., Durualp, E. ve Kadan, G. (2015). Engelli çocuğu olan ailelerin gereksinimlerinin ve stres düzeylerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(19): 197-214.
• Kudaibergenova, A. (2018). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Ailelerinin Karşılaştıkları Sorunlar: Edirne Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Kulbaş E. (2015). Grupla Psikolojik Danışma Uygulamasının Otizmli Çocuğu Olan Annelerin Özyeterlilik ve Umutsuzluk Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Kuravackel, G.M., Ruble, L.A., Reese, R.J., Ables A.P., Rodgers, A.D., ve Toland, M.D. (2018). COMPASS for hope: evaluating the effectiveness of a parent training and support program for children with asd. Journal of Autism and Developmental Disorders, Volume 48, Issue 2, pp 404–416.
• Küllü, Z. (2008). Özürlü Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Depresyon Durumunun Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Levy, S. E. , Mandell, D.S. ve Schultz, R.T. (2009). Autism. Lancet. 374, 1627-1638.
• Meral B. F. ve Cavkaytar A. (2014). Otizmli çocuk ailelerinin aile yaşam kalitesi algıları. K. Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23 (3), 1363-1380.
• Mert E. (1997). Farklı Engel Grubunda Çocuğu Olan Anne ve Babaların Gereksinimlerinin Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Montes, G. ve Halterman, J. S. (2007). Psychological functioning and coping among mothers of children with autism: a population-based study. Pediatrics. 119, 1040- 1046.
• Murkoff, H. (2018). Bebeğinizin İlk Yılında Sizi Neler Bekler. Çev. Tunalı D. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Oltmanns, T.,Neale, J. & Davison, G. (2003). Anormal Davranışlar Psikolojisinde Vak’a Çalışmaları. Çev. Dağ İ. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Özen, A. (2010). Aile Eğitimi. İ. H. Diken (Ed.), Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim (109-132). Ankara: Pegem Akademi.
• Özdemir, S., Gürel, Ö., Töret, G., & Özkubat, U. (2012). 2-12 Yaş Aralığında Bulunan Otizmli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Tanı Öncesi, Tanı Sırası ve Tanı Sonrasına İlişkin Görüşleri. 22. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Trabzon.
• Özşenol, F., Işıkhan V., Ünay, B., Aydın H.İ., Akın R., Gökçay E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi 45 (2) : 156 – 164.
• Pehlivantürk, B. (2004). Otistik bozukluğu olan çocuklarda bağlanma. Türk Psikiyatri Dergisi, 15(1): 56-63.
• Rivard, M., Terroux, A., Parent-Boursier, C., Mercier, C. (2014). Determinants of stress in parents of children with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders. 44: 1609–1620.
• Robinson, M. ve Neece, L. C. (2015). Marital satisfaction, parental stress, and child behavior problems among parents of young children with developmental delays. Journal of Mental Health Research in Intellectual Disabilities, 8, 23–46.
• Sarı, T. (2015). Aile Danışmanlığının Engelli Çocuk Annelerindeki Anksiyete, Depresyon ve Stres Düzeylerine Etkisi. Tıpta Uzmanlık Tezi, Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Erzurum.
• Sivberg, B. (2002). Family system and coping behaviors. Autism. 6 (4), 397–409.
• Stanojevıć, N., Nenadovıć, V., Fatıć, S., Stokıć, M. (2017). Explorıng factors of stress level ın parents of chıldren wıth autıstıc spectrum dısorder. Specijalna Edukacija Rehabilitacija (Beograd), Vol. 16, br. 4. 445-463, 2017
• Şahin Varol, H. (2018). Engelli Çocuğu Olan Annelerin Algıladıkları Sosyal Destek Ve Depresif Semptomlar Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Uğuz, Ş., Toros F., İnanç, B.Y., Çolakkadıoğlu, O. (2004). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri, 7: 42-47.
• Tamer, M. (2010). Zihinsel Engelli Çocukların Annelerinde Stres Yönetimi Eğitiminin Etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tunçel, A. (2017). Çocuklarında Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Annelerin Depresyon, Tükenmişlik Ve Umutsuzluk Düzeylerinin Çocuktaki Otizmin Ağırlık Derecesine Göre Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Turan, F. ve Ökçün Akçamuş M.Ç. (2013). Otistik spektrum bozukluğu olan çocuklarda taklit becerileri ve taklidin alıcı-ifade edici dil gelişimi ile ilişkilerinin incelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi 2013;24(2):111-6.
• Üstüner Top, F. (2009). Otistik çocuğa sahip ailelerin yaşadıkları sorunlar ile ruhsal durumlarının değerlendirilmesi: niteliksel araştırma. Çocuk Dergisi, 9(1):34-42.
• Vardarcı G. (2011). Otistik Çocuklu Ailelere Uygulanacak Aile Eğitim Programının Aile İçi İletişim Becerilerine, Ailenin Problem Çözme Becerilerine ve Otistik Çocuklarıyla İlgili Algılarına Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Wing, L. (2012). Otizm El Rehberi (S. Kunt, Çev.). İstanbul: Sistem Yayıncılık. 3. Baskı.
• Yassıbaş, U (2015). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuğa Sahip Anne Babaların Yaşam Deneyimlerine Derinlemesine Bakış. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Yavuz, F. (2016). Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Ailelerin Karşılaştıkları Sosyal Dışlanma Sorunsalı Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Muğla.