Okul Öncesi Eğitimde Çevre Eğitimi Alanında Yapılan Çalışmaların İçerik Analizi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 73 - 86, 26.12.2022

Aycan Buldur , Meryem Ezgi Keskin

https://doi.org/10.29065/usakead.1192268

Öz

Bu araştırmanın amacı 2000-2021 yılları arasında ulusal alanda yayımlanmış okul öncesi eğitimde çevre eğitimi ile ilgili yapılmış makale ve tezlerin yıllara, yayın türüne, araştırma modeline, örneklemine, veri toplama araçlarına ve veri analiz yöntemlerine göre yönelimlerini belirlemektir. Çalışmada betimsel araştırma türlerinden birisi olan içerik analizi esas alınmıştır. Araştırmanın evreni 33 yüksek lisans ve doktora tezinden, 52 makale olmak üzere toplamda 85 bilimsel çalışmadan oluşmaktadır. Çalışmanın örneklemi ise ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Yapılan araştırmada anahtar sözcükler kapsamında; “okul öncesi ve çevre eğitimi” taranmıştır. Bu kapsamda konu hakkında yapılan diğer çalışmaları göz ardı etmemek adına; “okul öncesi eğitimi”, “çevre eğitimi” ve “ilköğretim ve çevre” kavramları da taranmıştır. Ayrıca kaynaklara; Google Akademik, DergiPark ve YÖK’ün tez veri tabanı olmak üzere üç farklı veri tabanından ulaşılmıştır. Tezlerde ise “izinli” tezler seçilmiştir. Araştırma sonucunda; yıllara göre çalışmaların dağılımında en fazla çalışmanın yakın tarihlerde yapıldığı ve buna sebep olarak, araştırma konusunun yeni bir konu olması görülmektedir. Dahil edilen çalışmaların en fazla oranda makale türünde olduğu, yaklaşım olarak nitel araştırma, model olarak tarama modelinin kullanıldığı görülmektedir. Evrenörneklem grubunun çoğunluğunu öğrencilerin oluşturduğu ve sayısal olarak da en fazla 11-30 araştırma grubu büyüklüğü ile çalışıldığı göze çarpmaktadır. Veri toplama araçlarından çoğunlukla ölçek kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca araştırmacılara; evren örneklem grubunu genişletmeleri, veri toplama araçlarını ve analiz yöntemlerini değiştirmeleri ve sayısını arttırmaları, daha az araştırma yapılan çalışma gruplarını dahil etmeleri ve böylece daha fazla çalışmaya ulaşabilecekleri gibi önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul Öncesi Eğitim, çevre eğitimi, çevre, okulöncesi ve çevre

Kaynakça

• Ahi, B. ve Kıldan, A. O. (2013). Türkiye'de okul öncesi eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi (2002-2011). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (27) , 23-46.
• Alisinanoğlu, F. ve Kesicioğlu, O. S. (2009). Ebeveynlerin okul öncesi dönemdeki çocuklarına (60-72 ay) yaşattıkları doğal çevre deneyimlerinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 001-014.
• Akçay, İ. (2006). Farklı ülkelerde okul öncesine yönelik çevre eğitimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa
• Arduç, M. A. ve Kahraman, S. (2021). Türkiye’de bilimsel okuryazarlık alanında yapılan araştırmaların İçerik analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8 (16) , 16-43
• Arık, R. S. ve Türkmen, M. (2009). Eğitim bilimleri alanında yayımlanan bilimsel dergilerde yer alan makalelerin incelenmesi. I. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Antalya.
• Bakar, N. (2019). Çevre eğitimi programının beş yaş çocuklarının çevre kavramı hakkındaki bilişsel yapıları üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Başal, H. A., Özen, R. ve Bağçeli-Kahraman, P. (2015). Preschool teachercandidates’ sensitivitiesandattitudestowardsenvironment, International Online Journal of EducationalSciences, 7 (3), 27-37.
• Buldur, A. (2018). Çoklu ortamlar ile desteklenen çevre eğitimi programının çocukların çevreye yönelik tutum ve farkındalıklarına etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Buldur, A. ve Alisinanoğlu, F. (2020). Okul öncesinde fen eğitimine yönelik öz yeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28 (1) , 512-520.
• Buldur, A. &Ömeroğlu, E. (2021). Çoklu ortamlar ile desteklenen çevre eğitim programının çocukların çevreye yönelik tutum ve farkındalıklarına etkisinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 239 - 251.
• Candaş, Z. & Karataş, A. (2017). Türkiye’de 1996 – 2016 yılları arasında çevre eğitimi alanında yapılan çalışmaların içerik analizi. Fen Bilimleri Öğretim Dergisi, 5 (2), 143-159. Cohen, L., Manion, L., and Morrison, K. (2007). Researchmethods in education (6th ed.). New York: Routledge.
• Çakmak, H. M. (2016). 2002-2015 yılları arasında yayımlanan fizik eğitimi makalelerinin incelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,13 (34), 328-337.
• Çalık, M., Ünal, S., Coştu, B., ve Karataş, F. O. (2008). Trends in Turkishscienceeducation. Essays in Education, 24(1), 4.
• Çabuk, B. &Karacaoğlu, C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi; 36, 1-2.
• Çalık, M., Ünal, S., Coştu, B. & Karataş, Ö.F. (2008). Trends in Turkishscienceeducation, Essay in Education, Special Edition, 23-45.
• Çalık, M., ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39 (174). 33- 38. Çepel, N. (1992). Doğa-çevre-Ekoloji ve İnsanlığın Ekolojik Sorunları. İstanbul: Altın Kitap Basımevi
• Çifçi, T. (2017). Türkiye’de coğrafya eğitimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin (2006- 2017) eğilimleri, Tarih ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(4), 864-887.
• Çifçi, M. (2018). Okul öncesi eğitimi alanındaki araştırmaların yönelimleri: Bir içerik analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Çilingir, A. (2017). İletişim alanında içerik analizi yöntemi kullanılarak yapılan yüksek lisans ve doktora tezleri üzerine bir inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (1), (148-160).
• Geçit, Y. (2010) Coğrafya eğitimi araştırmalarında temel yönelimler, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(2), 925-967.
• Göktaş, Y.,Hasançebi, F., Varışoğlu, B., Akçay, A., Bayrak, N., Baran, M. ve Sözbilir, M. (2012), Türkiye’deki eğitim araştırmalarında eğilimler: bir içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (1), 443-460.
• Görmez, K. (2003). Çevre Sorunları ve Türkiye. Ankara: Gazi.
• Gülay, H. &Önder, A. (2011). Sürdürülebilir gelişim için okul öncesi dönemde çevre eğitimi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Gülay-Ogelman, H.G. & Güngör, H. (2015). Türkiye’deki okul öncesi dönem çevre eğitimi çalışmalarının incelenmesi: 2000-2014 yılları arasındaki tezlerin ve makalelerin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi; 12 (32), 180-194
• Gülay-Ogelman, H., ve Durkan, N. (2013). Tipitop ve arkadaşları ile toprağı tanıyoruz 4: çocuklarla toprağı tanıma serüven. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 9-23.
• Güleç, C. (1991). Çevre ve Ruh Sağlığı, Çevre Üzerine. Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını.
• Güler-Yıldız, T. (2017). Çevre Eğitimi. Akman, G. Balat Uyanık ve T. Güler Yıldız (Ed.), Okul öncesi dönemde fen e ğitimi (181-201). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Güler-Yıldız, T., Özdemir-Şimşek, P., Eren, S., ve Aydos, E. H. (2017). An analysis of theviewsandexperiences of childrenwhoare 48–66 monthsold, theirparents, andteachersabout “sustainabledevelopment. EducationaSciences: Theory&Practice, 17(2), 653–677.
• Güneş, G. (2018). Okul öncesi fen ve doğa eğitimi araştırmalarına ilişkin bir tarama çalışması: Türkiye örneği. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(1), 33-67.
• Güzelyurt, T. & Özkan, Ö. (2018). Ailede yaşanan değişimler: çocuk kitaplarına yönelik bir inceleme. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 1 (1) , 1-19. Haktanır, G. (Ed.) (2014). Okul öncesi eğitime giriş. Ankara: Anı yayıncılık.
• Hamamcı, C. ve Keleş, R. (1998). Çevrebilim. Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
• Kahyaoğlu, M. (2016). Türkiye’de doğa eğitimi üzerine yapılan çalışmalarının analizi: Bir meta sentez çalışması. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1- 14. Kaltakçı Gürel, D., Sak, M., Ünal, Z. Ş., Özbek, V., Candaş, Z. ve Şen, S. (2017). 1995- 2015 yılları arasında Türkiye’de fizik eğitimine yönelik yayınlanan makalelerin içerik analizi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 143-167.
• Kandir, A., Yurt, O., ve Cevher Kalburan, N. (2012). Comparison of TeachersandTeacherCandidates in terms of TheirEnvironmentalAttitudes. EducationalSciences: TheoryandPractice, 12(1), 323-327.
• Karabıçak, M. ve Armağan, R. (2004). Çevre sorunlarının ortaya çıkış süreci, çevre yönetiminin temelleri ve ekonomik etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9, 203-228.
• Karakoyun, N. ve Uzun, N. (2022). 2011-2022 yılları arasında çevre eğitimi ile ilgili yayımlanan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 51-65 Karahan-Aydın, B. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin sürdürülebilir çevre eğitimine yönelik algıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Kaya, M. F. (2013). Coğrafya eğitiminde yönelimler: 2012 yılına kadar yapılan lisansüstü tezler üzerine bir meta analiz çalışması, Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 283- 313. Kılıç, S. (2008). Çevre Etiği Ortaya Çıkışı, Gelişimi ve Sonuçları. Ankara: Orion.
• Kocakurt, Ö. ve Güven, S. (2005). Çevre, Aile ve Çocuk. Eğitim ve Bilim, 30. 135.
• Kurtoğlu, M. ve Seferoğlu, S. S. (2014). Öğretmenlerin teknoloji kullanımı ile İlgili Türkiye kaynaklı dergilerde dayımlanmış makalelerin incelenmesi .Journal of Instructional Technologies andTeacherEducation , 2 (3).
• Onur, A. , Çağlar, A. ve Salman, M. (2016). 5 Yaş okulöncesi çocuklarda atık kâğıtların değerlendirilmesi ve çevre bilincinin kazandırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24 (5), 2457-2468
• Ozan, C. & Köse, E. (2014). Eğitim Programları ve Öğretim Alanındaki Araştırma Eğilimleri. Sakarya University Journal of Education , 4 (1) , 116-136
• Önder, A. ve Özkan, B. (2013). Sürdürülebilir çocuk gelişimi. Ankara: Anı yayıncılık.
• Özbey, S. (2006). Okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin fen etkinliklerine ilişkin yeterliliklerinin belirlenmesi. Yüksek lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Selçuk, Z. ve Palancı, M. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430-453.
• Seçer, İ.,Ay ,İ. Ozan , C. ve Yılmaz, B. (2014). Rehberlik ve psikolojik danışma alanındaki araştırma eğilimleri: Bir içerik analizi. TurkishPsychologicalCounselingandGuidanceJournal, 5(41), 49-60.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M., ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430- 453.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2011). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, F. (2001). Okul Öncesinde Fen Bilgisi Öğretimini ve Aktivite Örnekleri. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
• Şahinpınar, D. (2018). Okulöncesi öğretmenlerinin çevre eğitimi konusundaki görüşleri ve yeterlilikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Toprak, F. (2017). Farklı kademelerde görev yapan öğretmenlerin çevresel tutum, bilgi ve davranışlarıyla çevre eğitimine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Türkoğlu, D. ve Gültekin-Akduman, G. (2016). Okul öncesi dönem çocuğu olan babaların babalık rolü algısı ile çocuklarının sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (03) , 224-241.
• Türkoğlu ve Gültekin-Akduman, G. (2015). Okul öncesi eğitimin tanımı ve önemi. G.Uyanık Balat (Ed.), Okul öncesi eğitime giriş (s.2-16, 5.bas). Ankara: Nobel.
• Türksoy, Ö. (1991). Çocuk ve çevre duyarlılığı eğitimi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 19, 22–31.
• Uzunoğlu, S. (1996). Çevre eğitiminin amaçları, uğraşı alanları ve sorunları. Ekoloji, 21, 7-12.
• Ültay, E., Akyurt, H., ve Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 10,188- 201.
• Varışoğlu, B., Şahin, A. ve Göktaş, Y. (2013). Türkçe Eğitimi Araştırmalarında Eğilimler, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri.EducationalSciences: Theory&Practice, 13(3), 1767-1781.
• Walsh, D., &Downe, S. (2005). Meta‐synthesismethodforqualitativeresearch: a literaturereview. Journal of advancednursing, 50(2), 204-211.
• Yılmaz Bolat, E. (2011). Anne baba eğitiminin beş-altı yaş çocuğa sahip anne babaların çocuk yetiştirme tutum ve davranışlarına etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.